نسب، رشد و تعلیمات
هویّت ایشان، ابوالحسن علی بن عبد الحی بن فخر الدین حسنی است، که در ماه محرم سال ۱۳۳۲هـ در روستای تکیه از توابع شهر رایبریلی در فاصلهی هشتاد کیلومتری شهر لکهنوی هندوستان متولد شده است. گفتنی است که اصالتا خانوادهی ایشان عرب تبارند، و با وجود اینکه قرنها است که در هندوستان زندگی میکنند همواره از نسب و نژاد خویش محافظت مینمایند. آن خانوادهی محترم از حیث تمسک به شریعت اسلامی، بذل کوشش برای نشر علوم، خدمت به اسلام و فعالیت برای مسلمانان از سایر خانوادهها متمایز میگردند.
همانا نسب خانوادهی او به «محمدبن عبدالله حسنی مثنی بن امام حسن بن علی بن طالبسمنتهی میشود، و از این رو به حسنی شهرت یافتهاند.
پدر ابوالحسن یکی از بزرگترین دانشمندان و مؤرخین هندوستان بود و مادرش از جمله بزرگوارانی بود که نامش در تاریخ میدرخشد، چون حافظ کل قرآن و شاعره و مؤلفه بود.
مادرش در حالی وفات یافت که ندوی کمتر از ده سال عمر داشت، سپس برادر بزرگترش (دکتر عبد العلی حسنی) متعهد و متولی تربیتی او گردید، او با وجود اینکه دوازده سال از عمر گرانبهایش سپری نشده بودو مقالهای را نوشت و مجلهی المنار مصری که محمد رشید رضا مدیریت آن را به عهده داشت، منتشر کرد.
وی در سنین نونهالی قرآن را حفظ و زبانهای اردویی، انگلیسی و عربی را یاد گرفت و در سال ۱۹۲۹م در هند به دار العلوم مشهور «ندوة العلماء» و سپس به مدرسهی «شیخ احمد علی» در لاهور پیوست و در آنجا علوم حدیث، تفسیر و فقه آموخت و در علم تفسیر متخصص گردید. همچنین در جلسات درسهای حدیث دانشمند محدث حیدر حسن خان حاضر میشد، و قسمت کتاب جهاد از صحیح امام مسلم را نزد استاد بزرگوارش (خلیل انصاری) آموخته و دو سال مداوم در خدمت وی زانوی تلمذ زده وکسب فیض کرده و در نزد او همهی کتابهای صحیح بخاری، مسلم، سنن ابی داود، سنن ترمذی و قسمتی از بیضاوی را آموخت.
او نزد مفتی شبلی جیراجوری اعظمی، برخی از کتابهای فقه را آموخت و چند سورهی انتخابی از قرآن را نزد استاد خلیل انصاری خواند و درسهایی هم از تفسیر را نزد شیخ عبد الحی فاروقی یاد گرفت و در حلقات درسهای تفسیر بیضاوی که محدث استاد حیدر حسن خان آن را ارائه میداد، شرکت میکرد. طبق دستور خاص فارغ التحصیلان مدارس اسلامی نزد علامهی مفسر احمد علی لاهوری در شهر لاهور پاکستان در سال ۱۳۵۱هـ/۱۹۳۲م مجدّدا تمام قرآن را بصورت درس خواند.
و در سال۱۹۳۲م در دانشکدهی دار العلوم دیوبند، پیش دانشمند مجاهد احمد مدنی به مدت شش ماه به تحصیلات خود ادامه داد و همیشه در درسهایش که شامل کتابهای صحیح بخاری و سنن ترمذی بود، حضور داشت و برای بار دوم نزد ایشان استفادههای فراوانی را از تفسیر و علوم قرآنی کسب کرد، همانگونه که فقه را در خدمت فقیه و ادیب (اعزام علی) و تجوید قرآن به روایت حفص را نزد شیخ مقرئ (اصغر علی) آموخت.