مرد با همت در پی هدایت امت..

در لغت نامه دعوتگران باهمت و جوانمردان مؤمن حرکت و نشاط یعنی؛ زندگی و بودن. و سکون و آرامش به معنای مرگ و نیستی است...

امام شافعی بر زبان جوانمردان با همت چنین می‫گفت: همت من همت پادشاهان است، ذلت و خواری را کفر می‫داند! ‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

‬‬‬‬ و اقبال؛ فیلسوف شرق خطاب به دعوتگر مؤمن و اصلاح گر می‫گفت: تو چون گنجینه‫ای از لعل و جواهر درخشان هستی در این دنیای تاریک، هر چند مردم قدر تو را ندانند. نسل‌ها به صدای بلند تو نیاز دارند، هر چند به تو گوش فرا ندهند!‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

‬‬‬‬ بیداری قلب و حرکت اولین پله رسیدن به هدف است:

﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلۡمُدَّثِّرُ ١ قُمۡ فَأَنذِرۡ ٢﴾[المدثر: ۱-۲].

«ای جامه برخود پوشیده! (١) برخیز و بیم ده، (٢)»

خداوند متعال می‫فرمایند:‬‬‬‬‬‬‬

‬‬ ﴿قُلۡ هَٰذِهِۦ سَبِيلِيٓ أَدۡعُوٓاْ إِلَى ٱللَّهِۚ عَلَىٰ بَصِيرَةٍ أَنَا۠ وَمَنِ ٱتَّبَعَنِيۖ وَسُبۡحَٰنَ ٱللَّهِ وَمَآ أَنَا۠ مِنَ ٱلۡمُشۡرِكِينَ﴾[یوسف: ۱۰۸].

«بگو: این طریقه و راه من است که من و هر کس پیرو من است بر پایه بصیرت و بینایی به سوی خدا دعوت می‌کنیم، و خدا از هر عیب و نقصی منزّه است و من از مشرکان نیستم.»

پس بر هر کسی که پیرو پیامبر خداست، واجب است بسوی آنچه او مردم را به آن فرا می‫خواند دعوت کند.‬‬‬‬‬‬‬

‬‬ چون مؤمن به دعوت خداوند لبیگ می‫گوید، و مردم را بسوی خداوند دعوت می‫کند، و با کار و عمل نیک صدق ایمانش را ثابت می‫کند، او دوست و عزیز پروردگار و ولی او در زمین خواهد شد.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

‬‬‬‬‬‬ ﴿وَمَنۡ أَحۡسَنُ قَوۡلٗا مِّمَّن دَعَآ إِلَى ٱللَّهِ وَعَمِلَ صَٰلِحٗا وَقَالَ إِنَّنِي مِنَ ٱلۡمُسۡلِمِينَ﴾[فصلت: ۳۳].

«و خوش گفتارتر از کسی که به سوی خدا دعوت کند و کار شایسته انجام دهد و گوید: من از تسلیم شدگان [در برابر فرمان‌ها و احکام خدا] هستم، کیست؟»

مرد مؤمن همیشه در پی هدایت امتهاست، و دنیا و وسعت جهان هرگز نمی‫تواند عزم و همت او را درهم شکند، او مرز و بوم نمی‫شناسد، چون عقاب به هر جا سر می‫زند و دعوتش را به همه می‫رساند:‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

‬‬‬‬‬‬‬‬ ﴿وَجَآءَ مِنۡ أَقۡصَا ٱلۡمَدِينَةِ رَجُلٞ يَسۡعَىٰ قَالَ يَٰقَوۡمِ ٱتَّبِعُواْ ٱلۡمُرۡسَلِينَ﴾[یس: ۲۰].

«مردی از دورترین نقطه‌ی شهر با شتاب بیامد، گفت: ای قوم من! از فرستادگان (خدا) پیروی کنید (که سعادت هر دو جهان شما در آن است)»

﴿وَجَآءَ رَجُلٞ مِّنۡ أَقۡصَا ٱلۡمَدِينَةِ يَسۡعَىٰ قَالَ يَٰمُوسَىٰٓ إِنَّ ٱلۡمَلَأَ يَأۡتَمِرُونَ بِكَ لِيَقۡتُلُوكَ فَٱخۡرُجۡ إِنِّي لَكَ مِنَ ٱلنَّٰصِحِينَ﴾[القصص: ۲۰].

«مردی از نقطه‌ی دوردست شهر شتابان آمد و گفت: ای موسی! درباریان و بزرگان قوم برای کشتن تو به رایزنی نشسته‌اند، پس (هر چه زودتر از شهر) بیرون برو. مسلّماً من از خیرخواهان و دلسوزان تو هستم.»

