۴- از جملهء اهداف عدالت اسلامی:
۱- چون از جملهء اهداف عدالت اسلامی، رفع تبعیض و ایجاد اخوت و حفظ کرامت و شرافت انسانی است.
بناءً انسان‌های کوتاه‌اندیش، نژادپرست، قوم‌گرا را به اصل خلقت و پیدایش‌شان متوجه نموده و می‌فرماید:
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ إِنَّا خَلَقۡنَٰكُم مِّن ذَكَرٖ وَأُنثَىٰ﴾[الحجرات: ۱۳].
«ای گروه مردم! آفریدم شما را از یک مرد وزن. (همانا آدم و حوا هستند)».
پس این تبعیض و تفرقه را که شما ماجراجویان به خاطر اغراض فاسد و به سبب به دست‌آوردن اهداف نامشروع دامن می‌زنید از کجا؟ و برای چه؟ زیرا که اصل شما از یک آدم و حوا آفریده شده است.
۲- در مورد این آیهء فوق که در خطبهء حجةُ الوَداع نیز ذکر شده در مورد شأن نزولش دو روایت نقل شده که هردو اساس اخوت اسلامی و عدالت شرعی را استوار می‌سازد:
أ- قبیلهء بنی بیاضه به غلامی آزادشدهء خویش مطابق به رواج قبل از اسلام ازدواج نکردند، بناءً این آیهء کریمه نازل شد که ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ إِنَّا خَلَقۡنَٰكُم مِّن ذَكَرٖ وَأُنثَىٰ﴾[الحجرات: ۱۳].
ب- پیامبر جبه بلال حین فتح مکه فرمان داد که بالای بام کعبه رفته آذان گوید، یعنی شعار ملکوتی اللهُ اکبر را در فراز کعبه بلند کند، بزرگان جدیدُ الایمان مکه خشمگین شدند... و این آیهء کریمه نازل شد.
۳- به شهادت تاریخ پیامبر جاُسامه بن زید را که جوان نَوْرَسْ، و پدرش از جملهء غلامان آزادشده بود، بر سپاهی که بزرگان صحابه از جمله عَشرهء مُبشره، و خُلفاء اربعه با شمول ابوبکر، عمر، عثمان، علیشدرآن سپاه شامل بودند امیر مقرر کرد.
(چون مسأله رحلت پیامبر جپیش شد حرکت سپاه به تأخیر افتاد) بعد از وفات پیامبر ابوبکر صدیق خلیفهء مسلمین پیاده و اسامه سوار حرکت کردند، تا اینکه خلیفه سپاه را از مدینه رخصت کرد.
۴- با توجه به اینکه به اسیران غیر مسلم عنوان غلامی و بندگی را داده می‌شود، چون در تمام اجتماعات و اقوام و ملل آن وقت و زمان بلا استثناء مروج بود، و حتی حالا در زمان شعار حقوق بشر و ترویج حقوق انسان، با تأسف دیده می‌شود با اسیران چگونه رفتار می‌شود، از حال زندان‌های مهم دنیا در قرن بیست و یک میلادی حتی مؤسسات بین المللی اطلاع ندارند.
ولی اسلام چهارده صد سال قبل چگونه به رفتار انسانی و حقوق بشری اسراء تأکید می‌کند.
اما در حکومت‌های دموکراسی معاصر حس حقوق و حقوق‌خواهی، مساوات، برابری، بلکه در تمدن غربی از آن زمان اشاعه یافت که انقلاب فرانسه در بیانیهء که در سال ۱٧۸٩ میلادی صادر کرد، به عنوان یکی از مبادی حقوق بشر اعلان نمود. از آن زمان بعد اصطلاح مساوات و برابری در بسیاری از قوانین و پیمان‌های بین المللی وارد گردید. بعداً با دلیل واضح خواهیم نمود که مبادی حقوق از فقه امام مالک اقتباس گردیده است گویا بشر پیش از تاریخ فوق در هیچ قانونی به جز قانون شریعت اسلام حقوق نداشته است.
بناءً قانون اسلام به وسایل مختلف کوشیده که اصول بردگی را از بین ببرد، بناءً روش‌های برای الغای بردگی وضع کرده است:
اول- آزادی کامل:
۱- آزادی بردگان را بهترین عبادت خوانده است.
۲- آزادی بردگان را کفارۀ گناهان قرار داده است.
۳- آزادی بردگان را کفارۀ قسم قرار داده است.
۴- آزادی بردگان را کفارۀ روزه قرار داده است.
۵- آزادی بردگان را کفارۀ ظهار قرار داده است.
۶- آزادی بردگان را کَفارۀ قتل خطاء قرارداده است.
٧- آزادی بردگان را جزء بیت المال قرارداده است.
۸- آزادی بردگان را جزء مصرف زکات قرار داده است.
۱- ام ولد:
ام ولد بر آن برده‌ای اطلاق می‌شود که در نکاح شخصی آزاد از وی طفلی به دنیا آید و به خاطر آن طفل آزاد، مادرش نیز نیمه آزاد است از بیع و شِری هبه وغیره موارد تصرف مصؤن است.
مکاتب بر آن برده‌ای اطلاق می‌شود که مالک آن آزادی وی را معلق به تأدیهء قیمت آن نموده است.
مثال: برای غلام گفته شود که قدری یک هزار نقده را برایم برسان تو آزاد هستی، این نوع غلام را مکاتب گفته می‌شود.
مدبر بر آن برده‌ای اطلاق می‌شود که مالکش آزادی وی را معلق به وفات خود نموده است.
مثال: برای غلام گفته شود که بعد از وفات من بخاطر خدا آزاد هستی، این نوع غلام را مدبر گفته می‌شود. بناءً مجرد موت مالک آزاد می‌شود.
مأذون بر آن برده‌ای اطلاق می‌شود که در حرفه و کارش آزاد و مستقل است.
اسلام نه صرف آزادی بردگان را یک سنت گذاشته، بلکه آزادی بردگان را عبادت خوانده است.
پیامبر گرامی اسلام در اجراء این عمل از همه سبقت جست و زید بن حارثهسرا آزاد نمود، تا دیگران بر او جاقتداء کنند و در میدان عمل الگو و نمونهء آزادی باشند.
اصل چهارم: شوری
راجع به شوری این موضوعات مورد بحث قرار می‌گیرد:
۱- معنی شوری.
۲- در چه موضوعاتی پیامبر با مردم مشوره می‌کرد؟
۳- اهمیت مشوره در اسلام.
۴- فواید مرتبه بر مشوره.
۵- صفات اهل شوری. (با چه کسانی مشوره شود؟)
۶- وظیفهء مشاور.
٧- نتیجهء شوری.