مستحقین زکات:
قرآن کریم به آن بخش‌های که زکات به مصرف می‌رسد نسبت به مصادر و منابعی که زکات بدست می‌آید توجه و اهتمام زیادی مبذول داشته است، زیرا جمع‌آوری زکات از طرف دولت با وسایل مختلفی که در دست دارد امر آسان است ولی آنچه شایان اهمیت است اینست که اموال مذکور در کدام راها به مصرف برسد در این جا احتمال دارد که میزان برهم بخورد خواهشات و میل‌ها نقش خویش را بازی کند، در نتیجه زکات به کسی داده شود که مستحق آن نیست و شخص مستحق محروم بماند بناً قرآنکریم راه‌ها و جاهای مصارف زکات را خود بیان کرده است و این صلاحیت را به زمامدار و یا والی امر مسلمین نگذاشته است چناچه می‌فرماید: ﴿إِنَّمَا ٱلصَّدَقَٰتُ لِلۡفُقَرَآءِ وَٱلۡمَسَٰكِينِ وَٱلۡعَٰمِلِينَ عَلَيۡهَا وَٱلۡمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمۡ وَفِي ٱلرِّقَابِ وَٱلۡغَٰرِمِينَ وَفِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَٱبۡنِ ٱلسَّبِيلِۖ فَرِيضَةٗ مِّنَ ٱللَّهِۗ وَٱللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٞ ٦٠﴾[التوبة: ۶۰].
«هرآینه صدقات (زکات) برای فقر أو مسکینان، کارمندان جمع کننده زکات و آهای که الفت داده می‌شوند به اسلام و ایمان‌شان قوی می‌شود و آزادکردن بنده‌ها و به قرضداران و در راه خدا و برای مسافران این ثابت شده است، از جانب خداوند و خدا دانا و باحکمت است».
آیه مذکور اقسام هشت گانه را که مستحق زکات‌اند و زکات به ایشان داده می‌شود تجدید نموده است قسم اول و دوم آن فقرا و مساکین‌اند، اشخاص موصوف کسانی‌اند که خداوند از مال زکات به آن‌ها حصه را تعیین نموده است این دلیل آنست که از اهداف نخستین زکات از بین بردن فقر و مستمندی (که عامل اصل گدایی است) و برداشتن حاجت و مسکنت از جامعه اسلامی است.
هدف از اصناف هشت گانه فوق همان گروپ از افرادی‌اند که به این اوصاف موصوف‌اند که اینک در ذیل از اصناف هشت گانه توضح مختصری به عمل می‌آید.
فقیر: اولین مرجع و جای مصرف زکات را قرآنکریم به فقرا تخصیص داده است که فقراء جمع فقیر است و فقیر به چه کسی اطلاق می‌شود و یا فقیر چه کسی را گفته می‌شود؟
دکتور وهبه زحیلی درکتابش «الفقه الإسلامي وأدلته» فقیر را چنین تعریف می‌کند:
فقیر کسی است که نه مال دارد و نه مصدر مناسب حلال که کفایت ضرورت‌های او را کند مانند نان، لباس، خانه، مانند کسی که روزانه به ده درهم ضرورت دارد لیکن درآمدش دو و یا سه و یا چهار درهم است.
مسکین: دومین مرجع مصارف زکات مساکین‌اند. مساکین جمع مسکین و مسکین به آن شخصی اطلاق می‌شود که مال و مصدر حلال و مناسب دارد که تقریباً کفایت او و نفقه خوارانش را می‌کند ولی برای رفع همه احتیاجات او کافی نسیت مانند: شخصی که به ده درهم ضرورت دارد و محتاج است لکن درآمد وی هفت و یاهشت درهم است.
عده از علماء فقیر و مسکین را چنین تعریف کرده‌اند: مسکین کسیست که ۵۰% و یا بیشتر از ضروریات زندگی خودش و عایله‌اش را داشته باشد. و فقیر کسی است که کمتر از ۵۰% ضروریات خود و فامیل‌اش را نداشته باشد. بنا به آنچه در تعریف فقیر و مسکین گفته شد آنانی که به سبب فقر و مسکنت از مستحقین زکات شمرده می‌شوند قرار ذیل‌اند:
الف) شخصی که اصلاً مال و مدرک برای امرار معیشت خویش داشته نباشد.
ب) شخصی که مال و مدرکی برای امرار معیشت دارد ولی آن مال و مدرک ۵۰% ضروریات او و نفقه خوارانش را کفایت می‌کند و بس (۱۰ص۱٩۵۲ج۳)