فرهیختگان تاریخ معاصر

فهرست کتاب

اهم تألیفات دکتر جهنی

اهم تألیفات دکتر جهنی

او در بسیاری از پژوهش‌ها؛ خصوصاً در عرصه‌ی دعوت اسلامی و ترجمه سهم بسزایی داشته، و اهم تألیفاتش عبارتند از:

حقیقت مسیح، بیداری اسلامی، نگاهی به آینده، مشکلات دعوت و دعوت‌گر، ترجمه‌ی (عقیدة الاسلامیة)- ابن عثیمین-، ترجمه‌ی (التضامن الاسلامیة) و (الفکرة والتأریخ) و (الأربعون الشاملة)، بازنگری ترجمه معانی قرآن کریم با زبان انگلیسی، (دائرةالمعارف قصه)، دائرة المعارف مقاله‌نویسی، (مبادی اسلام)، دائرة‌المعارف مذاهب و ادیان، تقدیم اسلام برای غیر مسلمانان، آیدنده‌ی اسلام در غرب، مذاهب فقهی و تأثیر آن بر زندگی مسلمانان، اولویت‌های فعالیت در میان جوانان در غرب، روش‌های سمبلیک برای هشیاری حاجی در شهر خود، نظارت و بازنگری کتاب (جوان و رویارویی با مبارزه طلبی‌ها)، تریج اهداف اسلامی، نقش مؤسسات خیریه در سرزمین عربستان، آینده‌ی اصول‌گرایان، بیابان نشینی که انگلیسی شد، بیابان نشینی که به آمریکا رفت، بیابان نشینی که آمریکایی شد، همه این‌ها به زبان انگلیسی نوشته شده‌اند. علاوه بر تحقیقات و مقالات و سخنرانی‌ها و بحث در برنامه‌های رادیو و تلفزیون عربستان و کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس و غیره.

در رابطه با او گفته‌اند:

مستشار عبدالله عقیل می‌گوید: «آغاز آشنایی‌ام با برادرم دکتر مانع جهنی ملاقاتی بود که در بازدیدهای اواخر هفته با او داشتم. در آن موقع استاد در میان دانشجویان مسلمان خصوصاً در میان عرب‌ها، و بالاخص کسانی که از سرزمین عربستان به آنجا سفر کرده‌بودند بسیار فعال ببود. ایشان برای درس و سخنرانی و خطبه‌ی جمعه و جلسات و دیدار و ملاقات‌ها برنامه‌ریزی می‌کرد، و دانش‌جویان را توجیه می‌کرد که به دین اسلام و ارزش‌های آن احساس غزّت و سربلندی کنند، و دچار حس حقارت و خودباختگی و ذوب شدن در محیط زندگی نشوند، و برای استفاده از پیشرفت‌های علمی و تکنولوژی غرب فرصت را غنیمت شمارند، نه اینکه شخصیت اسلامی را رها کنند و نسبت به ارزش‌های غیر قابل تغییر کوتاهی ورزند. خداوند متعال سینه‌گشادی و صبر و بردباری در برابر خصوم و مجادله کنندگان را به او ارزانی داده‌بود، و به شبهه‌هایشان با حجّت و برهان پاسخ رد می‌داد.

همچنین مسلک علمی ایشان یک مسلمان پایبند به راستگویی و امانت‌داری را به تصویر می‌کشید، چه رسد به اینکه نمونه‌ی تواضع و فروتنی بود، و بال مهربانی را برای کوچک و بزرگ می‌گسترانید، که این امر موجب شده‌ بود در میان همگان محبوب و عزیز باشد و برای امور متعدد مرجع و مشاور حل معضلات و مشکلاتی باشد که در کشورهای غربی بر سر راهشان پدید می‌آید.

همچنین در هیئت خیریه‌ی جهانی و جمعیت اصلاح اجتماعی، و در منزل برادران کویت با هم ملاقات داشته‌ایم، ولی همه آن دیدار و ملاقات‌ها در راه اسلام و مسلمین بود.

