۲- سیر أعلام النبلاء:
«سِیَرُ أعلامِ النُبَلاء» پس از تاریخ الإسلام، بزرگ‌ترین کتاب امام ذهبی است. «سِیَرُ أعلامِ النُبَلاء» یک کتاب تراجم عمومی است، یعنی به معرفی شخصیت‌ها و تاریخ آن‌ها می‌پردازد. تراجِم این کتاب بر اساس طبقات است. منظور ذهبی از طبقات در این کتاب یک مدت زمان مشخص است که آن را تقریبا بیست سال قرار داده است، اما در کتاب تاریخ اسلام این مدت ده سال است [۱۰۲]. باید توجه داشت که از اصطلاح «طبقه» در دیگر منابع به این معنا استفاده نشده است.
ذهبی در این کتاب معرفی‌نامه‌ها و حوادث نزدیک به هفتصد سال را ذکر نموده که از نظر مکانی منطقه وسیعی را از اندلس در غرب جهان اسلام تا شرق اسلامی در بر گرفته است.
ویژگی این کتاب در شمول تراجم و محدود نبودن آن به یک گروه از صاحب‌نامان است و بدین ترتیب می‌توان آن را تصویری از حرکتِ فکری در جهان اسلام، و تغییرات آن ظرف هفتصد سال دانست. بنابراین «سیر أعلام النبلاء» مجموعه‌ای است فراگیر از معرفی‌نامه خلفا و سلاطین و پادشاهان و امیران و همچنین وزیران و ادبا و نحویان و شعرا و فلاسفه و متکلمان و قراء و محدثان و علما و صالحان و زهاد و عابدان و دیگر شخصیت‌های برجسته، جز آنکه ذهبی بیشترین توجه را در تراجمِ خود معطوف به محدثان نموده است [۱۰۳].
[۱۰۲] همان. [۱۰۳] مقدمه تهذیب سیر أعلام النبلاء، احمد فایز الحمصی، صفحه ۷.