رمضان و قرآن
جبرئیل: ای محمد، امت پس از تو در فتنه و آزمایش سختی میافتد!
رسول الله ج: ای جبرئیل، راه حل چیست؟
جبریل: قرآن؛ کلام خدا، در آن خبر پیشینیان، و آیندگان است. و دستور زندگانی است برای شما. و آن ریسمان محکم الهی، و راه راست است. سخن نهائی است و هیچ بیهودگی را در آن راهی نیست. هرگز ستمگری آن را کنار ننهاده، ومخالفت آن را بجای نه آورده، مگر اینکه خداوند کمرش را شکسته. و هیچ کس علم هدایت را در غیر آن نجسته مگر اینکه گمراه گشته. با تکرار خواندن هرگز کهنه نشده از دل نمیرود. عجایب آن تمام نشدنی است. هر کس سخن قرآن گوید راستگوست. و هر کس بنا به قرآن دستور دهد عادل است. و هر کس به قرآن عمل کند پاداش و اجر گیرد. و هر کس بنا به قرآن تقسیم کند انصاف را رعایت نموده [۳].
آری! این است قرآن؛ کلام پاک رحمان، اساسنامه و قانون مسلمان زیستن، دستور و برنامه الهی برای بشریت، سنگر و دژ محکم در برابر گمراهی‌ها، نور هدایت از تاریکی‌ها، راهنمای راه راست و خوشبختی دو جهان:
﴿قَدۡ جَآءَكُم مِّنَ ٱللَّهِ نُورٞ وَكِتَٰبٞ مُّبِينٞ﴾[المائدة: ۱۵].
«از سوی خدا نوری (که پیغمبر است و بینش‌ها را روشنی می‌بخشد) و کتاب روشنگری (که قرآن است و هدایت‌بخش مردمان است) به پیش شما آمده است».
رسول اکرم جفرمودند: این قرآن سفره میهمانی کریمانه خداوند است. هر آنچه در توان دارید از سفره سخاوت الهی برگیرید. این قرآن ریسمان الهی، و نور هدایت، و علاج و درمان دردهاست. هر کس که به آن پایبند باشد را حفاظت می‌کند. و رهایی است برای هر کس که از او پیروی کند. قرآن به کژی و گمراهی نمیرود تا نیاز به اصلاح داشته باشد. گهرهای آن هرگز تمام شدنی نیست. و با بسیار خواندن از دل نمیرود. قرآن را تلاوت کنید که خداوند برای تلاوت آن به شما اجر و پاداش نیکو می‌دهد. برای تلاوت هر حرفی ده نیکی برایتان نگاشته میشود. البته من نمیگویم (الم) یک حرف است، بلکه «الف» یک حرف، و «لام» یک حرف، و «میم» یک حرف است. [۴]
این است قرآن، شفاعت روز قیامت، و امام و رهنمای هدایت بشریت، و رمز سعادت انسان، و خداوند بر رمضان این منت را نهاده که شرف نزول قرآن را به این ماه اختصاص داده است.
﴿شَهۡرُ رَمَضَانَ ٱلَّذِيٓ أُنزِلَ فِيهِ ٱلۡقُرۡءَانُ هُدٗى لِّلنَّاسِ وَبَيِّنَٰتٖ مِّنَ ٱلۡهُدَىٰ وَٱلۡفُرۡقَانِۚ...﴾[البقرة: ۱۸۵].
«ماه رمضان است که قرآن در آن فرو فرستاده شده است. تا مردم را راهنمائی کند و نشانه‌ها و آیات روشنی از ارشاد (به حق و حقیقت) باشد و (میان حق و باطل در همیشه) جدائی افکند».
در این ماه مبارک کتاب هدایت پرهیزکاران نازل شد:
﴿ذَٰلِكَ ٱلۡكِتَٰبُ لَا رَيۡبَۛ فِيهِۛ هُدٗى لِّلۡمُتَّقِينَ﴾[البقرة: ۲].
