۶- شرط‌هاى درست بودن روزه.
بعد از آن که با موجود بودن شرط‌هاى وجوب روزه، اداى روزه بر ذمه مکلف تعلق مىگیرد، وجود چه چیزى موجب مىشود روزه مکلف، صحیح و درست باشد؟ با وجود سه شرط روزه مکلف درست خواهد بود:
۱- مسلمان بودن، همان طور که بیان شد شرط وجوب روزه بود. اینجا هم مسلمان بودن شرط درست بودن روزه است. روزه کافر (حتى مرتد) در حالت کفر درست نیست (اگرچه مرتد هم باشد) و قضاى روزه هم بر کافر واجب نیست. هرچند از کافر خواسته مىشود که مسلمان شود و احکام فروعى اسلام را انجام دهد. بر اساس همین است که روزه هم بر او واجب است. پس عذاب کافر در روز رستاخیز چند برابر مىشود، نخست به خاطر مسلمان نشدنش، و بعد از آن به خاطر ترک عبادت. اما اگر کافرى مسلمان شود، از او خواسته نمىشود که روزههایى را که در زمان کافر بودن خورده قضا کند؛ چون طبق این قاعده: «اسلام ماقبل خودش را قطع و نابود مىکند». انجام ندادن عبادت‌هاى پیش از مسلمان شدن نادیده گرفته مىشود. (أحمد فی السمند ۴/۱٩٩).
۲- نیت، معناى آن در اینجا این است که مکلفِ آگاه از وجوب روزه، قصد گرفتن روزه را داشته باشد. نیت باید قطعى باشد و هیچ گونه شک و دودلى در آن نباشد. زمان روزه را مشخص کند، مثلاً بگوید: «روزه فردا»، یا سبب روزه را معین کند، مانند روزه قضاى یک روز از رمضان. همچنین شرط است که نیت روزه فرض حتماً در شب باشد، اما براى روزه سنت، نیت در شب شرط نیست، بلکه نیت روزه سنت اگر تا قبل از زوال خورشید به تأخیر افتد، باز هم درست است. همچنین لازم است نیت روزه هر شب تکرار شود؛ چون هر روز عبادت مستقلى به شمار مىآید. پس اگر شب قصد داشته باشد که فردا روزهاش را خواهد خورد، پس آن روز، او روزهدار به حساب نمىآید، حتى اگر از مفطرات (باطلکننده روزه) خوددارى کند. همچنین اگر در روزِ روزهدارى نیت کند که چیزى بخورد به محض اینکه نیت خوردن روزه را بکند، روزهاش باطل مىشود، حتى اگر چیزى هم نخورد: چون روزه عبادت است و این عبادت بدون نیت قطعى درست نیست. خداوند داناتر است.
دلیل واجب بودن نیت شبانه براى روزه فرض، فرموده پیامبرصاست: «من لم يُجمع الصيامَ قبل الفجر لا صيام له». (أبوداود ۲۴۵۴).
«کسى که قبل از طلوع فجر صادق نیت روزه (فرض) را نکند، روزه او درست نیست».
دلیل درست بودن نیت روزه سنت تا کمى پیش از زوال خورشید، حدیثى است که عایشهلروایت کرده. او گوید: یک روز پیامبرصپیش من آمد و فرمود: «اى عایشه آیا چیزى براى خوردن دارى؟ گفتیم: نه، فرمود: بنابراین من امروز روزه هستم». (مسلم ۱۱۵۴).
۳- پاک بودن از حیض و نفاس در تمامى روز، کسى که شب از حیض و نفاس پاک شود و قبل از غسل کردن نیت روزه فردا را بکند، روزهاش درست است. (ومىتواند بعد از طلوع فجر غسل کند) اما اگر در لحظهاى از روز، خون حیض یا نفاس پدیدار گردد، روزه باطل مىشود و در دوران پاکى قضاى آن واجب است. آنچه لازم به یادآورى است اینکه روزه زن حائض و نُفَساء، به اجماع علما درست نیست؛ چون در آن حالت اهلیت گرفتن روزه را ندارد، پس باید روزه را بخورد و بعد قضاى آن را بگیرد.
پرسش: اگر مسلمانى با جنابت شب را صبح کند، آیا روزهاش درست؟
پاسخ: بله، جنابت به اجماع علما روزه را باطل نمىکند. پس کسى که در زمان روزهدارى، شب هنگام یا روز در خواب دچار جنابت شود، روزهاش درست است و هیچ چیزى (کفاره) هم بر او لازم نیست. همچنین اگر در شب رمضان با همسرش نزدیکى کند و شب غسل نکند و در حالت جنابت صبح شود، روزهاش درست است. به دلیل حدیثى که عایشه و امسلمه بروایت کردهاند: «در حالى که پیامبر خداص(بعد از همبستر شدن با همسرانش در شب) جنابت داشت صبح صادق طلوع مىکرد. و بعد از طلوع فجر صادق غسل مىکرد و روزه مىگرفت». (متفق علیه، البخاری ۱٩۲۶. مسلم ۱۱۰٩).
پرسش: اگر مرتدى توبه کند و دوباره به اسلام باز گردد، آیا روزهاى که در زمان ارتداد از دست رفته، قضا دارد؟
پاسخ: بله، اگر مرتدى توبه کند و مسلمان شود، قضاى روزهاى را که از دست داده باید به جاى آورد؛ چون مرتد شدن واجب بودن عبادت را از او ساقط نمىکند، زیرا این عبادت‌ها در حال مسلمان بودنش بر او واجب و لازم بودهاند. پس وجوب آنها در حال ارتدادش همچنان ادامه دارند. خداوند داناتر است.
پرسش: مرتد شدن بعد از نیت روزه، چه حکمى دارد؟
پاسخ: مرتد شدن - از شر آن به خدا پناه مىبریم - بعد از نیت روزه، بدون اختلاف علما روزه را باطل مىکند.