هر دو مرد قرآنی از راهی دور آمده‫اند تا دعوت خویش را به گوش مردم برسانند. دوری راه هرگز نتوانست همت آن‌ها را بشکند.‬‬‬‬‬‬‬

‬‬ چون پیامبر اکرم جذوالجوشن ضبابی را پس از غزوه بدر به اسلام دعوت کرد، بدو فرمود: آیا نمی‫خواهی از اولین کسانی باشی که به این دعوت لبیک گفتند و نشان افتخار پیشگامی را بر شانه خود نهادند؟ او در جواب گفت: خیر، قوم و خویشانت دعوتت را نپذیرفته‫اند، و با تو در ستیزند، و تو را از خانه و کاشانه‫ات رانده‫اند، منتظر می‫مانم اگر چنان‌چه بر آن‌ها پیروز شدی به تو ایمان می‫آورم، ولی اگر شکست خوردی و آن‌ها پیروز شدند ایمان نخواهم آورد!‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬ پس از آن چون به ایمان مشرف شد تا آخر عمرش بر فرصت طلائی که از دستش رفته بود می‫گریست. و سستی همت و ضعف اراده‫اش که باعث شده بود شرف ایمان برتر را از او برباید، و او را در معرض پرتگاه خطر مردن با کفن کفر قرار دهد وجدانش را می‫آزرد.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

‬‬‬‬‬‬ در مقابل این همت ضعیف و بی‫روح عزم و همت مردانه یوسف پیامبر÷را داریم که زندان را بر ذلت و خواری ترجیح داد، عزم راستین و همت جوانمردانه ابراهیم خلیل و اسماعیل ذبیح را داریم که همت فولادینشان تا بروز قیامت اشک تقدیر و ثنا در چشم‌های مردان با همت حلقه می‫اندازد.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

‬‬‬‬ ابراهیم به جگر گوش‌هاش گفت:

﴿يَٰبُنَيَّ إِنِّيٓ أَرَىٰ فِي ٱلۡمَنَامِ أَنِّيٓ أَذۡبَحُكَ فَٱنظُرۡ مَاذَا تَرَىٰ﴾[الصافات: ۱۰۲].

«... فرزندم! من در خواب چنان می‌بینم که باید تو را سر ببرم (و قربانیت کنم). بنگر نظرت چیست؟...»

بلافاصله پسر جوانمرد بدون اینکه به حجم و خطر کار کوچکترین توجهی داشته باشد به پدرش گفت:

﴿...يَٰٓأَبَتِ ٱفۡعَلۡ مَا تُؤۡمَرُۖ سَتَجِدُنِيٓ إِن شَآءَ ٱللَّهُ مِنَ ٱلصَّٰبِرِينَ﴾[الصافات: ۱۰۲].

«... ای پدر! کاری که به تو دستور داده می‌شود بکن. به خواست خدا مرا از زمره‌ی شکیبایان خواهی یافت»

و قربانی مؤمنان در روز عید اضحی سالگرد یادآوری همت فولادین آن بزرگ مردان ثابت قدم و استوار است.

و پیامبر توحید، دست زاری بدرگاه پروردگارش دراز می‫کرد و از او عاجزانه می‫خواست: «بارالها! ما را با ایمان زینت بخش، و ما را از هدایت یافتگان هدایت‫گر گردان».‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

‬‬‬‬‬‬ امامت در دین فخری است که هر مؤمن با همت می‫بایستی در پی آن باشد، و خداوند ذی الجلال چون عباد الرحمن را مدح و ثنا گفت، دعایشان را چنین معرفی کرد: ﴿وَٱجۡعَلۡنَا لِلۡمُتَّقِينَ إِمَامًا﴾[الفرقان: ۷۴]. «ما را امانانی برای پرهیزگاران قرار ده».‬‬‬‬‬‬‬

‬‬ امامانی که به پیشینیان با همت و مؤمنان استوار پیش از خود چشم دوخته از آن‌ها درس همت و مردانگی می‫آموزند، و برای آیندگان ستاره‫های هدایت و معلمان و آموزه‫های نیکو و امامان هدایتگر می‫گردند.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

‬‬‬‬‬‬‬‬ امام غزالی/می‫گوید: هر کسی که در خانه‫اش ـ در هر جا که باشد ـ آرام نشسته از منکری به دور نیست! حداقل اینکه از مسئولیت دعوت و ارشاد و تعلیم مردم و تشویق آن‌ها به کارهای نیکو شانه خالی کرده است! [۱۶]‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

‬‬‬‬ امام ابن تیمیه در تفسیر کلام پروردگار ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلۡمُدَّثِّرُ ـ قُمۡ فَأَنذِرۡ﴾[المدثر:۱-۲].

