تحقیقی پیرامون اجتهاد ائمه

۲- استقلال حکم هرعمل از خود عمل و صفات آن

حکم هر عملی – چه اجماعی و چه اختلافی – موضوعی جدا و خارج از خود عمل و صفات آن است، و صدور بعضی از احکام ناشی از عدم آگاهی است که برای برخی از علما عارض شده است.

چنانچه بخواهیم برای یک لفظ عام معنای خاص را مراد بگیریم، لازم است که دلیلی دال بر تخصیص* آن لفظ اقامه کنیم که این دلیل در نزد بعضی‌ها باید هم زمان با حکم اولیه باشد، اما جمهور فقها معتقدند حصول دلیل تا هنگام نیاز می‌تواند به تأخیر بیافتد.

بدیهی است که صحابهشنیز به عنوان نخستین مخاطبین آیات و احادیث محتاج شناخت حکم آیات و احادیث بوده‌اند. بنابراین، اگر منظور از لفظ عام* در موارد لعنت رباخوار محلل و امثالهم محرمات اجماعی باشد، چنین اجماعی فقط می‌تواند پس از رحلت پیامبر اکرم جمحقق شود، زیرا نیازمند آن است که همه امت در خصوص مصادیق آن لفظ عام نظر خود را بیان کنند، تا زمینه اجماع فراهم گردد، لذا باید حکم حدیث یا آیه تا زمان اظهار نظر همه‌ی امت به تأخیر بیافتد که چنین چیزی ناروا و غیر منطقی است.