پايان

در پایان، حقیقت روزه و مصالح آن و همچنین کمال سیرت و روش پیامبرصبیان مى‏شود:

امام ابن قیم؛ گفت: از آنجا که هدف از روزه‏دارى، بازداشتن نفس از پیروى از شهوت‌ها و بریدن آن از چیزهایى است که به آن اُنس و اُلفت گرفته و متعادل ساختن نیروهاى شهوانى آن است تا براى جستجوى چیزى که در آن اوج سعادت و نعمتش است، آماده شود و براى پذیرفتن و انجام دادن چیزى که با آن زندگى ابدى‏اش پاکیزه و پربار و نیکو مى‏گردد، آماده شود.

گرسنه و تشنه ماندن، سرکشى و خشم نفس را مى‏شکند و از تندخویى آن مى‏کاهد و آن را به فکر و یاد شکم‏هاى گرسنه مستمندان مى‏اندازد، راه‏هاى نفوذ و حرکت شیطان را در درون بنده تنگ مى‏کند و اعضاى بدن را از رها شدن و حرکت طبق فرمان غریزه و طبیعت به دنبال چیزهایى که در دنیا و آخرت به آن آسیب مى‏رساند باز مى‏دارد و تمامى اعضا و سرکشى تمامى نیروهاى داخلى و بیرونى را مهار مى‏کند و نفس را با لگام روزه مهار مى‏کند، چون روزه لگام متقیان و سپر جنگجویان و وسیله تهذیب اخلاق نیکوکاران و مقربان درگاه خداست. روزه در میان سایر عبادت‌ها مخصوص خداوند است، چون در سایر عبادت‌ها به خاطر علنى بودن، احتمال ریا وجود دارد، اما در روزه، چون عبادت پنهانى است. این احتمال منتفى است.

تمامى کارهاى روزه‏دار اعم از ترک شهوت و غذا و نوشیدنى فقط به خاطر معبود است.

روزه عبارت است از ترک خواسته‏ها و لذت‌هاى نفس فقط به خاطر خدا و ترجیح خشنودى و محبت خدا بر خواسته‏هاى خود. روزه عبادتى پنهانى بین بنده و خدا است. هیچ کس جز خدا از آن اطلاع پیدا نمى‏کند. گاهى بندگان از ترک باطل کننده‏هاى ظاهرى روزه اطلاع پیدا مى‏کنند، اما این که روزه‏دار غذا و نوشیدنى و شهوتش را فقط به خاطر خدا و به نیت اطاعت از او ترک کرده، امرى است که هیچ کس از بندگان از آن اطلاع نمى‏یابد. آن (نیت خالصانه براى خدا) حقیقت روزه است.

روزه تأثیر شگرفى در حفظ اعضاى ظاهرى و نیروهاى باطنى دارد و آنها را به طور شگفت‏آورى از در آمیختن با چیزهایى که اگر بر اعضا و نیروهاى باطنى چیره شوند، آنها را فاسد مى‏کنند، حفظ مى‏کند. کارهاى پست و بى‏ارزشى را که به سلامتى و تندرستى نیروهاى باطنى آسیب مى‏رسانند، از وجود او دور مى‏کند.

روزه سلامتى قلب و اعضاى بدن را حفظ مى‏کند و آنچه را که دستان شهوت از آنها ربوده‏اند، دوباره به آنها باز مى‏گرداند. روزه بزرگترین کمک‏کننده و یارى دهنده براى رسیدن به تقواست. همچنان که خداوند مى‏فرماید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ كُتِبَ عَلَيۡكُمُ ٱلصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِكُمۡ لَعَلَّكُمۡ تَتَّقُونَ١٨٣﴾[البقرة: ۱۸۳]. (ترجمه آن گذشت).

پیامبرصفرمود: «الصوم جنّة». (متفق علیه، البخاری ۱۸٩۴، ٧۴٩۲. مسلم ۱۱۵۱).

پیامبرصبه کسانى که شهوتشان سرکشى مى‏کند و توانایى ازدواج ندارند، براى کنترل شهوت دستور داده که روزه بگیرند و روزه را سپرى (وجاء) براى کنترل شهوت نفس قرار داده است.

به این حدیث اشاره دارد: «اى گروه جوانان، هر کدام از شما که توانایى و امکانات دارد پس ازدواج کند، چون براى چشم‏پوشى و کنترل نفس (شهوت) بهترین (وسیله) است و کسى که نمى‏تواند ازدواج کند، بر او است که روزه بگیرد، چون سپرى است (که او را از افتادن در دام شهوت نفس حفظ مى‏کند». (این حدیث در صحیحین روایت شده است.)

از آنجا که مصالح روزه براى عقل‏هاى سالم و فطرت‏هاى متعادل و میانه‏رو مشهود است، خداوند از روى مهرورزى به بندگان و نیکى به آنان و به عنوان وسیله نگهدارى و کنترل آنان از گناهان و شهوت‌هاى نفس، روزه را بر آنان فرض کرده است.

سیرت و روش پیامبر در روزه گرفتن، کامل‏ترین سیره و بزرگ‏ترین وسیله براى دستیابى به هدف و آسان‏ترین آن براى جسم و روح و روان است. (براى آگاهى بیشتر به کتاب: زاد المعاد فى هدى خیر العباد، ص (۲/۲۸ مراجعه شود).

بعد از آن که خداوند مرا به جمع‏آورى و تنظیم برخى از احکام روزه موفق گرداند، من هم تمام توانم را در این راه به کار برده‏ام. پس در هر جایى که در بیان حقیقت موفق شده‏ام و حق مطلب را ادا کرده‏ام، از فضل و نعمت خدا است، و در آنجا که از بیان حقیقت وامانده‏ام و حق مطلب را ادا نکرده‏ام، از خوانندگان گرامى، آنانى که اهل علم هستند و به پاسدارى و حمایت از دین حریص‏اند و در نصیحت کردن اخلاص دارند و رضاى خدا را مى‏طلبند و در گفتارشان ادیب هستند، لغزش مرا اصلاح بگردانند و از دریاى علم و فقه خویش به ما جرعه‏اى بنوشانند و با این کار، بر ارزش کتاب بیفزایند و در اجر و پاداش آن با من شریک گردند.

در پایان از خداوند منان مى‏خواهم آنچه را که نوشته‏ام براى رضاى خودش خالص بگرداند، به وسیله آن میزان نیکى‏هاى من و پدر و مادرم و سایر مؤمنان را سنگین بگرداند، به من سود برساند و به وسیله من به مردم سود برساند. همانا او شنوا و اجابت کننده دعاهاست.

وصلى اللّه وبارك على عبده ورسوله سيدنا محمد النبي الأمي، الرّحمة المهداة والنعمة المُسداة وعلى آله الأطهار وصحابته الأخيار والتابعين لهم بإحسان إلى يوم الدّين. وآخر دعونا أن الحمد للّه ربّ العالمين.