گفت: بر همه امت واجب است آنچه بر پیامبر خدا وحی شده را به مردم برسانند، و آن‌ها را چون او از عاقبت نافرمانی پروردگار یکتا برحذر دارند.

خداوند متعال می‫فرمایند:‬‬‬‬‬‬‬

‬‬ ﴿...فَلَوۡلَا نَفَرَ مِن كُلِّ فِرۡقَةٖ مِّنۡهُمۡ طَآئِفَةٞ لِّيَتَفَقَّهُواْ فِي ٱلدِّينِ وَلِيُنذِرُواْ قَوۡمَهُمۡ إِذَا رَجَعُوٓاْ إِلَيۡهِمۡ لَعَلَّهُمۡ يَحۡذَرُونَ﴾[التوبة: ۱۲۲].

«... باید که از هر قوم و قبیله‌ای، عدّه‌ای بروند (و در تحصیل علوم دینی تلاش کنند) تا با تعلیمات اسلامی آشنا گردند، و هنگامی که به سوی قوم و قبیله‌ی خود برگشتند (به تعلیم مردمان بپردازند و ارشادشان کنند و) آنان را (از مخالفت فرمان پروردگار) بترسانند تا (خویشتن را از عقاب و عذاب خدا برحذر دارند و از بطالت و ضلالت) خودداری کنند.»

و هیچ اشکالی ندارد که از جنها درس همت آموزیم که چون قرآن را شنیدند:

﴿...فَلَمَّا قُضِيَ وَلَّوۡاْ إِلَىٰ قَوۡمِهِم مُّنذِرِينَ﴾[الأحقاف: ۲۹].

«... به عنوان مبلّغان و دعوت‌کنندگان (همجنسان خود، به آئین آسمانی) به سوی قوم خود برگشتند» [۱۷]

امام ابوالفرج جوزی با اسلوب زیبایش می‫گفت: آیا نمی‫خواهی به پروردگارت نزدیک شوی؟ پس بندگانش را به سوی او بخوان، همان کاری که پیامبران می‫کردند. آیا نمی‫دانی که آن‌ها تعلیم و آموزش مردم را بر گوشه نشینی و اعتکاف و عبادت برتری می‫دادند، چرا که می‫دانستند این کارشان نزد دوست و یار و محبوبشان؛ پروردگار یکتا، با ارزشتر است. و می‫گفت: و آیا کار پیامبران چیزی غیر از صبر کردن بر سختی‌های مردم و تشویق آن‌ها به نیکی و بازداشتنشان از زشتی‌ها و بدی‌ها بود!.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬ تا بدانجا که این زحمت‌های شبانه‫روزی آن‌ها را از پای درمی‫آورد. از مادر مؤمنان عائشه؛ بانوی دانشمند اسلام، پرسیده شد؛ آیا پیامبر جنشسته نماز می‫خواندند؟ فرمودند: آری، زمانی که مردم او را به کلی شکسته بودند! ‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

‬‬‬‬‬‬ آری! پیامبر جوانمردان با همت خویش همیشه در صحنه حضور راسخ داشتند، و تا بدانجا پیش رفتند که هدف و آرمان‌هایش او را فرسوده و داغون کرد. و او هرگز در این دیار خاکی طعم آرامش و راحتی را نچشیدند...‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

مرد را دردی اگر با شد خوش است
درد بی‌دردی علاجش آتش است‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

و ابن جوزی می‫گفت: زاهدان گوشه نشین چون خفاشانند که خود را در گوشه‫ای به دور از مردم دفن کرده‫اند. البته این کاری است پسندیده اگر از کارهای نیک چون؛ نماز جماعت و بیماربینی و نماز جنازه و غیره بازندارد. ولی با همه این‌ها این کار انسان‌های ترسو است. اما انسان‌های شجاع و دلیر می‫آموزند و می‫آموزانند، که این مقام و مرتبه پیامبران است.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬ عثمان بن عطاء مفتی مکه می‫گفت: اگر در خانه‫ام شیطانی را ببینم بهتر است از اینکه بالشی ببینم. چرا که بالش مرا به خواب و تنبلی دعوت می‫کند.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

همت بلند دار که مردان روزگار
از همت بلند به جایی رسیده‌اند

پس ای عزیز...

دریاب که راه و رسم ماندگاری و سر و راز جاویدان ماندن در جهان در همان همت بازوان و اخلاص مؤمنانه تو نهفته است...

همتم بدرقه راه کن ای طایر قدس
که دراز است ره مقصد ومن نوسفرم

[۱۶] (احیاء علوم الدین ۲/۳۴۲) [۱۷] (مجموع الفتاوی ۱۶/۳۲۷)