آداب اعتکاف.
اعتکاف به خاطر بریدن از همه چیز و متوجه شدن و نزدیک کردن خود به خدا با انجام عبادتهایى که موجب نزدیکى به او مىشوند و دل نبستن به دنیا و دل کندن از آن و بریدن وابستگىهاى قلبى به دنیا، مشروع شده است. بنابراین اعتکاف براى تهذیب نفس، عبادتى بس بزرگ است و موجب مىشود روح فرد اوج بگیرد و قلب او از تیرگی‌هاى گناه پاک شود و با نور معرفت صیقلى یابد و اراده تقویت شود. اعتکاف، مؤمن را براى مقابله با محروم ماندن از لذت‌هاى زودگذر زندگى دنیا، با نیرویى که هیچ نیرویى با آن برابرى نمىکند، آماده مىسازد و عزیمت فرد را به گونهاى تقویت مىکند که هیچ سستى و شکستى را نمىشناسد. همه این ویژگی‌ها هماهنگ با روح اطاعت و فرمانبردارى از خدا و روى آوردن به سوى او هستند. این ویژگی‌ها بر اثر محبت عظمت خداوند و امید بستن به اجر و پاداش او و ترس از عذاب او، به دست مىآیند.
از دل این معانى است که آداب اعتکاف پدید مىآید. آداب اعتکاف فراوان و غیر قابل شمارش هستند و اعتکاف کننده مىتواند از سرچشمه زلال آنها، آنچه مىخواهد بهره ببرد.
برخى از آن آداب عبارتند از:
۱- آباد گرداندن و پربار کردن وقت با انجام عبادت‌هاى مختلف: برگزارى نماز جماعت، خواندن قرآن، حفظ قرآن، مشغول شدن به علم و مدارسه آن، زیاد انجام دادن اذکار مشروع که برخى از آنها مقید به زمان و وقت مشخص و برخى از آنها مطلق و بدون زمان هستند.
۲- فرستادن درود و صلوات فراوان بر پیامبرصبه خصوص در شب و روز جمعه، پیامبر فرمود: «من أفضل أيّامكم يوم الجمعة، فيه خُلق آدم وفيه قبض، وفيه النفخ، وفيه الصعقة، فأكثروا عليّ من الصلاة فيه، فإن صلاتكم معروضة عليّ».(أحمد فی المسند ۱۶۲۶۲. أبوداود ۱۰۴٧).
«از بهترین روزهاى شما جمعه است. در آن روز آدم خلق شد، و در آن روز وفات کرد، و در آن روز در شیپور دمیده مىشود، و در آن روز همه زندهها بیهوش مىشوند (و بعد زنده مىگردند و قیامت بر پا مىشود). پس در آن روز بر من زیاد صلوات بفرستید، چون صلوات شما در آن روز بر من عرضه مىشود».
۳- دعا کردن زیاد و خواندن خداوند متعال با رعایت شروط و آداب دعا، جستجو کردن زمان‌هاى قبولى دعا. برخى از زمان‌هاى قبولى دعا عبارتند از: در حالت سجده، در حالت روزهدارى، شب‌هاى فرد دهه آخر رمضان، بین اذان و اقامه، ساعت (زمانى کم) قبولى دعا در روز جمعه، آن هم هنگام نشستن امام بر منبر تا اینکه نماز تمام شود، یا آخرین ساعت روز جمعه بعد از نماز عصر، این دو زمان، در روز جمعه ساعتهاى قبولى دعا هستند. (زاد المعاد. ابن القیم ۱/۱۳۱).
همچنین دعا کردن در هنگام سحر، که آن هم در یکسوم آخر شب است. در دعا براى برادران و خواهران مسلمانش دعا کند، براى برآورده شدن خواسته آنان که مىداند دعا کند، یا مصیبتى که بر آنان نازل شده باشد، براى برطرف شدن آن دعا کند. همچنین براى تمامى امت محمدصزیاد دعا کند، چون با دعا کردن براى دیگران، آنچه به آنان مىرسد به او هم مىرسد.
۴- به زیاد سکوت کردن عادت کند، از زیادهروى و پرگویى بپرهیزد، با کسى بحث و جدال نکند، حتى اگر حق با او باشد. اعتکاف کننده جز در خیر چیز دیگرى نباید بگوید. در این رفتارش فرموده پیامبر را اجرا کند و آویزه گوشش بگرداند. پیامبرصفرمود: «من كان يؤمن باللّه واليوم الاخر فليقل خيراً أو ليصمت».(متفق علیه، البخاری ۶۴٧۵. مسلم ۴٧).
«کسى که به خدا و روز رستاخیز ایمان دارد، پس باید سخن نیک بگوید یا (اگر ندارد یا نمىتواند) سکوت کند».
۵- عادت کند که با خودش خلوت کند تا با این کار در زندگى گذشتهاش بیندیشد و تأمل کند. عملکرد گذشتهاش یا به گونهاى بوده که خدا را خشنود مىکند یا غیر از آن بوده است. اگر از زندگى گذشتهاش پرونده خوبى نداشته باشد به سرعت براى توبه نصوح اقدام کند، تا این کار آغازى باشد براى تغییر مسیر زندگىاش به سوى صلاح و نیکى و راهى باشد براى رسیدن به رستگارى و سعادتمندى درآخرت.
۶- به شب زندهدارى عادت کند و خودش را بر انجام آن مجبور کند تا اینکه لذت شیرینى آن را بچشد. هرگاه موفق شد که لذت شیرینى شبزندهدارى را بچشد، بعد از پایان یافتن اعتکاف آثار آن خاطره تجدیدپذیر در وجودش باقى مىماند و در گوشه قلبش به حرکت در مىآید و به جنب و جوش مىافتد و سرانجام او را با اصرار تمام دعوت مىکند که حتى بعد از اعتکافش در ساعات مناجات در دل شب در پیشگاه خداوند زانوى بندگى بر زمین زند و به مناجات برخیزد و با خالقش راز و نیاز کند.
٧- مفهوم پیروى از پیامبرصرا در ذهنش مرور کند و با خوب پیروى کردن از او، آن محبت را که هر مسلمانى باید نسبت به پیامبر داشته باشد، محقق سازد.
محبت پیامبرصدر اندرون اعتکافکننده بهوسیله خوب پیروى کردن از او مىجوشد و موج مىزند تا جایىکه حتى بعد از تمام شدن اعتکاف او را براى محافظت و پایبندى به این ارتباط روحى با پیامبر خدا، راهنمایى مىکند.