هنگامی که با انجمن اسلامی جهانی در مکه‌ی مکرمه پیوستم؛ در خلال همایش و جلسات انجمن و در موسم حج و گردهمایی‌های اسلامی بیشتر دکتر مانع جهنی ملاقات می‌کردم.

سپس در دفتر انجمن‌‌های اسلامی جوانان در ریاض و جده و در کنفرانس اردن و دیگر دیدارها با او برخورد کرده‌ام، و هرچه بیشتر به او نزدیک می‌شدم محبتش بیشتر در قلبم جای می‌گرفت، و خداوندرا سپاس می‌کردم که جوانان مسلمان در عربستان سعودی در فهم و درک و شکوفایی و پایبندی و تلاش مستمر برای خدمت به اسلام و مسلمین در چنین سطحی قرار داشتند.

روش حکیمانه و اسلوب درست او در برخورد با مسئولین و بازرگانان و خیرین یکی از عوامل توسعه‌ی فعالیت و شاخه‌های فرعی دفاتر انجمن‌ در داخل و خارج کشور بود.

روش و سیاست او به کارگیری انرژی و پتانسل‌های فکری و دعوت و سازمان‌دهی و طراحی و برنامه‌ریزی را در خلال تمرین‌های همیشگی، و مشارکت دادن بزرگ‌ترین بخش نیروی کار در عرصه‌ی اسلامی- خصوصاً جوانان- برای تمرین عملی دعوت و روش‌های نشر و توسعه‌ی اسلامی در میان غیر مسلمانان به کار می‌انداخت».

و دکتر ابراهیم قعید می‌گویند: «سی سال است دکتر مانع جهنی را می‌شناسم و از زمان نخستین دیدار با او در بهار (۱۹۷۲م) تا زمانی که وفات یافت با او در ارتباط نزدیک داشتم، در خلال این مدت سه پیمان بین ما دعوتگران که بخش عمده‌ی وقت و تلاش خویش را صرف خدمت دین اسلام می‌کردیم، و بین متفکر و اهل پژوهش و آکادمی که پایبند به روش علمی، او یکی از بارزترین رهبران و پیش‌قرولان کار دعوت و تربیت بود؛ ارتباط محکم بوجود آمد.

بار اوّل در آغاز دهه‌ی نود هجری و هفتاد میلادی در یک کنفرانس که در دانشگاه پادشاه سعودی برگزار شد با دکتر جهنی آشنا شدم؛ که واقعاً شعله‌ای از فعالان دعوت در محیط دانشگاه بود، و به اعتقاد من این کنفرانس که در همان سال نشستی جهانی برای جوانان برگزار کرد، و مرحوم استاد جهنی در بخش فوق لیسانس ادبیات زبان انگلیسی دانشگاه تدریس می‌کرد، و بنده در سال دوّم بخش پرورش زبان انگلیسی بودم که علاقه به زبان انگلیسی در دانشگاه ما را به هم نزدیک می‌کرد، و آن مرد که با ریش بلند مانند یک انگلیسی اصل به زبان انگلیسی صحبت می‌کرد توجه مرا به خود جلب کرد، و این برای من بسی مایه‌ی تعجب و شگفتی بود، و موجب افزایش اعتمادم نسبت به برقراری ارتباط با او شد، و از راه آشنایی با ایشان با همایش اسلامی جهانی جوانان و اهداف و فعالیت‌های ایشان آشنا شدم.

سپس رفاقت و دوستی ما در خارج از وطن در ایالات متحده‌ی آمریکا که برای تکمیل کردن دوره‌ی کارشناسی ارشد و دکترا به آنجا سفر کردیم، همچنین مشارکت در رهبری فعالیت‌های اسلامی در اتحادیه‌ی طلاب مسلمان در دانشگاه «اندیا»، سپس در انجمن اسلامی جوانان مسلمان عرب و اتحادیه‌‌ی اسلامی آمریکای شمالی «إسنا» بیش از بیش رابطه‌ی ما را به هم نزدیک کرد.

