فلسفه بعثت پیامبران
به راستی هدف از آمدن انبیاء چه بود؟ دلیل بعثت و ارمغان آن‌ها برای بشریت چیست؟ وچه وظایفی برای آن‌ها تعریف شده و در عوض انجام این وظیفه چه می‌خواستند؟
خداوند برای اینکه قافله‌ی انسانی را از بندگی غیر خود برهاند و همان گونه که دیگر موجودات خدا را عبادت می‌کنند انسان نیز فقط خدا را بپرستد ودر سایه پرستش به کمال برسد، مأمورانی از بین خود انسان‌ها که صلاحیت داشتند برگزید و آن‌ها را مأمور هدایت انسان‌ها کرد تا بعد از آمدن انبیاء مردم عذر و بهانه‌ای برای برای عدم اطاعت خداوند نداشته باشند.
﴿رُّسُلٗا مُّبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى ٱللَّهِ حُجَّةُۢ بَعۡدَ ٱلرُّسُلِ﴾[النساء: ۱۶۵].«پیامبرانى که بشارتگر و هشداردهنده بودند، تا براى مردم، پس از [فرستادن] پیامبران، در مقابل خدا [بهانه و] حجّتى نباشد».
نکته‌ها در آیه فوق:
۱- پیامبران بشارت دهنده به بهشت، و بیم دهنده از عذابند.
۲- علت آمدن آن‌ها این است که بندگان بهانه‌ای برای عدم عبادت خدا نداشته باشند.
۳- با ختم نبوت و آمدن همه انبیاء، حجت پایان یافت و دلیلی برای عدم اطاعت و عبادت خدا باقی نمانده است.
۴- مسلمانانی که منتظر آمدن مصلح هستند باید بدانند که مصلح دین جدید نمی‌آورد بلکه اسلام راستینی که پیامبرصآورد کامل است و هر مصلحی وظیفه‌ای جز پیاده کردن احکام اسلام نخواهد داشت.
﴿وَمَا كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّىٰ نَبۡعَثَ رَسُولٗا﴾[الإسراء: ۱۵].«تا برای مردم پیامبری نفرستادیم عذاب‌شان نکردیم».
به راستی که پیامبران برای راهنمایی انسان‌ها آمدند و جز این وظیفه‌ای نداشتند.
﴿فَهَلۡ عَلَى ٱلرُّسُلِ إِلَّا ٱلۡبَلَٰغُ ٱلۡمُبِينُ﴾[النحل: ۳۵].«آیا جز ابلاغ آشکار بر پیامبران [وظیفه‌اى] است».
پیامبران آمدند تا انسان‌ها فقط الله را بپرستند:
﴿وَلَقَدۡ بَعَثۡنَا فِي كُلِّ أُمَّةٖ رَّسُولًا أَنِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ وَٱجۡتَنِبُواْ ٱلطَّٰغُوتَ﴾[النحل: ۳۶].«و در حقیقت، در میان هر امتى فرستاده‌اى برانگیختیم [تا بگوید:] «خدا را بپرستید و از طاغوت بپرهیزید».
آمدند تا شیوه‌ی صحیح زندگی را به انسان‌ها بیاموزند:
﴿لَقَدۡ أَرۡسَلۡنَا رُسُلَنَا بِٱلۡبَيِّنَٰتِ وَأَنزَلۡنَا مَعَهُمُ ٱلۡكِتَٰبَ وَٱلۡمِيزَانَ لِيَقُومَ ٱلنَّاسُ بِٱلۡقِسۡطِ﴾[الحدید: ۲۵].«همانا ما پیامبران خود را با دلایل روشن فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو [ی تشخیص حق از باطل] نازل کردیم تا مردم به عدالت بر خیزند،».
نکته‌ها در آیه‌ی فوق:
۱- پیامبران با نشانه‌های آشکار آمدند و این گونه نبود که فردی به پیامبری انتخاب شود و مردم را راهنمایی نکند بلکه موظف بود مردم را آگاه کند.
۲- کتاب و وسیله سنجش بر پیامبران نازل شد تا به وسیله آن‌ها سره از ناسره و خالص از ناخالص مشخص شود.
۳- وظیفه‌شان راهنمایی مردم به راستی و عدالت بود.
و آمدن پیامبران لطفی از جانب خدا بود:
﴿وَمَآ أَرۡسَلۡنَٰكَ إِلَّا رَحۡمَةٗ لِّلۡعَٰلَمِينَ ١٠٧﴾[الأنبیاء: ۱۰۷].«و تو را جز رحمتی برای جهانیان نفرستادیم».
اولین کلام پیامبران: اولین و بزرگترین سخن و دعوت پیامبران توحید و خداپرستی بود و شعار همه آن‌ها این است: ﴿إِنِّي لَكُمۡ رَسُولٌ أَمِينٞ ١٠٧ فَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَأَطِيعُونِ ١٠٨﴾[الشعراء: ۱۰۷-۱۰۸]. «همانا پیامبری امانت دارم، پس تقوای خدا را نگه دارید و مرا اطاعت کنید»
نوح ÷، هود ÷، صالح ÷، لوط ÷، شعیب÷و ... با این هدف به سوی مردم بر انگیخته شدند.
وظیفه انبیاء: مأمور بودند جز خدای یگانه را نپرستند، ﴿وَمَآ أُمِرُوٓاْ إِلَّا لِيَعۡبُدُوٓاْ إِلَٰهٗا وَٰحِدٗا﴾[التوبة: ۳۱]. «در حالی که مأمور نبودند مگر اینکه معبود یگانه را که هیچ معبودی جز او نیست بپرستند».
