امام بخاری استاد مشایخ:
نمونه بسیار جالب دیگری که نشان‌دهنده علاقه و محبت اهل بصره نسبت به امام بخاری است را بیان می‌کنیم: خبر آمدن او به بصره به سرعت بین مردم پیچید. یوسف بن موسی مروروزی ورود او را به بصره به نحو بسیار جالبی بیان می‌کند و می‌گوید:
«در مسجد جامع بصره بودم که صدایی شنیدم: ای اهل علم محمد بن اسماعیل البخاری به بصره آمده است برای کسب علم و دانش به نزد او بروید».
با گروهی به سراغ او رفتیم جوانی را دیدیم که ریش کاملاً سیاهی داشت و پشت ستونی در حال نماز خواندن بود پس از پایان نماز دورش حلقه زدیم از او خواستیم مجلس املای حدیث برگزار کند پیشنهاد را برای روز بعد پذیرفت. ندا دهنده برای بار دوم در مسجد جامع بصره ندا داد محمد بن اسماعیل بخاری به بصره آمده است از او خواستیم مجلس حدیث دایر کند. این مجلس فردا در همین مسجد برگزار می‌گردد.
- روز بعد چه اتفاق افتاد!؟
آنچه که اتفاق افتاد مافوق تصور بود یوسف بن موسی مروزی در ادامه آن را این گونه بیان می‌کند:
«روز بعد فقها، محدثین، حفاظ و هزاران نفر از مردم برای شنیدن احادیث محمد بن اسماعیل بخاری در حلقه‌اش جمع شدند. ابوعبدالله قبل از قرائت و املاء احادیث گفت:
«ای اهل بصره من در سن جوانی هستم از من خواستید احادیثی را برای شما روایت کنم من نیز احادیثی را از اهل بصره روایت می‌کنم تا از آن استفاده لازم را ببرید.
مردم از سخنش تعجب کردند سپس شروع به روایت نمود:
«نبانا عبدالله بن عثمان بن أبي رواد العتكی قال انبانا ابي عن شعبه عن منصوره غیره عن سالم بن ابي الجعد عن أنس ابن مالك ان أعرابیا جاء النبيص فقال: یا رسول الله «الرجل یحب القوم» فذكر حدیث: الـمرء مع من احب».
«عبدالله بن عثمان بن ابی روا دالعتکی اهل بصره روایت می‌کند که پدرم از شعبه از منصور و دیگران از سالم بن ابی الجعد از انس بن مالک روایت می‌کنند که یک نفر اعرابی به نزد پیامبرصآمد و گفت: ای رسول خداصهر کسی قومش را دوست دارد. سپس حدیث را ذکر کرد هرکس با آنکه دوست دارد همراه است».
سپس محمد بن اسماعیل گفت: «این حدیث با این اسناد در نزد شما نیست بلکه آنچه در نزد شما است غیر از روایت منصور از سالم است».
یوسف بن موسی می‌گوید: «امام بخاری تعداد بسیار زیادی از این نمونه احادیث را بیان کرد» و بعد از روایت هر حدیث می‌فرمود: «این حدیث با این اسناد در نزد شما موجود است اما از روایت فلانی از فلانی در نزد شما موجود نیست».
این چه حافظه‌ای است که روایات مختلف حدیث را با ذکر اسامی راویان هر منطقه ذکر می‌کند.
«بدون شک امام بخاری در زمان خویش نابغه بود و این نبوغ در نسلهای بعدی نیز نظیر ندارد».
***