ایشان صورت واقعی یک مسلمان دعوتگر فعال و جدی را نشان می‌داد که رسالت گران‌قدر توحید را بر دوش حمل می‌کرد، و شعله‌ای از پویایی و فعالیت بود، سخنرانی می‌کرد، همایش و گردهمایی‌ها را به منظور معرفی اسلام برنامه‌ریزی می‌نمود، کتاب و نشریه می‌نوشت، و حتی به کلیساها سر می‌زد و جوانان مسلمان را جمع می‌کرد و در مناظره‌ها شرکت می‌کرد، و جلسات بحث و رایزنی پیرامون اسلام و مسلمین را تشکیل می‌داد، و از جمله‌کارهای او که ممکن نیست فراموش شود آن سخنرانی آتشین بود که در مسجد دانشگاه «اندیا» ایراد کرد مبنی بر معرفی شخصیت انسان مسلمان، و ضرورت ارتباط با دین و عقیده‌ اسلامی و دفاع از آن، و تسلیم نشدن در برابر انگیزه‌های غرور تمدن غربی و ذوب شدن در جوامع غربی، و رفاه مادی، و خودباختگی و فریب در مقابل شبهه‌ها، و فرورفتن در منجلاب شهوات هشدار داد».

همچنین دکتر صالح وهیبی می‌گوید: «دکتر مانع جهنی شخصیتی عادی نبود، او از زمانی که هنوز در مراحل اولیه‌ی تحصیلات دانشگاهی بود برای حمل مسئولیت سنگین دعوت اسلامی در بین دانشجویان مسلمان و خدمت به ایشان آمادگی داشت، تا جایی که در همان اوایل او را به رئیس اتحادیه‌ی دانشجویان مسلمان دانشگاه «اندیا» در آمریکا برگزیدند.

او بسیار شیفته‌ی کار و فعالیت اسلامی بود، و وقت و زندگی خود را فدای آن کرد، به این کار علاقمند بود و خود را فدای آن نمود، دلیلی روشن‌تر از این هم نیست که در مسیر اجتماع بزرگی وفات یافت که نربوط به کار و فعالیت اسلامی بود.

او را انسانی فروتن و متواضع شناخته‌ام، و این بارزترین ویژگی شخصیت او را شکل می‌داد، دوست داشت خودش به خود خدمت کند، و در رفتار بسیار ساده و بی‌آلایش بود.

آخرین کار او در روز قبل از وفاتش تلاش برای یاری و مساعدت یک پیرزن، و خواهش و شفاعت نزد مسئولین امور خیریه برای ساماندهی چهار نفر با چهار نامه و درخواست کتبی بود، اولی شخصی بدهکار به مبلغی حدود (۱۷۵۰۰۰) سعودی، دوّمی شخصی یمنی با غرامت صلحی در حدود (۲۵۰۰۰۰) ریال سعودی، و سومی زن سیاه‌ پوستی بود که نسبت به تهیه و پرداخت هزینه‌های تحصیل در دانشگاه که مبلغی در حدود (۲۵۰۰۰۰) دینار سودانی بود درمانده و ناتوان بود، و چهارمین نفر یک اردنی بود که زیر بار قرض‌هایی بالغ بر (۶۰۰۰۰) ریال سعودی گرفتار شده‌، و از پرداخت آن عاجز مانده بود! سبحان الله از این ترکیب شگف‌انگیز، چهار نفر از چهار نقطه‌ی مختلف که تقدیر الهی بر این بود دکتر جهنی برای رفع مشکل آن‌ها در یک روز وارد عمل شود، بدون اینکه در انتخاب کشورها یا حالات و اوضاع ایشان تصمیمی گرفته باشد، و این از اسرار مهم جهانی بودن آن مرد بزرگ است، مردی که ریاست انجمن جهانی جوانان مسلمان را بر عهده گرفت، پس چون مردی جهانی بود ریاست انجمنی جهانی را بر عهده داشته است.

