فرصت اعتکاف را از دست ندهیم!..
اعتکاف یعنی از دنیا بریدن و در گوش‌های از مسجد برای عبادت و خلوت با خدای خود نشستن.
اعتکاف یک برنامه‌ی تربیتی سالانه‌ای است که پیامبر اکرم جروی آن بسیار تأکید می‌کردند. پیامبر را با خلوت و تنها با پروردگارش بودن شوق و علاقه‌ای خاص بود. ایشان حتی قبل از برگزیده شدن بمقام والای نبوت در غار حراء به اعتکاف می‌نشسته و در قدرت بی‌انتها و خلقت خداوند می‌اندیشیدند. و از روزی که به مدینه تشریف آوردند تا روزی که ندای حق را لبیک گفته پیش پروردگار یکتا شتافتند هر ساله مدت ده روز در مسجد به اعتکاف می‌نشستند.
در اعتکاف بنده‌ی مؤمن رابطه‌اش را با خلائق قطع می‌کند تا تنها با خالقش به راز و نیاز پردازد. این سنت نبوی را عجب اثری است در تربیت نفس بشری و رام کردن آن.
وقتی انسان قلبش را از همه‌ی مشغولیت‌ها و سر و صدای دنیای پر پیچ و خم خالی می‌کند و در گوشته‌ی از خانه خدا تنها و تنها مشغول به یاد و ذکر خالق خود می‌گردد. و جز به قدرت و تفکر در حکمت او در آفرینش بندگانش نمی‌اندیشد. و شبانه روز را مشغول ذکر و دعاء و راز و نیاز و نیایش و مناجات و تلاوت قرآن و وتوبه و استغفار و نماز و اظهار بندگی و بردگی در مقابل اوست. در این فضای ملکوتی قلب انسان از همه گناهان و پستی‌ها و رذالت‌ها و شهوت‌های حیوانی پاک گشته، بنده مؤمن با جاری شدن اشک‌های سیل آسای ندامت و پشیمانی از کوتاهی‌هایش لذت ایمان را می‌چشد. آنگاه است که دنیا در مقابل او به پشیزی نیز نمی‌ارزد.
وقتی حجم دنیا در چشم مؤمن آن‌چنان پست و ناچیز ـ که خداوند قرار داده ـ پدیدار می‌گردد و دنیا از قلب او بدر می‌آید، او توانسته از مرحله‌ی خاکی آدمیت رهایی یافته بمرحله‌ی ملکوتی آن که بر فرشتگان الهی نیز برتری دارد برسد.
پس ای بنده‌ی مؤمن... پیش بسوی زنده نمودن این سنت و کسب فیض از برکات آن..
با توجه به فوائد بسیار زیاد این مدرسه و دوره‌ی تربیتی گمان نمی‌رفت کسی از مسلمانان از آن غافل شود. اینست که امام زهری با تعجب به مردم غافل می‌نگریست و می‌گفت: در حیرتم از مسلمانان! چگونه سنت اعتکاف را ترک میکنند در حالیکه رسول خدا جاز روزی که به مدینه تشریف بردند تا روز وفاتشان هرگز آن را ترک نگفتند!..
اعتکاف مدرسه‌ی است برای رسیدن به تقوا و پرهیزگاری. خداوند متعال می‌فرمایند:
﴿وَلَا تُبَٰشِرُوهُنَّ وَأَنتُمۡ عَٰكِفُونَ فِي ٱلۡمَسَٰجِدِۗ تِلۡكَ حُدُودُ ٱللَّهِ فَلَا تَقۡرَبُوهَاۗ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ ٱللَّهُ ءَايَٰتِهِۦ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمۡ يَتَّقُونَ﴾[البقرة: ۱۸۷].
«(همخوابگی با همسران در تمام شبهای روزه‌داری حلال است. لیکن) وقتی که در مساجد به (عبادت) اعتکاف مشغولید، با آنان همخوابگی نکنید. این (احکام روزه و اعتکاف) حدود و مرزهای الهی است و بدانها نزدیک نشوید. خداوند این چنین آیات خود را برای مردم روشن می‌سازد، باشد که پرهیزگار شوند.».
پیامبر خدا جاهمیت و جایگاه اعتکاف و قدرت آن در آلایش و پاکی انسان را با عمل خویش بخوبی به تصویر کشیده است. مادر مؤمنان؛ عائشه بانوی دانشمند اسلام می‌فرمایند: «پیامبر خدا جده روز آخر ماه مبارک رمضان را همه ساله تا روزی که وفات کردند به اعتکاف می‌نشستند. و پس از وفات آنجناب همسرانشان به اعتکاف می‌نشستند» [۲۵].
و چون کوس رحیل زده شد و پیامبر خدا جخواستند دنیای فانی را بسوی دیار باقی ترک گویند، خود را برای این سفر چگونه آماده ساختند؟
از همسر گرامی پیامبر اکرم جبشنویم که می‌فرمایند:«پیامبر خدا جدر هر رمضان مدت ده روز را به اعتکاف می‌نشستند، و در سالی که وفات نمودند مدت بیست روز را به اعتکاف نشستند».
در اعتکاف مؤمن توشه‌ای بس بزرگ از پاکی قلب و آلایش روح و روان برمی‌گیرد تا در سفر طولانی و بسیار سخت سال از آن تغذیه کند.
