سخن پایانی

وسایل و راه‌های نزدیکی به خدا مشخص و معین است و جز آنچه که در قرآن و سنت آمده راهی دیگر برای نزدیکی به خدا نمی‌شناسیم زیرا اگر وجود داشت محمدص که نبی بود زودتر از ما کشف می‌کرد در ضمن باید توجه داشته باشیم که بدون انجام واجبات، نزدیکی به خدا و محبوب او شدن محال است. نماز و روزه و ... انسان را به خدا نزدیک می‌کند ولی اعمالی که ریشه در اسلام و قرآن ندارد و از توهمات عده‌ای به وجود آمده جز بدعت نمی‌تواند باشد و بدعت در تضاد سنت است و ما جز سیره‌ی رسول الله برای نزدیکی به خدا نمی‌شناسیم و رقص‌های عرفا و توهمات خیال پردازان را عبادت نمی‌دانیم، بلکه به آن دسته از عرفا که معتقدند انسان می‌تواند با خدا یکی شود ایراد گرفته و می‌گوییم انسان می‌تواند به خدا نزدیک شود ولی یکی شدن با خدا از عدم شناخت خدا و جایگاه حقیقی انسان بنده ناشی می‌شود.

نکته دیگر اینکه بعضی واجبات را رها کرده به جای انجام واجبات به اعمالی دیگر واجب و مستحبی روی آورده‌اند، اینان باید توجه داشته باشند که هر یک از واجبات جایگاه مشخص دارد و بها دادن به یکی موجب صرف نظر کردن از دیگری نمی‌شود مانند فردی که نماز می‌خواند و زکات نمی‌دهد یا که حج می‌گذارد و نماز نمی‌خواند و بها دادن بیش از حد به یک عبادت موجب جبران کاستی دیگر عبادات نمی‌شود.

نکته سوم: اینکه ارزش عبادات در زمان‌های متفاوت فرق می‌کند در جامعه‌ای که مردم مسلمان نماز نمی‌خوانند اگر کسی آن‌ها را تشویق به نماز کند عبادتش فراوان است. در جامعه‌ای که مردم زکات نمی‌دهند آن که زکات می‌دهد افضل است و در زمانی که جهاد واجب است مجاهد فی سبیل الله، کسی که نمازهای مستحبی را رها کرده تا در راه خدا بجنگد، از عابدی که در خانه نشسته و سر از سجده بر نمی‌دارد افضل است و امروز که بدعت‌ها در جوامع اسلامی فراوان شده است هرکس اراده کند و با بدعت‌هایی که لباس سنت بر آن‌ها پوشیده شده، مبارزه کند او به خدا نزد یک تر است از دیگران .

بنابراین نماز در سرزمین کفر، زکات در مواقع قحطی وخشکسالی، برپایی سنت در هجوم بدعت‌ها، جهاد در مواقع ضروری ارزش فراوان دارد.

آیا دانشمندی که سالها سختی کشیده تا به وسیله عملش مردم را هدایت کند و پزشکی که مردم را معالجه می‌کند عملشان از آن که فقط در کنجی نشسته و خدا را عبادت می‌کند برتر نیست؟

به پایان آمدیم دفتر حکایت هم چنان باقی
به صد دفتر نشاید گفت شرح حال مشتاقی

خدایا به خاطر خوش گمانی به درگاهت روی آورده‌ام و نه به عبادت خود طمع کردم و نه به شفاعت شفاعت کنندگان امیدوارم. علی بن حسین÷ صحیفه‌ی سجادیه

﴿وَٱلسَّلَٰمُ عَلَىٰ مَنِ ٱتَّبَعَ ٱلۡهُدَىٰٓ﴾[طه: ۴۷].