و دکتر عایض الردادی می‌گوید: «دکتر مانع جهنی از ویژگی ممتاز آشنایی با زبان انگلیسی و علوم شرعی بهره‌مند است که کمتر دعوت‌گری داراست، بنده در خلال ارتباطی که با بسیاری از دعوت‌گران اسلامی در داخل و خارج کشور داشته‌ام به این نکته پی برده‌ام که همه نیازمند تقویت این دو ویژگی هستند، چون برخی بر یکی از زبان‌های اجنبی تسلط دارند ولی از لحاظ معلومات شرعی ضعیف‌اند به طوری که مسائل واجب را با مستحب و سنت اشتباه می‌گیرند، خصوصاً آن‌ها که در غرب زندگی می‌کردند، یا آنجا درس خوانده‌اند، برخی هم از معلومات شرعی خوب بهره‌مند هستند اما در رابطه با زبان خارجی ضعیفند، و تا رسیدن به زبان فرهنگی‌ها فاصله‌ی زیادی دارند، و این پدیده در میان دعوت‌گران داخل آشکار است.

سپس دکتر مانع می‌دانست که اصول و قواعد دعوت در داخل با خارج بسیار تفاوت دارد، در داخل بیشتر روی معرفی احکام تأکید می‌شود، ولی در خارج و کشورهای غیر اسلامی بر نقل اندیشه‌ی اسلامی باید تأکید شود تا غیر مسلمانان با نور اسلام آشنا شوند که تا آن موقع جز معلوماتی تحریف شده یا مخلوط شده از آن را نداشتند.

بیشترین تأکید دکتر مانع بر بوجود آوردن هستی و موجودیتی اسلامی در آمریکا بود که از تأسیس مسجد و اجتماع مسلمین در آن شروع می‌شود، اما ایشان از پیشرفت‌ آمریکا شگفت‌زده و دهان گشوده نشد آن‌گونه که بسیاری از کسانی که بدانجا سفر می‌کنند گرفتار خود باختگی و احساس حقارت در خود می‌شوند. بنابراین اسلوب و روش مناسب با آن جامعه را به کار برد، سپس با علم و دانش غرب و شهامت و عزّت عرب و اسلام و مسلمان سربلند به شهر و دیار خود بازگشت. دکتر جهنی در خلال مدتی که دعوت اسلامی را در عرصه‌ی انجمن اسلامی جهانی جوانان مسلمان و دیگر مؤسسات که در آن مشارکت داشتند؛ با اسلوب سخنان استوار و بجا و اندرزهای نیکو و زیبا؛ را اجرا می‌کرد مهارت، و فرهیختگی خود را نشان داد، بطوری که بودجه‌ی فعالیت‌های یک ملیون نفر از فعالان انجمن جوانان مسلمان در مدت یک سال به هفتاد ملیون رسید، در حالی که در زمانی که رهبری آن انجمن را تحویل گرفت از شش ملیون تجاوز نمی‌کرد، که همه توسط خیرین تأمین می‌گشت.

زمانی با ایشان آشنا شدم که مراقب برنامه‌های دینی رادیو ریاض با زبان انگلیسی بود، و با دقت هرچه بیشتر از آن مراقبت می‌کرد، خصوصاً در رابطه با ترجمه‌ی معنای قرآن کریم با انگیسی.

دکتر مانع در رفتار و برخورد با دیگران از ویژگی ممتاز تواضع و راستگویی در انتساب و پیروی، و اخلاص در دعوت، و میانه‌روی و اعتدال و دعوت و فراخوانی با سخنان استوار و بجا و اندرزهای نیکو و زیبا، و گفتگوی با شیوه هرچه نیکوتر و بهتر؛ بهره‌مند بود».

و استاد لطفی عبداللطیف می‌گوید: «مردانی هستند که حوادث را می‌سازند، و مردانی هم هستند که حوادث آن‌ها را می‌سازد، ...برخی از رجال وقتی به جایی سفر می‌کنند جایشان چنان خالی می‌شود که تعداد زیادی هم نمی‌توانند آن خلأ را پر کنند.

