احکام نذر در فقه اسلامی

٢-٢-١ تحت ملکیت فرد باشد

یکی از شروط صحت انعقاد نذر، این است که منذور در ملکیت ناذر باشد و اموال افراد دیگر را نذر نکند؛ چرا که انسان حق دخل و تصرف در اموال دیگری را بدون اذن وی ندارد. و دلیل ما این است که عده‌ای در زمان رسول الله  ج دست به غارت زدند و زنی از انصار و شتر پیامبر  ج را به غارت بردند، ناگهان زن انصاری از فرصت استفاده کرد و سوار بر شتر پیامبر  ج فرار کرد و نذر کرد که اگر نجات پیدا کند شتر پیامبر  ج را ذبح کند، وقتی که ماجرا را به پیامبر  ج گفتند، پیامبر  ج فرمودند:

حَدَّثَنِي زُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ وَعَلِيُّ بْنُ حُجْرٍ السَّعْدِيُّ – وَاللَّفْظُ لِزُهَيْرٍ – قَالاَ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيْلُ بْنُ إِبْرَاهِيْمَ، حَدَّثَنَا أَيُّوبُ، عَنْ أَبِي قِلَابَةَ، عَنْ أَبِيْ الْمُهَلَّبِ عَنْ عِمْرَانَ بْنِ الْحُصَيْنِ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «لَا نَذْرَ فِي مَعْصِيَةٍ اللَّهِ، وَلَا فِيمَا لَا يَمْلِكُ ابْنُ آدَمَ».[٢٤١]

ترجمه: «هیچ نذری در نافرمانی خداوند  أ و در آنچه که در ملکیت خودِ آدم نیست درست نمی‌باشدَ».

و همچنین خداوند  أ می‌فرماید:

﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُم بَيْنَكُم بِالْبَاطِلِ إِلَّا أَن تَكُونَ تِجَارَةً عَن تَرَاضٍ مِّنكُمْ﴾ [النساء: ٢٩].

«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اموال یکدیگر را به باطل (و از راه‌های نامشروع) نخورید، مگر اینکه تجارتی با رضایت شما (انجام گرفته) باشد».

همچنانکه می‌بینیم خداوند  أ در این آیه از خوردن و بهره‌برداری از اموال یکدیگر بدون اذن و رضایت طرف مقابل نهی می‌کند و لذا باید تصرف در اموال دیگران، آنگونه باشد که شارع تعیین کرده است و اصل هم در اموال انسان‌ها بر حرمت است، مگر اینکه نصی از شارع آن را مباح گرداند. چنانکه در صحیح بخاری آمده است:

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، قَالَ: حَدَّثَنَا بِشْرٌ، قَالَ: حَدَّثَنَا ابْنُ عَوْنٍ، عَنِ ابْنِ سِيرِينَ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي بَكْرَةَ، عَنْ أَبِيهِ... قَالَ رسول الله صلی الله علیه وسلم: «... فَإِنَّ دِمَاءَكُمْ، وَأَمْوَالَكُمْ، وَأَعْرَاضَكُمْ، بَيْنَكُمْ حَرَامٌ».[٢٤٢]

ترجمه: ابی بکرة  س می‌گوید که پیامبر  ج فرمودند: «همانا بدانید که جان‌ها و مال‌ها و آبرویتان بین همدیگر حرام می‌باشد».

[٢٤١]- مسلم (ش: ٤٣٣٣) / نسایی (ش: ٣٨٥١-٣٨١٢) / ابن ماجه (ش: ٢١٢٤).

[٢٤٢]- بخاری (ش: ٦٧-١٠٥-١٧٣٩-١٧٤١-١٧٤٢-٤٤٠٢-٤٤٠٣-٤٤٠٦-٥٥٥٠-٦٠٢٣-٦٧٨٥-٧٠٨٧-٧٤٤٧) / مسلم (ش: ٣٠٠٩-٤٤٧٧-٤٤٧٨) / ابوداود (ش: ١٩٠٧) / ترمذی (ش: ٢١٥٩-٣٠٨٧) / ابن ماجه (ش: ٣٠٥٥-٣٠٥٧-٣٩٣١) / نسایی، سنن کبری (ش: ٤٠٠١-٤٠٠٢-٤٠٩٢-٤٠٩٣-٤٠٩٩-٤١٠٠-٥٨٥٠-٥٨٥١-١١٢١٣).