٢-١-٤ مختاربودن
شرط چهارم این است که فرد مختار باشد و بر او اکراه نشود[٢٣٠]. و این نظر مختار و جمهور فقها می‌باشد، اما حنفیه نذر مکروه را درست می‌دانند و آن را منعقد می‌دانند[٢٣١] و دلیل قول ما این است که امام ابن حبان با سند صحیح روایت می‌کند:
أَخْبَرَنَا وَصِيفُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْحَافِظُ بِأَنْطَاكِيَةَ حَدَّثَنَا الرَّبِيعُ بْنُ سُلَيْمَانَ الْمُرَادِيُّ حَدَّثَنَا بِشْرُ بْنُ بَكْرٍ عَنِ الْأَوْزَاعِيِّ عَنِ عَطَاءِ بْنِ أَبِي رَبَاحٍ عَنْ عُبَيْدِ بْنِ عُمَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِنَّ اللَّهَ تَجَاوَزَ عَنْ أمتي الخطأ والنسيان وما استُكرهوا عليه»[٢٣٢].
ترجمه: «خداوند أ گناه کارهای اشتباه و فراموشکاری و اکراه‌شدن امت من را بخشیده است».
و از طرفی اعمال شرعیه وقتی منعقد می‌شوند که انسان با اختیار خود آن را انجام دهد، چنانکه امام بخاری / روایت می‌کند:
حَدَّثَنَا الحُمَيْدِيُّ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الزُّبَيْرِ، قَالَ: حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، قَالَ: حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ الأَنْصَارِيُّ، قَالَ: أَخْبَرَنِي مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ التَّيْمِيُّ، أَنَّهُ سَمِعَ عَلْقَمَةَ بْنَ وَقَّاصٍ اللَّيْثِيَّ، يَقُولُ: سَمِعْتُ عُمَرَ بْنَ الخَطَّابِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَلَى المِنْبَرِ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: «إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ».[٢٣٣]
عمر س می‌گوید: از پیامبر ج شنیدم که فرمودند: «ثواب و عقاب هر عملی به نیت آن وابسته است».
و نذری که با اکراه صورت گرفته است، انسان در مورد انجام آن هیچ نیتی نداشته، لذا منعقد نمی‌شود.
[٢٣٠]- نووی، روضة الطالبین (ج ٢ ص ٥٥٩) / نووی، المجموع (ج ٨ ص ٤٤٩-٤٥٠) / دمیاطی، إعانة الطالبین (ج ٢ ص ٤٠٦) / ابن شهاب رملی، نهایة المحتاج (ج ٨ ص ٢١٨) / کاسانی، بدائع الصنایع (ج ٥ ص ٨١-٨٢) / حاشیة الدسوقي علی الشرح الکبیر (ج ٢ ص ١٦١) / شوکانی، سیل الجرار (ص ٦٩٦) / ابن حجر، تحفة المحتاج (ج ١٠ ص ٦٨) / جزیری و غروی و مازح، الفقه على المذاهب الأربعة ومذهب أهل البيت (ج ٢ ص ٤٣٠) / کاسانی، بدائع الصنایع (ج ٥ ص ٨٢).
[٢٣١]- زیدان، المفصل (ج ٢ ص ٤٣٠) / کاسانی، بدائع الصنایع (ج ٥ ص ٨٢).
[٢٣٢]- بیهقی، سنن کبری (ش: ١١٧٨٧ – ١٥٤٩١-١٥٤٩٢-٢٠٥٠٧) / ابن ماجه (ش: ٢٠٤٣-٢٠٤٥) / ابن حبان (ش: ٧٢١٩) / معجم الصغیر (ش: ٧٦٥) / معجم الأوسط (ش: ٨٢٧٤-٨٢٧٥-٨٢٧٦) معجم الکبیر (ش: ١١٢٧٤) / ابونعیم، حلیة الأولیاء (ج ٦ ص ٣٥٢) / مستدرک (ش: ٢٨٠١) / دارقطنی (ج ٤ ص ١٧٠) / الصیداوی، معجم الشیوخ (ص ٣٦١) / طحاوی، شرح معاني الآثار (ج ٣ ص ٩٥) / الفسوی، المعرفة والتاریخ (ج ٢ ص ٤٩٤) / احمد حنبل، العلل والمعرفة الرجال (ش: ١٣٤٠) / عقیلی، الضعفاء الکبیر (١٧١٠) / عبدالرزاق (ج ١١ ص ٢٩٨) / ابن ابي شیبة (ج ٤ ص ١٥٣) / ابن عدی، الکامل (ج ٢ ص ٣٤٦-٣٤٧ و ج ٣ ص ٣٢٣-٣٢٥-٢٨٢) / خطیب، تاریخ بغداد (ج ٧ ص ٣٧٧) / ابن عساکر، تاریخ دمشق (ج ٥٠ ص ٢٦١).
[٢٣٣]- بخاری (ش: ١) / مسلم (ش: ٥٠٣٦) / ابوداود (ش: ٢٢٠٣) / ابن ماجه (ش: ٤٢٢٧) / نسایی (ش: ٧٥).