احکام جنایز

ساختن مسجد بر روی قبر

در این باره چند حدیث بشرح زیر آمده است:

۱- عایشهلو عبدالله بن عباسبمی‌گویند:

«لَمَّا نَزَلَ بِرَسُولِ اللَّهِ ج طَفِقَ يَطْرَحُ خَمِيصَةً لَهُ عَلَى وَجْهِهِ فَإِذَا اغْتَمَّ بِهَا كَشَفَهَا عَنْ وَجْهِهِ فَقَالَ وَهُوَ كَذَلِكَ لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الْيَهُودِ وَالنَّصَارَى اتَّخَذُوا قُبُورَ أَنْبِيَائِهِمْ مَسَاجِدَ يُحَذِّرُ مَا صَنَعُوا». [۳۲۵]

ترجمه: وقتی که رسول خدا جدر بیماری وفات بسر می‌برد، چادری بر چهره‌اش انداخته بود. هنگامی که احساس تنگی نفس می‌کرد آن را بر می‌داشت و می‌گفت: خدا یهود و نصارا را نفرین بکند، آن‌ها قبور پیامبران خود را مسجد ساختند.

هدف رسول الله جاز این سخن برحذر داشتن مردم از پیروی یهود و نصارا در این زمینه بود.

۲- عایشهلمی‌گوید:

«قَالَ النَّبِيُّ ج فِي مَرَضِهِ الَّذِي لَمْ يَقُمْ مِنْهُ لَعَنَ اللَّهُ الْيَهُودَ اتَّخَذُوا قُبُورَ أَنْبِيَائِهِمْ مَسَاجِدَ قَالَتْ عَائِشَةُ لَوْلاَ ذَلِكَ لأُبْرِزَ قَبْرُهُ خَشِيَ أَنْ يُتَّخَذَ مَسْجِدًا». [۳۲۶]

ترجمه: رسول الله جدر آخرین روزهای زندگی و در بیماری وفات، فرمود: خداوند یهود و نصارا را نفرین کند که قبور پیامبران خود را مسجد قرار دادند یا روی آن‌ها مسجد ساختند. ام المومنین می‌گوید: اگر این خطر احساس نمی‌شد، قبر مبارک رسول الله جدرمیدان و فضای باز گذاشته می‌شد. ولی احساس خطر از اینکه سجده گاه قرار داده شود، مانع این کار شد.

۳- ابوهریرهسمی‌گوید:

«قال رسول الله ج قاتل الله اليهود (و في روايهِ: لعن الله اليهود و النصاري) إتخذوا قبور انبيائهم مساجد». [۳۲٧]

ترجمه: رسول الله جفرمود: خدا یهود را از بین ببرد، (در روایتی دیگر آمده است، خداوند یهود و نصاری را لعنت کند) آنان قبور پیامبرانشان را مسجد قرار دادند یا روی آن‌ها مسجد ساختند.

۴- همچنین ابوهریرهسمی‌گوید: رسول الله جفرمود:

«اللَّهُمَّ لاَ تَجْعَلْ قَبْرِي وَثَنًا لَعَنَ اللَّهُ قَوْمًا اتَّخَذُوا قُبُورَ أَنْبِيَائِهِمْ مَسَاجِدَ». [۳۲۸]

(پروردگارا! قبر مرا بتی (که پرستش شود) قرار نده. خدا لعنت کند قومی را که قبور پیامبرانشان را سجده گاه قرار دادند).

۵- جندب می‌گوید: از رسول الله جپنج روز قبل از اینکه وفات نماید شنیدم که فرمود:

«سَمِعْتُ النَّبِيَّ ج قَبْلَ أَنْ يَمُوتَ بِخَمْسٍ وَهُوَ يَقُولُ إِنِّي أَبْرَأُ إِلَى اللَّهِ أَنْ يَكُونَ لِي مِنْكُمْ خَلِيلٌ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى قَدْ اتَّخَذَنِي خَلِيلاً كَمَا اتَّخَذَ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلاً وَلَوْ كُنْتُ مُتَّخِذًا مِنْ أُمَّتِي خَلِيلًا لاَتَّخَذْتُ أَبَا بَكْرٍ خَلِيلاً أَلاَ وَإِنَّ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ كَانُوا يَتَّخِذُونَ قُبُورَ أَنْبِيَائِهِمْ وَصَالِحِيهِمْ مَسَاجِدَ أَلَا فَلاَ تَتَّخِذُوا الْقُبُورَ مَسَاجِدَ إِنِّي أَنْهَاكُمْ عَنْ ذَلِكَ». [۳۲٩]

