کلیدهای تدبر در قرآن

مسأله دوم:کیفیت حزب‌بندی قرآن و مدّت ختم قرآن

قرائت قرآن مثل درمان بیماری است که ناگزیر به رعایت دوره زمانی است که نه کم باشد و نه زیاد، تا بتواند اثرگذار باشد. مثل داروهای ضروری که اگر مدت آن‌ها بگذرد، اثرشان ضعیف می‌شود و اگر مناسب بدن نباشند، ضرر دارند. قرائت قرآن هم در مدتی که پیامبر جآن را برای امّتش می‌خواند، این گونه بود. برای کسانی که مایل به خیر بودند، از ٧ روز تا یک ماه توصیه می‌کرد که قرآن بخوانند و از زمان کمتر از ۳ روز را برای ختم قرآن نهی می‌کرد. احادیثی در مورد نهی از ترک قرآن بیشتر از ۴٠ روز آمده است.

اوس بن حذیفه ثقفیسمی‌گوید: «در هیأت ثقیف نزد رسول الله جآمدیم، پیامبر دسته‌هایی را به فرماندهی مغیره بن شعبه به آنجا فرستاد و سپس بنی مالک را در مکانی قرار داد که هر شب بعد از نماز عشاء نزد ما می‌آمد و بر روی پاهایش برای ما صحبت می‌کرد و گاهی استراحت می‌کرد؛ بیشتر درمورد دشواریهایی که از قوم خود، قریش، کشیده بود صحبت می‌کرد، و می‌گفت: ما هنگامی که از مکه خارج می‌شدیم مستضعفانی بیش نبودیم ولی رقابت و جنگ میان ما و آن‌ها به وجود آمد. ما بر آن‌ها می‌تاختیم و آن‌ها نیز بر ما می‌تاختند. (حذیفه ثقفی می‌گوید:) هنگامی که آن شب دیرتر از موعد مقرر بر سر قرار آمد، گفتم: ای رسول خدا چرا امشب دیر کردی؟ فرمود: من به خواندن قرآن مشغول بودم،دوست نداشتم که تا آن را تمام نکنم رهایش ‌کنم. اوس بن حذیفه از اصحاب پیامبر جپرسید که: «چگونه قرآن را حزب‌بندی می‌کردند؟ گفتند: ۳تایی، ۵تایی، ٧تایی، ٩تایی، ۱۱تایی و ۱۳تایی و حزب مفصل».

از حضرت عثمانسذکر شده است که او شب جمعه با سوره بقره شروع می‌کرد و پنج شنبه شب قرآن را ختم می‌کرد. و عایشهلمی‌گوید: «من یک جزء از قرآن را می‌خواندم، در حالی که بر روی پاهایم نشسته بودم یا بر تکیه‌گاهم، تکیه می‌دادم [٩٩].» عبدالله بن مسعودسمی‌گوید: کمتر از ۳ بار درهفته قرآن نمی‌خواند و انسان به حزب قرآنی که می‌خواند باید توجه داشته باشد [۱٠٠].» نووی/در مورد ختم قرآن در هفته می‌گوید: «این امر کار اکثر پیشینیان بوده است.» و سیوطی/می‌گوید: «ختم قرآن در هفته حد متوسط آن و بهترین کارهاست و این کار اکثر صحابه و سلف بوده است.»

بهتر آن است که حزب‌بندی قرآن و تقسیم آن بر اساس سوره‌های قرآن باشد – تا جایی که امکان دارد – یعنی یک سوره را به طور کامل در یک شب بخوانید و تقسیم و دسته‌بندی قرآن با آخر سوره‌ها تمام شود. این سنّت پیامبر جبوده است و صحابه و تابعین نیز از آن پیروی کرده‌اند. اما حزب‌ها و جزءهای معروف امروزی قرآن، چیزی است که متأخرین آورده‌اند. این کار آن‌ها باعث قطع معانی و قطع سوره‌های قرآن شده است. و کسی که می‌خواهد، در این باره بیشتر بداند به فتواهای شیخ‌الاسلام ابن تیمیه جلد سیزدهم، مراجعه کند.

[٩٩] منصف ابن ابی شیبه، ۱۴۳. [۱٠٠] مجمع الزوائد ۲/۲۶٩.