۴- مسئله قدر: (جبر و تفویض) و بحث در صفات الله
کسانیکه از تاریخ کنیسه مختصری اطلاع دارند بخوبی می‌دانند که اینها همه از مسائل علم لاهوت کنیسه، و مباحثی بود که کشیشهای نصرانی چون بیکار و عضو زائد اجتماع بودند از سال‌های متمادی در کنیسه در اطرافش داد و قال کرده، و بالاخره در پیرامونش معطل وسرگران بوده‌اند، حتی بعضی از دانشمندان غرب، پس از اینکه فهمیدند در اسلام هم فرقه‌ای بنام معتزله این مسائل را مورد مذاکره قرار داده‌اند، بطور یقین حکم کردند که این فرقه ناشی و متولد از نصرانیت شده‌است چه برأی العین دیده بودند که اینها از مسائل متنازع فیه کنیسه بود، و از طرفی می‌دانستند که در صدر اسلام بهیچ وجه مذاکره در اطراف اینگونه مباحث معمول نبود، از آنجمله «فون کریمر» است می‌گوید پس از اینکه مسلمین شام را فتح کردند، و با نصارای آنجا مخلوط و محشور شدند این مسائل را از آنان اخذ نموده و تدریجاً فرقه معتزله تشکیل گردید [۱٧۴]، اینان علاوه براینکه آیات قرآن را منطبق با اراء و مقالاتشان می‌کردند، احادیث بسیاری نیز جعل کردند، مخصوصا در قسمت جبر و تفویض آنقدر حدیث ساخته شده که ذکر همه آنها باعث اطاله کلام است.
[۱٧۴] ضحی الإسلام: ج۱ ص ۳۴۴.