تقریظ به قلم عالم فاضل دکتر عبدالرحمن المحمود
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالـمین، والصلاة والسلام علی اشرف الأنبیاء والـمرسلین، نبینا محمد وعلی آله وصحبه اجمین وبعد:
حج یکی از بناهای بزرگ و ارجمند پنجگانه اسلام بشمار می‌رود، مسلمانان سالانه چشم براه این موسم عظیم بوده باشوق و شورو علاقۀ بسیار آن را پذیرایی می‌نمایند، تا بتوانند طاعت و عبادت خداوندأرا در روزهای محدود و زودگذراین موسم جلیل القدر، با سایر مسلمانانی که از سرزمین‌های دور و نزدیک حضور یافته‌اند، گرد کعبه مشرفه، با شور و شوق فراوان به بیت عتیق، سپری نمایند، شکی نیست که در این روزهای پر فیض هر مسلمانی در هر جای دنیا با شوق فراوان آرزو می‌کند که ای کاش من هم مشغول ادای این فریضه بزرگ می‌بودم، و کاش اینک در این مراسم مقدس حضور می‌داشتم، کاش چشمم به بیت عتیق می‌افتاد که به شدت آن را دوست می‌دارم. زیرا همه مسلمانان جهان با بیت الله الحرام رابطه عمیق و پیوند نا گسستنی دارند.
کتب و تألیفات بسیاری در رابطه به این رکن عظیم و احکام آن با حجم‌های متفاوت و روش‌های مختلف نگاشته شده که همه مورد استفاده مسلمانان قرار گرفته است و ما از خداوندأ برای خدمت‌گذاران علم و دانش پاداش بی‌شماری استدعا داریم.
اما این رساله ارزشمند که برادر عزیز ما استاد فیصل بن علی البعدانی آن را تهیه وترتیب نموده و بنام «احوال النبیصدر حج» نامگذاری نموده است، با سایر کتاب‌های تألیف شده درباره حج تفاوت و امتیاز دارد که می‌توان مزیت و برتری این کتاب ارزشمند و پر منفعت را در نکات ذیل یادآور شد:
اول: این کتاب روش جدیدی را در موضوع حج پیشکش می‌نماید که نمی‌توان آن را احکام متعلق به حج نامید، و نه هم برخی از فتاوای مربوط به مسایل حج شمرد، بلکه سفری دلپسندی با پیامبر اکرمصاست که از لابلای ماخذ موثوق کتب سنت برگزیده و گرد آورده شده است که حجاج را با تأسی و پیروی پیامبر اکرمصبا خود همراز و همسفر ساخته، کیفیت و احوال آنحضرتصرا با پروردگار و خانواده و امت ایشان واضح و آشکار می‌سازد.
دوم: این کتاب جوانب پنهان و غیر معروف حج نمودن آنحضرتصرا منعکس می‌سازد که شاید بسیاری از مردم از آن آگاهی نداشته باشند، زیرا اکثر مردم در مورد حج پیامبر اکرمصجز احکام فقهی، از دیگر مسایل آن آگاهی ندارند، که البته این مسایل نیز از اهمیت فراوانی بر خوردار است، لکن آنعده امور و مسایل مفصل و شامل حج آن حضرتصکه ارتباط و تأثیر بسزایی در ادای این فریضه پر فیض، و نقش برجسته در زندگی مسلمان دارد، لازم است بیان و توضیح گردد، تا بنده مسلمان از پندهای آموزنده، درس‌های مفید و مؤثر، و فواید بزرگ آن در تمامی عرصه‌ها، در عقیده، عبادات، اخلاق و غیره توشه‌ای برای آخرت خود برگیرد.
