با پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم در حج

۲- افتـاء

از مهم‌ترین احوال و وظایف پیامبر جدر حج بیان مسایل دینی و افتا برای مردم بود؛ چرا که در هر مشکل و یا مسأله ای که برای صحابه پیش می‌آمد به آن حضرت رجوع می‌نمودند.

فتاوای پیامبر در موسم حج بسیار زیاد است، و ما بطور نمونه بعضی از آن‌ها را ذکر می‌نمائیم:

زنی ازقبیله «خثعم» گفت: یا رسول الله! پدرم پیر و سالخورده است و حج برایش فرض شده و او خود نمی‌تواند بر پشت شتر قرار بگیرد! پیامبر جفرمود: تو از جای پدرت حج کن [۲۰۹].

و هر آن کسی‌که از تقدیم و یا تاخیر در اعمال روز نحر (روز عید قربان) سوال می‌کرد، آن حضرت برایش می‌فرمود:

«إفعل ولا حرج [۲۱۰]» یعنی: انجام بده و باکی ندارد.

از خلال فتواهای پیامبر در روز‌های حج امور ذیل برای ما به خوبی واضح می‌شود:

- آن حضرت جدر مقابل مردم ایستاده بود و همگان او را می‌دیده‌اند تا در سوال کردن به مشکلی برخورد نکنند، چنان که جابرس روایت می‌کند:

پیامبر خدا در حجه الوداع، طواف خانه را در حالی که سواره بود انجام داد، "حجرالاسود" را با عصایش استلام نمود تا مردم ایشان را خوب ببینند و اگر خواستند از آن حضرت جسوال کنند [۲۱۱].

و در حدیث عبدالله ابن عباسبآمده که: پیامبر خدا روبروی مردم ایستاده و به سوال‌های‌شان پاسخ می‌داد [۲۱۲].

- پیامبر خدا جدر فتوا‌هایش جانب آسانی و تخفیف برای مردم را به شدّت مراعات می‌فرمود. بطور مثال:

الف- چنان که آن حضرت جبرای ضباعه لاجازه دادند تا در حج خویش شرط بگذارد [۲۱۳].

ب- عبدالله ابن عمروس می‌فرماید که: او پیامبر خدا را دید که در روز نحر (روز دهم) برای مردم خطاب می‌نمود، شخصی ایستاد و گفت: گمان می‌کردم که فلان عمل قبل از فلان عمل است، بعدا کسی دیگر ایستاده و گفت: قبل از اینکه قربانی کنم سر خویش را تراشیدم و پیش از «رمی جمار»، قربانی نمودم و کسانی دیگری نیز مثل این اقوال گفتند.

پیامبر جبرای هر یک از ایشان می‌فرمود: به حج خود ادامه بده و باکی ندارد [۲۱۴].

ج- در حدیث عبدالله ابن عمر آمده است که عبّاس ابن عبد المطلب از پیامبر اجازه خواست که شب‌های "مِنی" را بخاطر سقایه در "مکه" بماند، پیامبر خدا برایش اجازه دادند [۲۱۵].

- آن حضرت کوشش داشتند تا شخص سوال کننده را قناعت بدهند که در ذهنش هیچ شک و شبهه‌ای باقی نماند.

چنان که شخصی نزد آن حضرت آمد و گفت: ای پیامبر خدا! پدرم مسلمان شده و او خیلی پیر است و بر سواری (مرکب) قرار گرفته نمی‌تواند، آیا من بجای او حج کنم؟

پیامبر جفرمودند: اگر بر ذمه پدرت قرض با شد و تو قرض او را ادا نمائی، آیا قرض اداء می‌شود؟ آن شخص گفت: بلی ادا می‌شود.

پیامبر جفرمود: پس از جای پدر خود حج کن [۲۱۶](که این هم صحیح است و ادا می‌شود).

[۲۰۹] صحیح مسلم، حدیث شماره: ۱۳۳۵. [۲۱۰] صحیح بخاری، حدیث شماره: ۸۳ ، البته ترتیب در اعمال حج در مذهب حنفی واجب می‌باشد یعنی شخص حاجی اعمال روز عید قربان را باید اینطور انجام دهد: ۱- زدن جمره ۲- تراشیدن مو‍ی سر ۳- قربانی و پس از آن خود را حلال کند، و اگر کسی ترتیب را ترک کرد، دَم (قربانی) برایش لازم می‌شود. برای تفصیل بیشتر مراجعه شود به: فتح القدیراز کمال ابن همام حنفی ۲/۴۸۸. و مولانا ظفر احمد عثمانی تهانوی در "إعلاءالسنن "دلیل احناف را عمل پیامبر دانسته است که به همین ترتیب عمل کرده و همچنین فرموده‌اند: مناسک حج خود را از من بگیرید. نگاه: إعلاءالسنن:۱۰/۱۶۰، عمده القاری ۴/۷۴۰. [۲۱۱] صحیح مسلم، حدیث شماره: ۱۲۷۳. [۲۱۲] صحیح بخاری، حدیث شماره: ۶۲۲۸. [۲۱۳] صحیح مسلم، حدیث شماره: ۱۲۰۷. [۲۱۴] صحیح بخاری، حدیث شماره: ۱۷۳۶. [۲۱۵] صحیح بخاری، حدیث شماره: ۱۶۳۴. [۲۱۶] مسند امام احمد، حدیث شماره: ۱۸۱۲.