افسانه مذهب جعفری

فقه جعفری اختلافات را در یک خانواده بر می‏انگیزاند

این اختلافات شدید میان فقهای جعفری مذهب، انعکاسات بسیار بدی در جامعه اهل تشیع ایجاد کرده و دامنه آن به مساجد و حوزه های علمیه و دادگاهها و دیگر عناوین اجتماعی، سرایت نموده و خانواده را از هم پاشیده و ارتباط میان افراد یک خانواده را تیره ساخته است. چه بسا پدر از یک مرجع، تقلید می‏کند و فرزندان از مرجعی دیگر. یا عده‌ای از برادران از یک مرجع، تقلید می‏کنند و دیگر برادران از مرجعی دیگر. و گاهی زن و شوهر در مرجعیت تقلید اختلاف دارند و هر یک برای خود مرجع تقلید جداگانه‌ای دارد. و اثر همه این اختلافات بر جامعه سایه افکنده است. اموری وجود دارند که باید میان افراد مشترک باشند و در طبیعت و ماهیتشان، تعارض و اختلاف را نمی‌پذیرند. در نتیجه این اختلافات میان افراد هر خانواده، امور از هم گسسته می‏شوند و مشکلات به وجود می‏آیند. من این را به استنباط خود یا به عنوان تهمتی از جانب خود نمی‏گویم. بلکه این واقعیت زندگانی اهل تشیع است که از دستِ آن به علمایشان شکایت می‏برند.

محمد حسین فضل الله می‏گوید: «همانا تعداد مراجع تقلید، بسیاری از اوقات مشکلات و معضلات متعددی در جامعه اسلامی‏برای ما ایجاد می‏کند. خواه این تعدد مراجع تقلید به خاطر تعدد آرای فقهی باشد که شوهر، به رأی یک مرجع تقلید، پایبند و ملتزم است و زن به رأی مرجع تقلیدی دیگر. و در نتیجه ناسازگاری و اختلاف حتی در داخل یک خانه ایجاد می‏شود. و خواه به خاطر طبیعت تمایلات عمومی‏در اینجا و آنجا باشد» [۴۵].

از محمد صادق صدر پرسیده شد: دختر جوان بالغ و رشیده‌ای از «س»، یکی از علماء تقلید می‏کند و آن عالم ازدواج آن دختر را با هم کفوء خود بدون اجازه ولی، جایز می‏داند و پدر آن دختر از «ص»، یکی از علماء تقلید می‏کند که او این ازدواج را بدون اجازه ولی جایز نمی‏داند. در این صورت تکلیف دختر از جهت شرع یا از جهت تقلیدش چیست؟ و تکلیف پدر از جهت تقلیدش چیست؟ او در جواب چنین گفت: بسمه تعالی: دختر می‏تواند بدون اجازه پدرش با هم کفوء خود ازدواج کند در صورتی که تقلید آن دختر، حجت باشد [۴۶].

نفهمیدیم که این فقیه راجع به پدری که در جوامع محافظه کار امروزی ما زندگی می‏کند و سراغ دخترش را می‏گیرد که چند روزی است به منزل نیامده و در نتیجه او را در منزل مردی می‌یابد که ادعا می‏کند بنا به مذهب فقیه دیگری با آن دختر ازدواج کرده است، و پدر اقدام به کشتن دختر و آن مرد می‏کند، چه جوابی می‏دهد؟ و نفهمیدیم که موضع گیری پدر در قبال دخترش که بدون اطلاع او، با مردی ازدواج کرده، چیست؟

همچنین از وی سؤال شد: هرگاه شخصی، مقلد مجتهدی باشد که نزدیکی با زن از دُبُر را جایز می‏داند و زنش مقلد مجتهدی باشد که آن را جایز نمی‏داند و شوهر این عمل را از زنش بخواهد، تکلیف زن در این حالت چیست؟ در پاسخ گفت:

بسمه تعالی: هرگاه تقلید آن زن، حجتی شرعی باشد، بر او واجب است که آن درخواست را رد کند و با این کار، ناشزه محسوب نمی‏شود [۴۷].

[۴۵] الـمعالم الجدیدۀ للمرجعیۀ الشیعیۀ: محمد حسین فضل الله، ص۱۱۷. [۴۶] مسائل و ردود، مسأله۱۸۴، ۴/۴۲. [۴۷] همان، مسأله ۱۷۵،/۴/۴۱.