اعدام حدیث‌سازان
در دورۀ خلفای عباسی با توطئه جعل احادیث بشدت مبارزه گردید و بعد از آنکه محدثین آگاه با استفاده از قوانین علم الحدیث آثار مجعول بودن یک سری از روایت‌ها را فاش می‌ساختند و سازندگان این احادیث در حال بازجوئی اعتراف صریح می‌کردند که این مجموعه از احادیث را عمداً جعل کرده‌اند از طرف حکومت حکم اعدام آنها صادر و اجرا می‌گردید.
همچنانکه ابوجعفر منصور عباسی [۱۰٧]در سال ۱۴۵ محمد بن سعید بن حسان آمدی را بجرم زندیق بودن و موضوع و جعلی بودن احادیثش بدار آویخت و همچنین در سال ۱۶۰ در زمان خلافت مهدی خلیفه عباسی بوسیله استاندار بصره عبدالکریم بن عوجاء بکیفر جعل احادیث اعدام گردید و جالب این بود که این جنایتکار هنگامیکه لبۀ تیز شمشیر را در برابر گردن خود دید و مطمئن شد که بقتل می‌رسد با صدای بلند فریاد کشید که «من چهار هزار حدیث برای شما جعل کرده‌ام و عموماً دربارۀ حرام و حلال می‌باشند» [۱۰۸].
در این دوره در بین راوی و پیامبر جواسطه‌ها از صحابی و تابعی بیشتر و تدریجاً سلسلۀ راویان طولانی‌تر شد و ظاهراً بخش دیگر از مصطلحات علم الحدیث مانند: مشهور، عزیز، غریب، شاذ، معلل، معضل، منقطع وضع و بر بقیّۀ مصطلحات دیگر اضافه گردید و محدثین در محاورات خویش آنها را بکار می‌بردند ولی هنوز کتابی در زمینه مصطلحات حدیث و علم الحدیث درایتی نوشته نشده بود.
در اواخر قرن دوم تدوین کتاب‌های حدیث بصورت «مسانید جمع مسند [۱۰٩]» آغاز گردید و اولین مسند بوسیلۀ ابی داود طیالسی (م ـ ۲۰۴) تدوین گردید [۱۱۰]و صاحب کشف الظنون مسانید این دوره را تا چهل مسند نامبرده است و در بین آنها مسند امام احمد (متوفای ۲۴۱) از حیث کثرت احادیث و اهمیت و دقت رتبه اول را جایز گشت مسند امام احمد شامل بیش از سی‌هزار [۱۱۱]حدیث و از هفتصد و پنجاه هزار [۱۱۲]حدیث برگزیده شده است. که در زمان ما نیز در دسترس دانشمندان می‌باشد.
در اوایل قرن سوم ظاهراً اصطلاحات حدیث صحیح و حسن و ضعیف وضع شده و در محاورات بکار برده می‌شدند و حدیثی را صحیح می‌گفتند که افراد سلسله [۱۱۳]کلاًّ عادل و اهل هوش و حافظه کامل بوده و حدیث را به پیامبر جوصل کرده باشند و علاوه بر این شاذ هم نباشد یعنی راجحتری مخالف او نباشد و معلل هم نباشد یعنی از هیچ جهت مورد ایراد محدثین نباشد. و حدیث حسن حدیثی است که از شرایط صحیح جز هوش و حافظه کامل بقیه را داشته باشد [۱۱۴]و حدیث ضعیف حدیثی است که شرائط حدیث صحیح و حدیث حسن در او وجود نداشته باشد [۱۱۵].
[۱۰٧] الباعث الحثیث شرح علوم الحدیث ابن کثیر ص: ۸۴. [۱۰۸] الباعث الحثیث شرح علوم الحدیث ابن کثیر ص: ۸۴. [۱۰٩] مسند تألیفی است که در آن احادیث به ترتیب نام و رتبه اصحاب از حروف هجا ذکر گردد علوم الحدیث صبحی صالح ص: ۳۰۵. [۱۱۰] علوم الحدیث صبحی صالح ص: ۳۰۵. [۱۱۱] علم الحدیث ص: ۵۵ و در این صفحه یادآوری شده که ابن خلدون آن را سی و یک هزار حدیث شمرده است. [۱۱۲] ذیل الباعث الحثیث ص: ۳۲ و در ذیل علوم الحدیث صبحی صالح ص: ۳۰۶ نوشته شده که در سال ۱۳۱۳ مسند امام احمد در مصر در شش جلد بزرگ چاپ شده است. [۱۱۳] الباعث الحثیث ص: ۲۱. [۱۱۴] الباعث الحثیث ص: ۲۱. [۱۱۵] علوم الحدیث صبحی صالح ص: ۱۶٧.