کلیدهای تدبر در قرآن

مقدمه

آگاه باشید وقتی قرآن می‌خوانید، هدفتان معلوم باشد.

وقتی از بیشتر مردم سؤال می‌کنی که چرا قرآن می‌خوانند؟ جواب می‌دهند چون که تلاوت قرآن بهترین اعمال است، چونکه هر حرف آن ده ثواب حسنه دارد و هر حسنه‌ای ده برابر ثواب دارد و بدین گونه خودش را فقط در اهداف و مقاصد ثواب محدود می‌کند و از مقاصد و اهداف دیگر غافل می‌ماند.

کسی که مشغول حفظ کردن قرآن می‌شود، قرآن را برای تثبیت آن در حافظه می‌خواند و هدف وی تثبیت حروف و شکل کلمات در ذهن است، در حالی که معانی زیادی به ذهن وی خطور می‌کند که خیلی مؤثر هستند و او تا بحال متوجه آن‌ها نشده است و آن‌ها را احساس نکرده است. چونکه وی همّتش را محدود کرده و ذهنش را بر حروف متمرکز کرده است و به معانی توجه نکرده است. بنابراین کسانی را می‌بینیم که حافظ قرآن هستند ولی به آن عمل نمی‌کنند و دارای اخلاق قرآنی نیستند.

جمع کردن ذهن میان نیّت‌ها و مقاصد متعدد در یک زمان واحد، کاری است که نیاز به هوش و تمرکز زیاد دارد. و در هر کاری که ما انجام می‌دهیم اگر چه نیّات فراوان داشته باشد،اما خود آن عمل اجر بزرگتر و تأثیر بیشتری بر فاعل آن دارد، مثل صدقه دادن به نزدیکان، که هم صدقه است و هم صله رحم و یا نفقه دادن به همسر که هم نفقه است و هم صدقه.

در خواندن قرآن پنج هدف نهفته است که نیّت تمامی آن‌ها بزرگ است. و هر یک از آن‌ها برای شخص مسلمان جهت سرعت در قرائت قرآن کفایت می‌کند. و بدین ترتیب بیشتر به قرآن می‌پردازد و با آن همنشین می‌شود. اهداف خواندن قرآن در جمله (ثَمَّ شعَّ) جمع شده است: (ث): ثواب، (میم): مناجات، مسأله (خواهش و درخواست)، (شین): شفاء، (عین): علم، (عین): عمل. پس وقتی که شخص مسلمان قرآن را با توجه به این اهداف پنجگانه می‌خواند، نفع قرآن برایش بیشتر و اجر آن فراوانتر است. پیامبر جفرموده است: «إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ، وَإِنَّمَا لِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى». [۱۵]

پس کسی که قرآن را با نیّت علم و دانش بخواند، خداوند به او علم ارزانی می‌دهد و کسی که قرآن را به نیّت ثواب بخواند، ثواب می‌برد. ابن تیمیه/می‌گوید: «کسی که قرآن را به طلب هدایت از آن بخواند، راه حق بر وی روشن می‌شود [۱۶].» و قرطبی/می‌گوید: «وقتی کسی که بر اساس نیّت صادق، به آنچه که خداوند دوست می‌دارد به کلام او و سنّت پیامبرش گوش فرا دهد، آن گونه که واجب شده خداوند به او می‌فهماند و در قلبش نوری قرار می‌دهد [۱٧]) و کسی که قرآن را به نیّت پیروزی بخواند، خداوند آن را برای وی آسان می‌کند.

[۱۵] صحیح بخاری، ج ۱ / ص ۳ – صحیح مسلم، ج ۳ / ص ۱۵۱۵ – سنن ابی داود، ج ۲ / ص ۲۶۲ – سنن ترمذی، ج ۴ / ص ۱٧٩. [۱۶] العقیدة الواسطیة، ص ۱٠۳. [۱٧] تفسیر قرطبی، ج ۱۱ / ص ۱٧۶.