بر تاج ماه مبارک رمضان نگینی است که ارزش آن از توان تفکر و اندیشه‌ی کوتاه بشر بسیار بالاتر است. شب قدر شب نزول قرآن که خدای متعال درباره آن می‌فرمایند:
﴿بِّسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ. إِنَّآ أَنزَلۡنَٰهُ فِي لَيۡلَةِ ٱلۡقَدۡرِ ١ وَمَآ أَدۡرَىٰكَ مَا لَيۡلَةُ ٱلۡقَدۡرِ ٢ لَيۡلَةُ ٱلۡقَدۡرِ خَيۡرٞ مِّنۡ أَلۡفِ شَهۡرٖ ٣ تَنَزَّلُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ وَٱلرُّوحُ فِيهَا بِإِذۡنِ رَبِّهِم مِّن كُلِّ أَمۡرٖ ٤ سَلَٰمٌ هِيَ حَتَّىٰ مَطۡلَعِ ٱلۡفَجۡرِ ٥﴾[القدر: ۱-۵]
«ما قرآن را در شب با ارزش «لیلةالقدر» فرو فرستاده‌ایم. * تو چه می‌دانی شب قدر کدام است (و چه اندازه عظیم است ؟) * شب قدر شبی است که از هزار ماه بهتر است.* فرشتگان و جبرئیل در آن شب با اجازه پروردگارشان، پیاپی (به کره زمین و به سوی پرستشگران و عبادت کنندگان شب زنده‌دار) می‌آیند برای هرگونه کاری (که بدان یزدان سبحان دستور داده باشد).* آن شب، شب سلامت و رحمت (و درود فرشتگان بر مؤمنان شب زنده‌دار) است تا طلوع صبح.»
شبی که خداوند می‌فرمایند از هزار ماه بهتر است. خودت تصور کن خدای عالمیان می‌فرمایند: «بهتر است» پس آیا من و تو ای بشر ناتوان و کوته اندیش می‌توانیم دریابیم که چقدر بهتر است؟!
هرگز! تنها این یک تصویری است که در آن قرآن می‌خواهد چیزی بسیار بسیار والا و برتر که در اندیشه‌ی بشر نمی‌گنجد را به فهم و درک او نزدیک کند. در عرف و فهم بشر هزار یک عدد بزرگ است، و ما به کنایه از خیلی زیاد بودن آن را استعمال می‌کنیم: هزار بار به شما گفتم.. هزار پا.. هزار و یک بهانه... و هزارها تومان.. و....
و خداوند نیز برتری این شب که غیر قابل تصور است را با این جمله که در خور عقل بشری است برای ما به تصویر کشیده است.
و در حقیقت شب قدر و مکانت آن از تصور و اندیشه عقل ما بشر بسیار فراتر و بزرگتر است، تنها همین بس که خداوند متعال آن را به «بهتر از هزار ماه» توصیف می‌کند.
حال؛ برای دریافتن چنین شب والایی هر چه انسان خرج کند باز هم هیچ و پوچ است! تجارتی است با فایده و سودهای خارج از تصور در مقابل جهد و تلاش انسان ضعیف و ناتوان.
پیامبر خدا جدر راه رسیدن به این شب بزرگ سالی؛ ده روز اول ماه مبارک رمضان را همراه برخی از یارانش به اعتکاف و عبادت نشستند. با تمام شدن ده روز اول دریافتند که آن شب از جمله‌ی آن ده شبانه‌روز نبود. به یارانش فرمودند: ده روز اول را برای کسب شب قدر به عبادت نشستم ولی آن را نیافتم. شاید در ده روز آتی باشد. آنگاه ده روز وسط ماه مبارک را نیز به اعتکاف نشستند. ولی باز دریافتند که شب قدر در این دهه‌ی دوم نیز نبود. آنگاه بدو وحی آمد که شب قدر در ده روز پایانی ماه مبارک است. ایشان ده روز آخر ماه را نیز همراه یارانشان به اعتکاف نشسته، فرمودند: هر کس از شما می‌خواهد از این نعمت بی‌پایان بهره‌مند شود به اعتکاف بنشیند.
از خداوند متعال مسألت داریم که به ما توفیق دهد این ده روز پایانی ماه مبارک را ارج نهاده به اعتکاف بنشینیم. البته کسانی که بنا به دلایلی قادر نیستند ده روز کامل را به اعتکاف بنشینند حداقل سعی کنند هر چند که در توانشان هست و لو تنها شبهای این ده روز و یا شبهای فرد آن و یا حداقل یک یا چند روز و یا چند ساعت را در مسجد به اعتکاف نشسته با غرق شدن در عبادت و راز و نیاز و نیایش و تلاوت قرآن و خلوت با رحمان از لذت طاعت و پیروی سنت پیامبر اکرم جبی‌بهره نمانند. خانم‌هایی نیز که فرصت اعتکاف در مسجد برایشان مهیا نیست می‌توانند جای خاصی از خانه‌یشان را بعنوان مصلی یا جای نماز خود تعیین کرده در آنجا به اعتکاف بنشینند.
[۲۵] «به روایت بخاری و مسلم»