درس دهم: پایههای اساسی ساختار دولت
پیامبر اکرم ج داخل شهر مدینه منوره شدند. شهروندان مدینه منوره با آغوشی باز در حالیکه از خوشحالی در پوست خود نمیگنجیدند از پیک آسمان؛ رسول هدایت و رستگاری استقبال کردند. هر یک از اهل مدینه آرزو داشت پیامبر مهمان او باشد. شتر پیامبر جلوی هر خانهای میرسید صاحب خانه مهار شتر را میگرفت و با خواهش و تمنا از پیامبر میخواست تا در خانه او فرود آید، پیامبر از او تشکر کرده معذرت میخواست و میفرمود: شترم را رها کنید که از جانب خداوند مأمور است تا در جای معینی بنشیند.
شتر به آرامی اینسو و آنسو مینگریست، و به پیش میرفت، تا اینکه بجایی که امروز مسجد پیامبر خداست رسید، در آنجا نشست، سپس بلند شد و چند قدمی باز بجلو رفت و به هر طرف نگاه کرد، گویا میخواست مطمئن شود در جای درست نشسته، سپس به جای اولش بازگشت و در همانجا نشست. رسول خدا ج از شتر پیاده شده پرسیدند: خانه چه کسی از خویشانم نزدیک اینجاست؟
ابو ایوب انصاری که از خویشان مادر پیامبر بودند گفتند: ای رسول خدا! خانه من به اینجا نزدیک است. پیامبر خدا ج تا آماده شدن مسجد و منزلشان در خانه ابو ایوب انصاری بودند.
اولین کاری که پیامبر پس از رسیدن به مدینه منوره انجام دادند، این بود که در همان جایی که شتر نشست مسجدی ساختند.
آن زمین از دو پس بچه یتیم بود که پیامبر زمین را از آن‌ها خریدند. و پیامبر خودشان نیز در ساختن مسجد سهیم بودند.
پس از پایان یافتن کار مسجد، اتاق‌هایی در کنار مسجد برای همسران پیامبر ساخته شد. با آماده شدن اتاق‌ها پیامبر از خانه ابوایوب انصاری به این اتاق‌ها منتقل شدند. و بخاطر جمع شدن مردم برای نماز؛ اذان گفتن مقرر شد تا قبل از هر نماز با شنیدن اذان مردم بسوی مسجد بیایند.
برای برقراری الفت وانسجام بسیار قوی در جامعه پیامبر خدا ج بین مهاجران و انصاریان پیمان برادری برقرار کرد. این پیمان بین نود نفر که نیمی از آن‌ها از مهاجران و نیم دیگر از انصاریان بودند برقرار شد. با این پیمان برادری هر دو مسلمان با هم چون دو برادر تنی میشدند، و پس از مرگ از همدیگر ارث میبردند. این قانون تا درگرفتن جنگ بدر ادامه داشت.
پس از آن خداوند متعال فرمودند:
﴿وَأُوْلُواْ ٱلۡأَرۡحَامِ بَعۡضُهُمۡ أَوۡلَىٰ بِبَعۡضٖ فِي كِتَٰبِ ٱللَّهِ﴾[الأحزاب: ۶].
«.. و در کتاب خدا خویشاوندان نسبى از مؤمنان و مهاجران به یکدیگر سزاوارترند،..»
و بدینصورت از یکدیگر ارث بردن به رابطه خویشاوندی و رحم مادر بازگشت. و اینمورد از اخوت و برادری اسلامی سلب شد. و پیمان برادری تا بروز قیامت بین تمام مؤمنان بر جای ماند.
﴿إِنَّمَا ٱلۡمُؤۡمِنُونَ إِخۡوَةٞ﴾[الحجرات: ۱۰]. «فقط مؤمنان برادران یکدیگرند..»
در این هنگام شهر مدینه از دو تشکل مسلمانان و یهود تشکیل میشد. پیامبر خدا جبرای برپائی جامعه همبسته و نیرومند پیمان نامهای بین مسلمانان و یهود امضاء کردند که به میثاق مدینه مشهور است.
سرشناس‌ترین عالم و دانشمند و روحانی یهودیان شخصی بنام «عبدالله بن سلام» بودند، که با بررسی زندگی پیامبر خدا ج و مقایسه آن با آنچه در کتاب‌های پیشین آمده است دریافتند که او آخرین پیامبر و فرستاده پروردگار است. و ایمان آوردند. ولی متأسفانه عموم مردم یهود از روحانی‌های جاه طلب و خود خواه خویش پیروی کردند و چشمان خود را بر نور تابان اسلام بستند [۲۶].
پیامبر خدا ج با گذاشتن برخی قوانین یا پیمان‌ها روابط بین شهروندان مسلمان مدینه؛ مهاجران و انصار را با یهودی‌ها مشخص نمود تا مردم در کمال امنیت و آرامش بسر برده، مشغول عمران و آبادی شهرشان شوند.