همچنین دکتر مانع حماد جهنی، شهسوار عرصه‌ی دعوت اسلامی، و مرد خروشان و با تحرک بود که در فضای دعوت با متفکر ژرف‌اندیش شناخته شده است، و دعوت‌گری بود که اسباب و عوامل تأثیرگذار برای پیشرفت در کارش را در اختیار داشت، و مدبّری کارآزموده و با درایت، و خطیب سخنور و بلیغ بود، مرد دعوت بود نه قدرت، مانند مردم ساده می‌زیست، و اهل تکلّف و تصنّع نبود، مرد خودسر و خودجوش بود و بر فطرت و سرشت می‌زیست.

واقعاً دکتر مانع «غیر مانع» بود - همان‌گونه که نزدیکان و دوستانش او را لامانع می‌گفتند- چون هر ورقه یا درخواستی به ایشان تقدیم می‌شد روی آن عبارت «لامانع» می‌نوشت، لذا او را به جای مانع «لامانع» می‌گفتند».

مردی که زندگی خویش را فدای خدمت به دعوت دینی کرد، و بخش عمده‌ی وقتش را صرف خطبه و سخنرانی و رفع مشکلات فقراء و محتاجین و بیوه‌زنان و یتیمان نمود، و به قلب‌هایشان وارد شد، منصب و مقام او را تغییر نداد، و یک روز هم برای دست‌یابی به آن تلاش نکرد، بلکه با زهد و پارسایی بین خانواده و دیوارهای کتاب‌خانه‌ی ساده متواضعانه زیست.

دکتر مانع پس از حادثه‌ی مشهور خزانه‌ی (انجمن جهانی اسلامی جوانان) رحلت کرد، زمانی که آن خزانه مورد دستبرد دزدان حرفه‌ای قرار گرفت، و پس از شکستن و تخریب همه دارایی‌های آن را به یغما بردند، و در صدد قتل نگهبان آن هم برآمدند. وقتی او را دیدم غم و اندوه را در چشمانش مشاهده کردم، زیرا آن ثروت‌ها سهم یتیمان و فقرا و مساکین بود، و او پاداش خود را از خدا می‌خواست، و در روز دوّم حادثه که به طرف فرودگاه حرکت کرد ماشینش چپ شد و چند مرتبه غلطید و با خشنودی به دیدار پروردگار شتافت، و انشاء الله مورد خشنودی خداوند هم بود.

دکتر مانع جهنی در سن (۶۰) سالگی درگذشت، عمری مالامال از دعوت دینی و عطاء و بخشش و عمل خیر».

همسر دکتر مانع جهنی (دکتوره هُدی) می‌گوید: «دکتر مانع پرهیزگار بود و در مورد هر صغیره و کبیره‌ای از خدا می‌ترسید...، نماز خواندن در مسجد به نسبت ایشان امری اساسی بود، و حتی زمانی که بیمار بود حریص بود بر اینکه نماز را به موقع ادا نماید، و در هر جا بود برای ادای نماز به جماعت دنبال مسجد می‌گشت، و حتی زمانی هم که به خارج سفر می‌کرد نمازش را در فرودگاه یا مجتمع تجاری یا بیمارستان به موقع و در اول وقت اداء می‌کرد، به نگاه عابرین توجه نمی‌کرد، بلکه با اطاعت خداونداحساس فخر و سر بلندی می‌کرد، و خطاب به من می‌گفت: مردم علناً گناه می‌کنند شرم نمی‌کنند؛ ما از انجام عبادت خدا در جلو آن‌ها حیا کنیم؟. نخستین چیزی که در سفر بعد از پیاده شدن در مسافرخانه برایش مهم بود پیدا کردن وسیله‌ی بیدار شدن برای نماز صبح بود. همچنین بر قرائت و فهم قرآن کریم و خواندن تفسیر آن حریص بود، و ترجمه‌ی ایشان برای قرآن کریم همراه یکی از مسلمانان آمریکایی بزرگترین دلیل بر اهتمام او به قرآن است».

همچنین دکترها عبدالوهاب نور ولی، حسن سفر، ناصر زهرانی، و سلیمان أبا الخلیل او را ستوده‌اند، همان‌گونه که رئیس مجلس شورا دکتر صالح بن حمید و جمع بسیار زیاد دیگر او را ستوده‌اند.