«این کتاب؛ هیچ گمانی در آن نیست و راهنمای پرهیزگاران است».
این کتاب رمز هدایت و رستگاری انسان است: ﴿هُدٗى لِّلنَّاسِ﴾«هدایت و راهنمایی برای مردم».
گویا قرآن آشکارا میگوید؛ هر آن کس از قرآن هدایت نپذیرد از انسانیت بدور است:
﴿أُوْلَٰٓئِكَ كَٱلۡأَنۡعَٰمِ بَلۡ هُمۡ أَضَلُّۚ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡغَٰفِلُونَ﴾[الأعراف: ۱۷۹].
«اینان همسان چهارپایانند و بلکه سرگشته‌ترند. اینان واقعاً بی‌خبر (از صلاح دنیا و آخرت خود) هستند».
و رابطهای است بس عمیق بین نازل شدن قرآن و روزه!..
همانطور که خداوند متعال به ماه مبارک رمضان این شرف را داد تا حامل قرآن باشد. به آن شرف میزبانی روزه را نیز داد، چرا که روزه بهترین وسیلهای است که بر شهوت‌ها و غرائز بشری چیره شده، راه تابیدن پرتوهای نورانی قرآن را بر قلب‌ها هموار میسازد.
آمیزش قرآن و رمضان، و روابط و خویشاوندی بسیار نزدیک آن‌ها هر انسان عاقلی را تشویق می‌کند تا در ساعات ملکوتی روزها و شب‌های رمضان بیش از هر وقت دیگری به تلاوت قرآن و سعی در فهم و درک معانی آن مشغول گردد. جبریل امین÷هر ساله در رمضان قرآن را با پیامبر اکرم جمیخواندند. و از شاگردان مکتب رسالت و پارسایان و صالحان آمده است که در هر سه روز، و یا هر هفت روز، و برخی هر ده روز، و حتی برخی هر روزه یکبار قرآن کریم را بطور کامل تلاوت میکردند!
در نتیجه این پیوند قوی بین آن بزرگان و قرآن کریم، کلام الهی بهار دل‌هایشان، و نور سینههایشان، و بر طرف کننده نگرانی‌هایشان، و شستشو دهنده غم‌هایشان بود. و همیشه در سعادت و شادکامی بدور از همه بیماری‌های روانی و اضطرابات و تشنج‌ها و استرس‌های روحی بسر میبردند. خود آن حضرت جآن‌چنان شیفته و غرق قرآن بودند که قرآن بصورت کامل بر شخصیت ایشان تجلی کرده بود، و در حقیقت پیامبر اکرم جقرآنی زنده بود که در میان انسان‌ها قدم میزد.
حضرت ابوبکرس؛ شاگرد ارشد مکتب رسالت به مجرد شنیدن و یا تلاوت آیات کلام الله مجید چشمانش چون ابر بهاری باریدن میگرفت.
و حضرت عثمانس؛ شاگرد نمونه و داماد رسول اکرم جمیفرمودند: اگر قلب‌هایمان پاک باشد هرگز از قرآن سیر نمیشویم!
و داماد دیگر ایشان حضرت علیسمیفرمودند: سوگند بخدا که در قرآن هیچ آیهای نیست مگر اینکه من میدانم در چه موردی، و در کجا نازل شده است.
بله، شاگردان مدرسه رسالت این‌چنین با قرآن انس گرفته بودند، و زندگیشان در سایه قرآن ودر پرتو درس و تعلیم و تعلم و تفسیر و آموزش آن سپری میشد. و این است رمز سعادت و خوشبختی و نیک نامی آن‌ها...
قرآن اساسنامه و قانون اساسی این امت است، خداوند آن را نوری قرار داده تا پرده تاریکی‌ها را بدرد. و آن را رهنمایی برای حفاظت از گمراهی‌ها، و سعادت و زندگی قلب‌ها، و صفای عقل‌ها، و برنامه اخلاق، و شفای بیماری‌های عقلی و روحی و روانی و جسمانی، و رحمت و شفقت، و مهر و عطوفت زندگانی، و خلاصه سعادت و خوشبختی دنیا و آخرت قرار داده است.
