جمع بندی
آری همچنانکه توضیح دادیم و نصوص صحیح را نقل کردیم کسی که یک مسلمانی را کافر بخواند خودش کافر می‌‌شود!.
پس چنین کاری نه تنها با شریعت اسلام که حتی با عقل سالم هم درست در نمی‌آید، با این وجود جمع بین دلائل کتاب و سنت واجب است. و در اینجا چنانکه توضیح دادیم جمع ممکن است.
نتیجه این‌که:
بر هر مسلمانی واجب است که از نسبت دادن کلمه کفر به مسلمانان دیگر به شدت بپرهیزد، مگر کسی که خودش نعوذبالله اسلام را ترک کند و آگاهانه و با سینه گشاده به آغوش کفر برود که الحمد لله چنین موارد نادر و تقریباً نایاب است.
اما مواردی که در حدیث استثنا آمده فقط در دائره خودش منحصر بماند و از آن فراتر نرود. این حقیقت الحمدلله روشن است.