و- شیخ الاسلام ابنتیمیه
امام ابنتیمیه در اینباره مینویسد: احادیثی که از سوی مسلمانان مورد تایید و پذیرش واقع شده است و بدانها عمل میکنند، از نظر ما یقینی بوده و مطمئن هستیم که درست میباشند؛ زیرا ممکن نیست امت اسلامی بر گمراهی اجماع کنند. از جمله احادیثی که مورد تایید امت است، احادیث بخاری و مسلم میباشد [۲۴].
سپس میگوید: لذا دیدگاه درست آنست که حدیث واحد در صورت وجود قراین، موجب علم و یقین است. [۲۵]این دیدگاه مورد تأیید جمهور علما از جمله: پیروان ابوحنیفه، مالک، شافعی، احمد و بیشتر طرفداران ابوالحسن اشعری همچون: اسفرائینی و ابنفورک میباشد.
وی در ادامه میگوید: گرچه خبر واحد در اصل ظنی است، ولی اجماع محدثین بر تأیید آن مانند اجماع فقها بر حکمی بر اساس ظاهر، قیاس یا خبر واحد است که هر دو مورد اجماع مزبور، ویژگی یقینی بودن را بدانها میبخشند؛ زیرا اجماع امت، معصوم از خطا و اشتباه است. بنابراین همانطور که فقها بر تحلیل حرام و یا تحریم حلالی اجماع نمیکنند، محدثین نیز بر تصدیق دروغ و یا تکذیب امری صادق اتفاقنظر نخواهند داشت. گاهی اطلاع یکی از آنان از شواهد موجود، زمینهی یقینآور بودنش را فراهم میسازد؛ آنگونه که هر کس از دانستههای ایشان آگاهی یابد، همان علم و یقین برای وی نیز حاصل میشود [۲۶].
وی ادامه میدهد: آنچه بیشتر علما بدان معتقدند آنست که یقینی بودن حدیث گاهی بهخاطر زیاد بودن راویان، برخورداری ایشان از تقوی و نیروی حافظهی قوی و وجود شواهد میباشد و این درست و مورد تایید است [۲۷].
وی سپس میافزاید: حدیثی که از سوی یک یا دو صحابه ش روایت شده است، از نظر جمهور علما موجب علم و یقین میباشد و برخی آنرا حدیث «مستفیض» مینامند. در اینگونه موارد، اجماع علما زمینهساز حصول علم میشود؛ زیرا اجماع بر اشتباه و گمراهی صورت نمیگیرد. پس بیشتر متون صحیحین از نظر گروههای مختلف حنفی، مالکی، شافعی، حنبلی و اشعری صحیح و معتبر است. در این میان تنها گروهی از متکلمان با این دیدگاه مخالفت کردهاند [۲۸].
[۲۴] مجموع الفتاوی (۱۸/۱۶) [۲۵] قبلی (۱۸/۴۰) [۲۶] قبلی (۱۸/۴۱) [۲۷] قبلی (۱۸/۴۸.۵۴) [۲۸] قبلی (۱۸/۷۰)