برخی از کتاب‌های سیرت پیامبر خدا ج به برخی از میثاق‌های این پیمان نامه اشاره کردهاند. از جمله بندهای این میثاق چنین بود:
• تمامی مؤمنان؛ مهاجران وانصار، به تنهائی ملت یگانهای را تشکیل میدهند.
• مؤمنان هیچ نیازمند و عیال داری را در میانشان محتاج رها نمیکنند، و به بهترین وجه به او رسیدگی میکنند.
• مؤمنان در مقابل هر تجاوزگر، و دسیسهجوی ظالم، خرابکار، فتنه افروز، و مفسد و ستیزه گر، با همدیگر متحد بوده، همه با هم چون سدی سترگ ریشه فساد را در نطفهاش میخشکانند، هر چند دشمن فتنهافروز فرزند یکی از آن‌ها باشد.
• هیچ مؤمنی برادر مؤمنش را بخاطر کافری نمیکشد، و هیچ مؤمنی کافری را علیه برادر مؤمنش یاری نمیدهد.
• صلح مؤمنان یکی است. در جنگ در راه خدا هیچ مسلمانی بدور از سایر مسلمانان پیمان صلح نمیبندد، بلکه پیمان صلح از سوی همه و با رعایت ضوابط و شرایط عادلانه امضاء میگردد.
• قضاوت و دادخواهی در هر نزاع و اختلاف و درگیری برمیگردد به خداوند و رسول او ج .
• یهود بنی عوف ملتی هستند در کنار مؤمنان. یهودیان بر دین و آئین خود، و مسلمانان بر دین و آئین خود. اتباع و پیروان هر ملتی تابع ملت خویشند، مگر کسی که ظلم و ستمی ورزد که در این‌صورت خودش و خانوادهاش مسئولیت پیمان شکنی او را متحمل میشوند.
• همراهان یهودیان در پیمان با یهودیان مشترکند، و کسی از آن‌ها جز با دستور شخص پیامبر ج بیرون رانده نمیشود.
• همسایه چون خود شخص است، کسی حق ندارد به همسایهاش کوچک‌ترین ضرر یا ظلم و ستمی روا دارد.
• هیچ بیگانهای بدون اجازه مردم منطقه پناه داده نمیشود.
و مواردی از این قبیل که برنامه همزیستی و همبستگی اجتماعی بین قبیلهها و فامیل‌های مختلف شهر مدینه را ترتیب میداد. این قانون اساسی مراد از «امت اسلامی» که در برگیرنده تمام مسلمانان است، و مفهوم «دولت اسلامی» که همان مدینه منوره بود، را بدرستی روشن ساخته، و سلطه برتر جامعه، بخصوص در نزاعات و موارد اختلاف را خداوند و پیامبرش معرفی کرده است.
همچنین این اساسنامه آزادیهای فردی و اجتماعی؛ چون آزادی عقیده و آئین و عبادت، و امنیت افراد جامعه را برای همه ضمانت کرده است.
و همچنین اساس برابری و عدالت را برای تمام افراد جامعه محترم و معتبر شمرده است.
با یک نگاه عمیق در بندهای این اساسنامه یا میثاق مدینه بروشنی درمییابیم تعداد زیادی از دستورات جامعههای متمدن بشری، و بسیاری از شعارهایی که امروزه در باب حقوق بشر گوش فلک را کر کرده است، در این میثاق نامه بروشنی مد نظر قرار گرفته است. و در حقیقت پیامبر اکرم ج اولین شخص و برترین رهبر تاریخ بشریت است که پایههای بنیادین این حقوق را بر جای نهاد، و قواعد و اساسنامههای آن را مطابق با شریعت و قانون پروردگار و خالق انسان‌ها آن‌چنان که در قرآن و سنت پیامبر بیان شده، روشن نمود.
و در واقع حد و مرزهایی که قرآن کریم و سنت پیامبر خدا ج برای حقوق بشر مد نظر قرار داده حد فاصل و مرز دقیق بین عدالت و برابری و مساوات و آزادی است و بین آنچه مؤسسهها و منظمههای جهانی شعار آن‌را به سینه میزنند. آنچه امروزه بیشتر مؤسسههای جهان غرب برای بشریت خط و نشان میکشند حقوق سعادت آفرین نبوده هیچ، بلکه عقوق و ظلم و ستم و تعدی و تجاوز به کرامت انسان و زیر پا نهادن ارزش‌های اخلاقی جامعه است، و در بیشتر موارد چیره ساختن خواستههای گروهی که خود را «از ما بهتران» میدانند بر سایر افراد بشر است!..
[۲۶] نگا: زاد المعاد ۳/ ۶۳ ـ ۶۵.