از جمله امور و مسایل پنهان و نهفته‌ای که شاید برخی از آن آگاهی نداشته باشند بطور مختصر و با ذکر چند نمونه‌ای از آن اکتفا می‌کنیم:
۱- هنگامی که پیامبر اکرمصمی‌خواستند آب بنوشند حضرت عباس بن عبدالمطلبسخواست تا از خانه آب مخصوصی برای نوشیدن آنحضرتصبیاورد، لکن پیامبر اکرمصمانع شده فرمودند: «ضرورتی به آن نیست، از آبی برایم بدهید که همه مردم از آن می‌نوشند» که این خود بیانگر تواضع و فروتنی آنحضرتصاست.
۲- پیامبر اکرمصدر طول مدت ایام حج با امت خویش آمیخته و پیوسته بودند و آنان را از تعالیم دین آگاه می‌نمودند، و کسی مانع دیدار از ایشان نشده و در اطراف ایشان نگهبانانی وجود نداشته تا مردم را از ایشان با ضرب و طرد و فشار دور نمایند، و یا هم بگویند از آنحضرتصفاصله بگیرید.
۳- آنحضرتصفرصت حج و اجتماع مردم را غنیمت می‌شمردند تا به آنان پند و اندرز‌های ارزشمند و گرانبهای خویش را تقدیم نموده و بزرگی و عظمت پروردگار عالم را به آن‌ها یادآور شوند، چنانکه در عرفات و در اثنای سیرشانصدر بین مشاعر حج، و روز عید قربان در منا، و ایام تشریق، اندرزها و موعظه‌های متنوعی را به مردم ایراد نمودند، آنحضرتصدر عرفات قبل از غروب نمودن آفتاب مردم را مخاطب قرار داده فرمودند: «ای مردم! از دنیای‌تان نسبت به آنچه که گذشته باقی نمانده است جز به اندازه زمانی که از این روز شما نسبت به آنچه که از آن گذشته، باقی مانده است» همچنان آنحضرتصدرجمع انبوه مردم چنین فرمودند: «یقینا خداوندأ در این جمعیت انبوه شما فضل وکرم خویش را ارزانی داشته، و مردمان بدکردار شما را بخاطر نیکان‌تان بخشیده، و به نیکوکاران شما هر آنچه که از او تعالی خواستند، عطا نموده است، پس بنام خداوندأ حرکت نماید».
چنانکه آنحضرتصبشر بن سحیمس را فرستادند تا در روزهای تشریق به مردم اعلان و ابلاغ نماید که: «جزء مؤمن کسی دیگر وارد بهشت نخواهد شد».
و هنگامی که از ایشانصپرسیده شد که چگونه در روزهای حج نیکی و احسان نماییم؟ فرمودند: «به مردم طعام بدهید و به آنان سخن نیک بگویید».
همچنان پیامبر اکرمصدر روزهای حج در مورد زنان سفارش نمودند، و از دروغ بستن بر ایشان هشدار داده و به تبلیغ و رساندن فرموده‌های ایشان به مردم امر نموده فرمودند: «شاد دارد خداوندأ شخصی را که سخن مرا شنیده و آن را درست درک کرده سپس آن را به دیگران تبلیغ نموده است». همچنان از غلو و افراط در دین برحذر داشتند و امر فرمودند تا از والیان امر اطاعت صورت گیرد و ترغیب نمودند تا با والدین احسان و خوبی نموده و روابط با خویشاوندان را پیوسته نگه دارند.
بناءً موسم حج، موسم پر فیض و برکت، و فرصت خوبی برای دعوت بسوی خداوندأ می‌باشد.
۴- همچنان آنحضرتصدر روزهای پر فیض و برکت حج به چنگ زدن به قرآن کریم و سنت مطهر سفارش نموده فرمودند: «من درمیان شما دو چیز را گذاشتم تا لحظه که به آن چنگ زنید و تمسک جویید هرگز گمراه نمی‌شوید، کتاب خداأ و سنت من».
