گفتار مصحّح

به نام آن که جان را فکرت آموخت

ترجمۀ شاه ولی الله محدث دهلوی (م 1176 یا 1179 ق) در میان ترجمه‌های قدیم قرآن کریم جایگاهی بلند و ارزشی شایان دارد، چنانکه از نثری شیوا، سبکی ساده و برابر گزینی‌ای مناسب برخوردار است و اگرچه در عصری صورت پذیرفته که فن ترجمه شکل حرفه‌ای نیافته بود و به تبعِ آن ویژگی‌های یک ترجمۀ حرفه‌ای و امروزین را دارا نیست، امّا جلوه‌ها و امتیازات فراوانی دارد که می‌تواند نظر پژوهشگران عرصۀ وحی الهی را به خود جلب کند.

این ترجمه به صورت زیرنویس بارها در هند، پاکستان و افغانستان و اخیراً در عربستان به تنهایی و یا همراه با تفسیر حسینی اثر ملاحسین واعظ کاشفی، به طور غیر مطبوعی طبع یافته است.

به رغم تمام نیکویی‌های این ترجمه عواملی همچون درست نانویسی واژگان، عدم سجاوندی، اشکالات و اغلاط فراوان چاپی، چاپ عکسی از روی دستنوشت، عدم آشنایی لازم خطاط با زبان و نگارش فارسی و رسم الخط درست آن... همه و همه دست به دست هم داده بودند تا ارزش واقعی آن را به میزان قابل ملاحظه‌ای فروکاهند.

به عنوان نمونه «شبهه» را «شبه»، «نشانه‌ای» را «نشانه»، «شنوای دانا» را «شنوا دانا، «صحیفه‌ها» را «صحیفها»، «بیماری‌ای است» را «بیماری‌ست» نوشتن، کافی است که خوانندۀ گرامی را به هزاران اشکال نوشتاری از اینگونه و یا حتّی بدتر از آن در چاپ‌های موجود از این ترجمه آگاه سازد.

اگرچه همۀ موارد پیش گفته نمی‌تواند چشم تیزبینِ راستجویانِ قرآنی را از خیره ‌شدن به ارزش حقیقی این ترجمه بازدارند، امّا می‌طلبد که قرآنْ أنیسان دانشور به تصحیح این ترجمه براساس مبانیِ نوین تصحیح متون کهن همت گمارند، که برای انجام این مهم علاوه بر همه پیش‌نیازهای لازم، آگاهی و اطلاع از فارسی دری شرط مسلّم و ضروری تصحیح این ترجمه است.

کاری را که ما انجام داده‌ایم تصحیح به معنای علمیِ آن نیست، زیرا ملاحظاتی همچون برداشت اقبال‌کنندگان این ترجمه از امانت و عدم دسترسی به نسخۀ اساس و نسخه‌های معتمد بدل و بضاعت اندک این ناچیز در تصحیح متون، مانع از آن شد که تصحیح به معنای حقیقی آن صورت پذیرد، بلکه ما به پیشنهاد مسؤول محترم نشر احسان، جناب آقای یعقوبی، تنها با اعتماد بر نسخۀ طبع یافته این اثر همراه با تفسیر حسینی «در «تاج کمپانی لمیتد». پاکستان. کراچی.) و نیز نسخه‌ای که در «نورانی کُتُب خانه» (پاکستان. پیشاو. بازار قصه‌خوانی) انتشار یافته است براساس آیین نگارش و رسم الخط امروزینِ فارسیِ معمول در ایران اقدام تصحیح به درست‌نویسی و سجاوندی (نقطه‌گذاری) آن کرده‌ایم که امید است فتح بابی برای آنان باشد که شوق تصحیح چنین متون گران سنگی را در سر دارند.

در نهایت لازم می‌دانم چند واژه‌ای را که مهجوریتی در کاربرد آنها صورت پذیرفته و یا حدّاقل برای فارسی‌زبانان دیار ما به راحتی قابل فهم نیست، از نظر بگذرانیم.

در جایْ جایِ این ترجمه کلمات «بازوپس» به معنای «آنگاه و سپس»، «رخت» به معنای «متاع»، «خداوند» به معنای «صاحب اختیار»، «دستوری» به معنای «حکم و اذن» و «همچنین» به معنای «چنین» به کار رفته است.

نیز قید «چنانچه» که برای شرط است به معنای «چنانکه» که برای تشبیه است و کلمۀ «فرمودن» به معنای «دستور و فرمان ‌دادن» استعمال شده است. چنانکه آمده است: «شیطان به ایشان می‌فرماید» که بدیهی است مفهومی را که ما از فرمایش به معنای گفتار بزرگی قابل احترام در نظر داریم، بیان نمی‌کند.

امید می‌رود اندک خدمت این ناچیز مقبول درگاه الهی واقع شود و نفع این ترجمه عام گردد. آمین.

مسعود انصاری