ترجمه: من در میان شما دوستان و برادرانی داشتم. من نمی‌خواهم از شما کسی را دوست خود قرار بدهم. چون خداوند مرا خلیل و دوست خود قرار داده است. همانطور که ابراهیم÷را دوست خود برگزیده بود. اگر از میان امت خود کسی را به عنوان دوست بر می‌گزیدم، ابوبکر را انتخاب می‌کردم. آگاه باشید پیشینیان قبور پیامبران و نیاکانشان را سجده گاه قرار دادند. بر حذر باشید که قبور را سجده گاه قرار ندهید. من شما را از این عمل باز می‌دارم.

۶- عبدالله بن مسعودس می‌گوید:

«سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج يَقُولُ إِنَّ مِنْ شِرَارِ النَّاسِ مَنْ تُدْرِكُهُ السَّاعَةُ وَهُمْ أَحْيَاءٌ وَمَنْ يَتَّخِذُ الْقُبُورَ مَسَاجِدَ». [۳۳۰]

ترجمه: رسول الله جمی‌فرمود: بدترین انسان‌ها کسانی هستند که در زمان قیام ساعت زنده هستند و کسانی که قبور را سجده گاه قرار می‌دهند.

٧- ام المومنین، عایشه می‌گوید: هنگامی که رسول الله جبیمار بود بعضی از ازواج رسول الله جاز عبادتگاهی متعلق به نصارا که در سرزمین حبشه دیده بودند، صحبت به میان آورده از زیبائی و تصاویری که در آنجا بود، تعریف کردند. (دو همسر رسول الله ج، ام سلمه و ام حبیبه به سرزمین حبشه هجرت کرده بودند) عایشهلمی‏گوید: رسول الله جفرمود: آنان (یهود و نصارا) اگر فرد صالحی در میانشان فوت می‌کرد، روی قبر او مسجدی ساخته و سپس تصویر و مجسمه بر دیوار آن ترسیم می‌کردند، اینان روز قیامت بدترین مخلوق خدا خواهند بود. [۳۳۱]

در این خصوص روایات زیادی از بقیه صحابه نیز منقول است که به وضوح بر حرمت ساختن مسجد روی قبور دلالت دارند و من آن‌ها را در کتاب «تحذیر الساجد من اتخاذ القبور مساجد»نقل کرده‌ام و همه این‌ها بر حرمت مسجد سازی قبرها دلالت می‌کنند.

فقیه هیثمی در «الزواجر» [۳۳۲]می‌گوید: نود و سومین گناه کبیره این است که روی قبر. مسجد ساخته شود».

و می‌افزاید: وقتی کسیکه این کار را با قبور انبیاء انجام می‌دهد ملعون است. کسانی که با قبور غیر انبیاء چنین می‌کنند، بطریق اولی مشمول این حکم می‌شوند. چنان‌که بعضی از حنابله گفته‌اند: رخت سفر به سوی قبری جهت خواندن نماز در آنجا نوعی دشمنی با خدا و پیامبر و بزرگ‌ترین بدعت و گناه شمرده می‌شود و ضرر اینگونه قبرها و گنبد‌ها از مسجد ضرار هم بیشتر است که رسول الله جآن را ویران نمود».

گفتنی است که منظور از «قبور را مسجد نسازید» این است که:

۱- رو به قبر نماز نخوانید.

۲- رو به قبر سجده نکنید.

۳- و بر آن مسجد نسازید.

[۳۲۵] بخاری (۱/۴۲۳) مسلم (۲/۶۲) نسائی(۱/۱۱۵)، دارمی، بیهقی و احمد. [۳۲۶] بخاری، ابوعوانه و احمد. [۳۲٧] بخاری و مسلم، ابوعوانه، بیهقی، ابوداود و احمد. [۳۲۸] احمد، ابن سعد در «الطبقات«، ابویعلی، حمیدی و ابونعیم. [۳۲٩] مسلم. [۳۳۰] احمد با دو سند حسن. [۳۳۱] بخاری، مسلم، نسائی، احمد ابوعوانه، ابن ابی شیبه و بیهقی. [۳۳۲] (۱/-۱۲۰-۱۲۱).