مقدمه استاد حاج مصطفی اربابی

نگرشی در زندگانی امام بخاری/

یکی از الطاف خداوند بر بندگانش، این بوده که بوسیله‌ی پیامبران†و بوسیله کتب آسمانی، زمینه‌ی تفکر و اندیشیدن و تحقق را برای مردم فراهم نموده است.

اسلام ملت‌های مختلف را بر انگیخت و به آنان انگیزه‌ی تحرک و شور و شوق ارزانی فرمود. به طوری که در مدت زمانی کوتاه از میان مردم عادی، بزرگترین شخصیت‌های محقق و دانشمند، برانگیخته شد که تلاش و کوشش بیدریغ آنان، در میان توده‌های مردم در طی سالیان متمادی پایدار و ماندگار باقی مانده و پایدار خواهد ماند.

تلاش و کوشش مسلمانان در بخش‌های مختلف علمی، که با طلوع خورشید رسالت حضرت محمدصآغاز شد، در طی قرن‌های اول و دوم و سوم هجری به ثمر نشست، و محققان اسلامی در بخش‌های مختلف تفسیر، حدیث، فقه، کلام و. از خود آثار گرانبهایی را به یادگار گذاشتند، و بدینسان راه تعالی و عزت را برای بشریت همواره ساختند.

حضرت امام محمد بن اسماعیل بخاری/، یکی از بزرگترین شخصیت‌های علمی تاریخ جهان است، که در پرتو اسلام و قرآن و سنت به چنان مقام علمی والایی دست یافته است.

بدون تردید او یکی از معجزات اسلام است، که در صحنه زندگی اجتماعی و علمی پدیدار گرده است.

کتاب زندگی نامه امام بخاری که توسط برادر ارجمند آقای محمد صدیق دهواری ترجمه گردیده، خوانندگان را با شیوه زندگانی این انسان بزرگ و الگوی نیک آشنا خواهد کرد. اما نکاتی را در این مقدمه لازم می‌دانم یادآوری نمایم تا ان‌شاءالله. زمینه‌ی ارتباط نسل جوان حاضر با گذشته‌ی پر افتخار برقرار گردد، اما نکات مورد تذکر بشرح ذیل است:

۱- امام بخاری در دوران کودکی پدرش را از دست داد و یتیم شد، گویا ارتباط عمیقی بین زندگانی او و پیغمبر اسلام حضرت محمدصبرقرار بوده است.

این نکته این پیام را در پی دارد، که در میان یتیمان و طبقات نیازمند جامعه، استعدادهای بسیار بزرگی وجود دارد که مسئولین امور نباید از آن غافل بمانند. بلکه می‌باید هر چه بیشتر در جهت شکوفایی این استعدادها و شناسایی آن‌ها اقدام جدی صورت گیرد و خود یتیمان و نیازمندان را در برابر حوادث خود را به بازند و از طی مدارج کمال باز مانند.

۲- مادر امام بخاری یک مادر نمونه است زیرا او در جهت تربیت فرزند یتیم خود را از هیچ کوششی دریغ نورزید، و بلکه تلاش‌های عاشقانه‌ی مادرش برای رشد امام بخاری سنگ زیر بنای شخصیت این انسان بزرگ شمرده می‌شود. پس مادران می‌باید این نکته را همواره مورد توجه قرار دهند.

۳- امام برای کسب علم و فضیلت علاوه بر مسافرت‌های طاقت فرسا، رنج‌های بسیاری را تحمل کرد پس باید دانست که: (نامبرده رنج گنج میسر نمی‌شود مزد آن گرفت جان برادر که کار کرد).

۴- دقت و هوشیاری از صفات بارز امام بخاری بوده است، به طوری که دقت ظریف و دور نگری و توجه دقیق او به امور بوده است که زمینه‌ی کمال او را فراهم ساخته است، و بدیهی است که انسان‌های کم دقت در زندگی کمتر موفق می‌شوند.

۵- ایمان عمیق به خدا و قرآن و پیغمبرصیکی از ارکان مهم موفقیت این رادمرد میدان علم و تحقیق بوده است، و بجا است که در سرلوحه‌ی کار بیداری اسلامی ایمان عمیق ذکر شود.

۶- امام بخاری علاوه بر پرکاری و تلاش برای کسب علم و فضیلت، در میدان عمل و تقوا و پرهیزگاری نیز نمونه و الگو بوده است، بطوری که ارتباط محکم او با خدا هرگز قطع نمی‌شد و لحظه‌ای از یاد خدا غافل نبود و قبل از هر تحقیقی وضوء می‌گرفت و نماز بجای می‌آورد و.

٧- یکی از خصوصیات امام بخاری نرفتن به دربار حکام و شاهان بوده است، اگر چه به این خاطر مورد بی‌مهری قرار گرفته و حتی مورد آزار و اذیت نیز قرار گرفته است.

۸- ترک شبهات و موارد مشکوک از جمله صفات آشکار امام بخاری است زیرا او از میان صدها هزار حدیث جمع آوری شده فقط هفت هزار و اندی را به رشته تحریر در آورده است آن هم بخاطر ترک به شبهات.

٩- بی‌اعتنایی به مادیات و توجه به کار و تلاش علمی و تحقیقی، او را از بدگویی دیگران بازداشته به طوری که هرگز از کسی به بدی یاد نکرده است.

۱۰- در بذل و بخشش و مردانگی سر آمد روزگار بود، بطوری که جامه‌اش را به فقیری بخشیده، و بخاطر نداشتن جامه مدتی در منزل محبوس مانده است.

۱۱- از قرآن و تلاوت قرآن سیر نمی‌شده و همواره از آن احساس حلاوت و لذت می‌نموده و بهترین اوقات او با قرآن سپری می‌شده است.

۱۲- در سماحت و بلند نظری و وسعت دید سرآمد بود، به طوری که مقابل مخالفانش که بر علیه او توطئه می‌کردند چنان ظاهر می‌شد که گویا هرگز به او بدی نکرده‌اند و بدی را با نیکی پاسخ می‌داد.

۱۳- همواره در مناجات با خدای به سر می‌برد، و از مناجات خسته نمی‌شد، و بلکه بدین وسیله به آرامش و آسایش دست می‌یافت.

۱۴- خلاصه آنکه او نمونه‌ی انسان کامل و مسلمان در پایداری و تحقق، و کار و تلاش، ایمان و دانش اندوزی، تقوا، ارتباط با مردم، فهم و دقت و. بود.

خدایش رحمت فرماید که راه تحقیق و تلاش را برای آیندگان باز کرد، و امت را از فیض قدسی احادیث، پیغمبر کریمصبهره مند ساخت. و روزانه‌ای از فضیلت را برای انسانیت باز کرد، و به عهد خود با خدا و رسول وفا نمود.

به راستی او نمونه‌ای از ایمان عمیق، فهم دقیق و اتصال وثیق بود، که هرگز امت بدون آن‌ها نمی‌تواند سیادت و عزت گذشته را بدست آورد. خداوند از جانب امت به او پاداش خیر ارزانی فرماید و ما را از اجر او محروم نفرماید.

إنه نعم الـمولی ونعم النصیر

مصطفی اربابی

تربت جام ۲۴ رجب ۱۴۱۲ ﻫ ق