۳- چگونگى اثبات پايان يافتن ماه رمضان.
پایان یافتن ماه رمضان هم از طریق یکى از دو امر به اثبات مىرسد:
اول: اینکه حاکم مسلمان شهادت دو مرد عادل را در باره رؤیت هلال (ماه شوال) بپذیرد.
دوم: اگر رؤیت هلال امکانپذیر نباشد، یا اینکه آسمان صاف باشد اما هلال رؤیت نشود، در این صورت تمام شدن رمضان با کامل کردن سىروز رمضان به اثبات مىرسد.
در اینجا احتیاط بیشترى براى انجام عبادت ملاحظه مىشود؛ چون براى آغاز رمضان و فرارسیدن آن با قبول کردن شهادت یک نفر عادل براى رؤیت هلالرمضان توسط حاکم اسلامى، فرارسیدن رمضان به اثبات مىرسد و مردم با شهادت او روزه رمضان را مىگیرند، در حالى که براى اثبات پایان یافتن ماه رمضان یا باید آن سى روز کامل شود یا اینکه دو نفر عادل، که شهادتشان نزد حاکم اسلامى پذیرفته مىشود، هلال شوال را ببینند. بنگرید که، قانونگذارى اسلامى و حکمتى که در روزه نهفته است، چقدر بزرگ و ارزشمند است!!.
فایده: اثبات فرارسیدن ماه قمرى به طور کلى جز با شهادت دو نفر مرد عادل با لفظ شهادت پذیرفته نمىشود، به استثناى اثبات فرارسیدن ماه رمضان که با شهادت یک مرد عادل پذیرفته مىشود.
پیامبر خداصآن قدر که براى رؤیت ماه شعبان احتیاط و دقّت مىکرد، در ماه‌هاى دیگر نمىکرد. هلال شعبان را براى تعیین فرارسیدن زمان رمضان مىشمرد. (الترمذی ۶۸٧).
مىفرمود: «روزه ماه رمضان را یک یا دو روز پیش نیندازید (یعنى با روزه گرفتن یک یا دو روز از آخر شعبان به استقبال رمضان نروید». (مسلم ۱۰۸۲).
احتیاط پیامبرصدر شمارش شعبان بخاطر این بود که چون تلاش براى اثبات فرارسیدن ماه شعبان، درست بودن اثبات فرارسیدن ماه رمضان را به دنبال داشت، دقت در این کار بیانگر توجه و عنایت فراوان پیامبرصبه این رکن بزرگ عبادت (روزه) است.