پیامبران بشارت دهنده و بیم‌کننده، ﴿وَمَا نُرۡسِلُ ٱلۡمُرۡسَلِينَ إِلَّا مُبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ﴾[الأنعام: ۴۸]. «و پیامبران را جز مژده دهنده و بیم رسان نمی‌فرستیم».
پیامبران شاهد، بشارت و بیم‌دهنده، ﴿إِنَّآ أَرۡسَلۡنَٰكَ شَٰهِدٗا وَمُبَشِّرٗا وَنَذِيرٗا ٨﴾[الفتح: ۸]. «ما تو را گواه و مژده رسان و بیم دهنده فرستادیم».
پیغام خدا را به انسان می‌رسانند و نصیحت کننده‌اند، ﴿أُبَلِّغُكُمۡ رِسَٰلَٰتِ رَبِّي وَأَنصَحُ لَكُمۡ وَأَعۡلَمُ مِنَ ٱللَّهِ مَا لَا تَعۡلَمُونَ ٦٢﴾[الأعراف: ۶۲]. «پیام‌های پروردگارم را به شما می‌رسانم، و برای شما خیرخواهی می‌کنم».
باید توجه داشته باشیم که محدوده وظایف انبیاء در قرآن مشخص شده است،
﴿مَّا عَلَى ٱلرَّسُولِ إِلَّا ٱلۡبَلَٰغُ﴾[المائدة: ۹۹].«پیامبر جز پیام رسان نیست».
﴿وَمَآ أَنتَ عَلَيۡهِم بِوَكِيلٖ﴾[الأنعام: ۱۰۷].«ای پیامبر تو وکیل مردم نیستی».
و به راستی پیامبران فقط آمدند تا مردم بهانه‌ای برای پرهیز از خدا پرستی نداشته باشند و زندگی صالحی را به اختیار خود بسازند، ﴿قَدۡ جَآءَكُمۡ رَسُولُنَا يُبَيِّنُ لَكُمۡ عَلَىٰ فَتۡرَةٖ مِّنَ ٱلرُّسُلِ أَن تَقُولُواْ مَا جَآءَنَا مِنۢ بَشِيرٖ وَلَا نَذِيرٖۖ فَقَدۡ جَآءَكُم بَشِيرٞ وَنَذِيرٞ﴾[المائدة: ۱۹]. «بی‌تردید رسول ما پس از روزگار فترت و خلأ پیامبران به سوی شما آمد [و آنچه را مورد نیاز دنیا و آخرت شماست] برای شما بیان می‌کند که [روز قیامت در پیشگاه خدا] نگویید: برای ما هیچ مژده‌دهنده و بیم رسانی نیامد».
پاداش انبیاء: اما پیامبران در برابر انجام این وظایف از مردم چیزی نمی‌خواستند، نه ثروت نه مال و حکومت و ...، اعمال آن‌ها برای خدا بود و جز از خدا انتظار پاداش نداشتند،
﴿قُل لَّآ أَسَۡٔلُكُمۡ عَلَيۡهِ أَجۡرًا﴾[الأنعام: ۹].«بگو: در برابر رسالتم پاداشی از شما نمی‌خواهم».
﴿لَآ أَسَۡٔلُكُمۡ عَلَيۡهِ مَالًا﴾[هود: ۲۹].«از شما [در برابر ابلاغ رسالتم] هیچ پاداشی نمی‌خواهم».
﴿وَمَا تَسَۡٔلُهُمۡ عَلَيۡهِ مِنۡ أَجۡرٍ﴾[یوسف: ۱۰۴].«و در حالی که هیچ پاداشی [در برابر ابلاغ قرآن] از آنان نمی‌خواهی».
حال دانستیم پیامبران پاداشی نمی‌طلبند، مال و مقامی را نمی‌جویند و برای همین است که وقتی مشرکان به پیامبر وعده‌ی مال و مقام و همسر و ... دادند تا از رسالتش دست بردارد فریاد آورد که اگر خورشید را در دستش و ماه را در دست چپش بگذارند حاضر نیست دست از مأموریتش بردارد و لذا سال‌ها سختی و مشقت را به جان خرید؛ پیامبران اگر مزدی بخواهند نزدیکی راه و روش ما به آنان است و این باز به سود ماست، بنابراین با نزدیکی راه و روش به پیامبر سعی می‌کنیم حق رسالت ایشان را در حد توان ادا کنیم و از نزدیک‌ترین افراد به ایشان باشیم.
﴿إِنَّ أَوۡلَى ٱلنَّاسِ بِإِبۡرَٰهِيمَ لَلَّذِينَ ٱتَّبَعُوهُ وَهَٰذَا ٱلنَّبِيُّ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ﴾[آل‌عمران: ۶۸].
«مسلماً نزدیک‌ترین مردم به ابراهیم [از جهت پیوند وانتساب معنوی] کسانی‌اند که [از روی حقیقت] از او پیروی کردند، و این پیامبر و کسانی که [به او] ایمان آورده‌اند».
وظیفه‌ی و پاداش پیامبران در آیه‌ی ۸۸ سوره‌ی هود بسیار زیبا ترسیم شده است، ﴿إِنۡ أُرِيدُ إِلَّا ٱلۡإِصۡلَٰحَ مَا ٱسۡتَطَعۡتُۚ وَمَا تَوۡفِيقِيٓ إِلَّا بِٱللَّهِ﴾[هود: ۸۸].[مقصود پیامبران اصلاح انسان تا حد توان پیامبر است و توفیقش با خداست].