امام ابو جعفر طحاوی حنفی [۶۴]

امام ابو جعفر طحاوی/در اوایل رسالۀ خویش (العقیده المنجیه) چنین می‌گوید: این اعتقاد اهل سنت و جماعت است بنابر مذهب فقهای این امت:

ابو حنیفه النعمان بن ثابت کوفی، و ابو یوسف یعقوب بن ابراهیم بجلی، و ابوعبدالله محمد بن حسن شیبانیش، و نیز عبارت است از آنچه که به آن اعتقاد و باور دارند از اصول دین و آئین خداپرستانه.

دربارۀ توحید پروردگار در حالی که معتقد به توفیق الهی هستیم می‌گوییم:

خداوند تبارک و تعالی، واحد و بی‌شریک است، و هیچ چیز مانند او نیست، و هیچ معبودی بحق جز او وجود ندارد، و هیچ چیزی او را عاجز و درمانده نمی‌کند، قدیم بی‌ابتدا است و دائم بی‌انتها است، فانی و نابود نمی‌گردد، به جز آنچه که او می‌خواهد، چیز دیگری نخواهد بود، حتی وهم و خیال به او نمی‌رسد و هیچ فهمی نمی‌تواند او را دریابد و شبیه مخلوقات نیست، زنده است و نخواهد مرد، و پابرجا و ازلی است و نخواهد خوابید .....

امام طحاوی باز فرمود: همانا قرآن کلام خدا است، که به صورت گفتار از او صادره شده، منتها بدون کیفیت، و آن را بعنوان وحی بر پیامبرش محمدصنازل فرمود، و مؤمنان قرآن را بر همین منوال تصدیق نمودند و یقین یافته‌اند که قرآن حقیقتاً کلام خدا است، و همچون گفتار مردم عادی مخلوق نیست، و هر کس آن را بشنود و گمان ببرد که گفتار بشر است کافر می‌شود. و هر کس خدا را به یکی از معانی بشر توصیف کند کافر می‌شود، و هر کس در این مقال بنگرد و تفکر کند، عبرت می‌گیرد و به یقین می‌رسد و از گفتار همچون بی‌دینان انزجار پیدا می‌کند و می‌داند که خداوند با این صفاتش مانند بشر نیست.

رؤیت و دیدار با خداوند برای اهل بهشت حق است، بدون اینکه کیفیت آن مشخص باشد، همانطور که قرآن می‌فرماید:

﴿ وُجُوهٞ يَوۡمَئِذٖ نَّاضِرَةٌ٢٢ إِلَىٰ رَبِّهَا نَاظِرَةٞ٢٣ ﴾[القیامة: ۲۲-۲۳].

«در آن روز صورت‌های(اهل سعادت) شاداب و مسرور است. و (و با شادابی) به پروردگارش می‌نگرد».

و تفسیر آن آنگونه است که خداوند اراده کرده و دانسته است، و هر حدیثی که در این زمینه وارد شده، همانگونه است که پیامبرصفرموده است، و معنای آن همانگونه است که او اراده فرموده، در این باره آن را با نظرات و دیدگاه خویش تاویل نمی‌کنیم و آن را مطابق هوی و آرزوی خویش تفسیر نمی‌کنیم؛ همانا کسی دینش سالم است که تسلیم بی‌قید و شرط خدا و رسول شود، و هر دانش و فنی که علم خداوند را مشوش کند رد نماید..... تا آخر آنچه امام طحاوی به آن اشاره نموده است [۶۵].

[۶۴] احمد بن محمد بن سلامه مصری، ابو جعفر طحاوی، ریاست فقه حنفی در مصر به او منتهی گشت و او تصنیفات زیادی دارد، و سال ۳۲۱ هجری در قاهره وفات یافت «سیر اعلام النبلاء» (۱۵/۲۷-۳۲). [۶۵] متن عقیده الطحاویه: نویسنده ابن ابی العز الحنفی، ص: (۷).