خداوند متعال میفرمایند:
﴿إِنَّ هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانَ يَهۡدِي لِلَّتِي هِيَ أَقۡوَمُ وَيُبَشِّرُ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ ٱلَّذِينَ يَعۡمَلُونَ ٱلصَّٰلِحَٰتِ أَنَّ لَهُمۡ أَجۡرٗا كَبِيرٗا﴾[الإسراء: ۹].
«این قرآن (مردمان را) به راهی رهنمود می‌کند که مستقیم‌ترین راه‌ها (برای رسیدن به سعادت دنیا و آخرت) است، و به مؤمنانی که (برابر دستورات آن) کارهای شایسته و پسندیده می‌کنند، مژده می‌دهد که برای آنان (در سرای دیگر) پاداش بزرگی (به نام بهشت) است».
و هر گاه مسلمان از قرآن فاصله گیرد، نور و رحمت و هدایت و شفاء و سعادت از زندگیش فاصله میگیرد و در تاریکی، بدبختی، اضطراب، استرست‌های روحی روانی و مشکلات زندگی غرق گشته، زندگی برای او چون قفسی تنگ میشود که هر لحظه آن چون سالی سپری میگردد.
آن‌هایی که از زندگی کابوسیشان مینالند، و در چنگال مشکلات پرسه میزنند باید دریابند که راه نجاتشان در قرآن کریم و تلاوت و خواندن ترجمه و تفسیر و تعلیم و تعلم آن نهفته است! همه باید دریابیم که قضیه قرآن یک حکایت گذرا و ساده نیست که بتوان از آن براحتی گذشت، حکایت و مرز سعادت و خوشبختی در دو جهان، و یا شقاوت و بدبختی است.
و خوب بخاطر داریم آن هنگامی را که رسول هدایت به تنهایی در غار حرا مشغول تفکر در خلقت آسمان‌ها و زمین بود، و با خدای خود ـ که وجدان و ضمیرش او را بسوی آن خدای ناشناخته خوانده بود ـ راز و نیاز میکرد. در یک آن جبریل، پیک وحی الهی بر او فرود آمده او را به خواندن دعوت نمود. و او را قبل از تقدیم قرآن چند بار در آغوش گرفته بشدت فشار داد، تا جایی که نزدیک بود نفس از کالبد آن حضرت جبیرون رود!
نزول آیات مبارکه قرآن بر پیامبر اکرم جنیاز به آمادگی پیشین داشت. تا رسول هدایت قرآن را با تمام قدرت و توان خود در سینه مبارک جای دهد.
برادر و خواهر عزیز:
تصور کن رمضان امسال چون جبریل امین؛ پیک هدایت و رستگاری است که من و شما را محکم به آغوش خود فشرده، و با شدت گرما و تشنگی و گرسنگی ما را آماده پذیرش کلام الهی نموده است.
بیا قرآن را آن‌چنان بخوانیم و در پی فهم و درک معانیش باشیم که گویا بر ما نازل شده است. و پیامش از آن من و شماست. و مسئولیت هدایت بشریت بر دوش من و شما نهاده شده است. و فراموش نکنیم پیامبر خدا جزندگیش را برای قرآن وقف کرده بود. به یاران و شاگردانش تعلیم میدادند و از آن‌ها گوش میگرفتند، معنای کلام پاک را برایشان شرح میدادند، و میفرمودند: بهترین شما کسی است که قرآن را آموخته به دیگران بیاموزاند. [۵]برای آن افرادی که تا کنون همت نکرده‌اند قرآن را آن‌چنان که بر پیامبر اکرم جنازل شده تلاوت کنند، و یا معانی آن را بفهمند، هنوز هم دیر نشده است! همانطور که برای بدست آوردن مال و فراهم کردن احتیاجات زندگی زودگذر خود تلاش می‌کنند برخیزند و به مسجد روند، ـ و یا به هر صورتی که امکان دارد ـ اول تلاوت درست قرآن و سپس ترجمه معانی آن را بیاموزند. تا هم در زندگیشان خوشبخت و سعادتمند گردند و هم در آخرتشان...