همچنان آنحضرتص بر دوری جستن از امور نو پیدا و بدعت‌ها در دین تأکید ورزیده فرمودند: «آگاه باشید! من قبل از شما بر حوض حاضر می‌شوم و شما را مشاهده می‌کنم، ......و کسانی از میان واردشدگان ربوده می‌شوند، من می‌گویم: ای پروردگار! آن‌ها یاران (از امت من اند) به من گفته می‌شود: تو آگاهی نداری که آن‌ها بعد از تو چه چیزهای -در دین- ایجاد کردند!» وامر فرمودند تا مسلمانان همدست و یکپارچه باشند، و از تفرقه و اختلاف برحذر داشته فرمودند: «بعد از من کافر نشوید، که برخی از شما گردن برخی دیگر را بزند» و فرمودند: «شیطان نا امید شده که مسلمانان در جزیره عرب او را بپرستند، و لیکن در فاسد نمودن و دگرگون ساختن دل‌ها و ایجاد ترک دوستی و محبت میان‌شان می‌کوشد».
۵- در این حج پیامبر خداصهدایات و رهنمود‌های بسا بزرگی را در مورد زندگانی خانوادگی‌شان (همسران ایشان) به امت گذاشتند، در این موسم بزرگ همسران و سایر اهل خانواده آنحضرتصنیز همسفر ایشان بودند که آنحضرتصرا در بسیاری از امور یاری و کمک می‌نمودند، و در عین زمان آن‌ها را از شر و فتنه حفاظت می‌نمودند، بطور مثال، هرگاه همسران پیامبر خداص با مردان روبرو می‌شدند، چادرهای سر‌شان را برروی خویش رها می‌کردند. چنانکه آنحضرتصهنگامی متوجه شدند که فضل بن عباسس بسوی زنی نگاه می‌کند، گردن وی را برگرداندند. همچنان به ام سلمهبفرمودند: «از عقب مردم طواف کن». و عایشهبدور از مردان طواف می‌نمود. همچنان بعد از ادای حج به همسران خویش فرمودند: «از این به بعد زمان خانه‌نشینی‌تان فرا می‌رسد»، آنحضرتصبر اهل خانواده خویش نرم، پر لطف، مهربان، فروتن و با حوصله بودند.
سوم: امتیازی دیگری که این کتاب بر سایر کتاب‌های تألیف شده در مسایل حج دارد آنست که جوانب اعتقادی مربوط به حج را مورد بحث قرار داده، درس‌ها و فواید مؤثر در این عرصه را بیان و آشکار ساخته است، همچنان در مورد اعلان برائت از مشرکین و مخالفت با آنان را که بوسیله برخی از صحابه اعلان داشتند اشاره نموده است و در مورد دعا نمودن ایشانصبا دو شق مهم آن که عبارت از دعای طلب و دعای عبادت است، و تعظیم نمودن ایشانصاز شعایر و مقدسات دینی و غیره را منعکس ساخته است. خلاصه حج آنحضرتصدر تمام عرصه‌هایش، مدرسه تربیتی و ایمانی بزرگی بود که مؤمنان و پرهیزگاران از آن منافع بزرگ و درس‌های متنوع و پندهای مؤثری که دل‌ها را زنده می‌کند و ایمان را پرورش داده و تقویت می‌بخشد، استفاده نمودند.
چهارم: این کتاب بشکل آسان و ساده و دور از تکلف در آورده شده که همه می‌توانند از آن استفاده نمایند، و هیچ طالب علم از آن بی‌نیاز شده نمی‌تواند، زیرا مؤلف با حرص و کوشش‌هایش مضامین آن را از مآخذ و مصادر معتبر و موثق جمع‌آوری نموده و هر موضوع را در جای مناسب آن گنجانیده است، و با روش زیبا و دلپسند توانسته است هدایات و ارشادات والای آنحضرتصرا بطور ساده و آسان به خواننده‌گان تقدیم نماید. و ما از خداوندأ برای مؤلف این کتاب، و کارکنان محترم انجمن اسلامی، و هرکسی که در راه پخش و نشر دانش و معارف اسلامی سعی می‌ورزد، پاداش بزرگ را استدعا داریم. وصلی الله علی نبینا محمد وآله وصحبه وسلم.
عبدالرحمن الصالح المحمود