و بدانند که آموختن یک آیه از قرآن بیش از آنچه از ثروت و مال میتوانند بدست آورند برایشان با ارزشتر خواهد بود. قرآن آن توشهای است که میتوانند با خود به قبر ببرند، و آن یاوری است که در لحظات دشوار آخرت برایشان شفاعت می‌کند، در حالیکه ثروت و دارائی آن‌ها را رها کرده باعث فتنه و جنگ و جدال بازماندگانش میشود:
﴿كِتَٰبٌ أَنزَلۡنَٰهُ إِلَيۡكَ مُبَٰرَكٞ لِّيَدَّبَّرُوٓاْ ءَايَٰتِهِۦ وَلِيَتَذَكَّرَ أُوْلُواْ ٱلۡأَلۡبَٰبِ﴾[ص: ۲۹].
«(ای محمّد! این قرآن) کتاب پر خیر و برکتی است و آن را برای تو فرو فرستاده‌ایم تا درباره آیه‌هایش بیندیشند، و خردمندان پند گیرند».
و والدین گرامی نیز فرزندانشان را شیفته قرآن کنند.
رسول الله جمیفرمایند: هر کس قرآن را خوانده بدان عمل کند، پدر و مادرش را در روز قیامت تاجی بر سر مینهند که روشنائیش بسیار زیباتر است از روشنائی خورشید اگر در خانههای دنیا میبود. [۶]
این پاداش پدر و مادر قرآن خوان است، حال خود تصور کن که خود او را چه مکانت و جایگاه ومنزلتی است!
در روز قیامت به قاری قرآن گفته میشود: در بهشت‌های برین بالا برو و در حالیکه قرآن ـ را آن‌چنان که در دنیا میخواندی ـ تلاوت میکنی. جایگاه تو جای آخرین آیهای است که میخوانی! [۷]
و ماه رمضان فرصتی است طلائی برای آشتی کردن با قرآن، و فرصتی است کوتاه و زودگذر برای شیفته و عاشق قرآن شدن، و جای دارد همیشه این فرموده رسول هدایت جرا جلوی دیدگان خویش داشته باشیم که:
(روزه و قرآن روز قیامت برای همدمان خود شفاعت می‌کنند، قرآن میگوید: پروردگارا شب‌ها او را بیخواب نگه داشتهام. و روزه میگوید: بار الها، در روزهای گرم او را تشنه نگه داشتهام) و آنگاه خداوند شفاعت آن‌ها را میپذیرد.
آیا شرفی بزرگتر و برتر از این هست که دوست رمضان و قرآن و عاشق و شیفته آن دو شویم؟!
چرا که هر کس در سینهاش قرآن نباشد بفرموده پیامبر اکرم جچون خانه ویرانهای است. و خدای ناکرده از جمله کسانی نباشیم که در روز قیامت از آن‌ها شکایت میشود:
﴿وَقَالَ ٱلرَّسُولُ يَٰرَبِّ إِنَّ قَوۡمِي ٱتَّخَذُواْ هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانَ مَهۡجُورٗا﴾[الفرقان: ۳۰].
«و پیغمبر (شکوه‌کنان از کیفیت برخورد مردمان با قرآن) عرض می‌کند، پروردگارا! قوم من این قرآن را (که وسیله سعادت دو جهان بود) رها و از آن دوری کرده‌اند (و از ترتیل و تدبّر و عمل بدان غافل شده‌اند)».
[۳] به روایت امام احمد. [۴] به روایت امام حاکم. [۵] به روایت امام بخاری از حضرت عثمانس. [۶] (به روایت امام ابو داود). [۷] (به روایت امام ترمذی با سند صحیح).