کلیدهای تدبر در قرآن

هدف چهارم: خواندن قرآن به نیّت ثواب

در مترتب شدن ثواب بر خواندن قرآن، نصوص زیادی آمده است که بعضی از آن‌ها را جهت یادآوری این امر مهم ذکر می‌کنیم. از ابن مسعودسروایت شده که پیامبر جفرمود: «هرکس یک حرف از قرآن را بخواند حسنه‌ای می‌برد که ده برابر ثواب دارد. نمی‌گویم که اسم یک حرف است، بلکه الف یک حرف، لام یک حرف و میم یک حرف است [۵۳].» همچنین از زید بن ارقمسروایت شده است که پیامبر جفرمود: «من دو چیز گرانبها را برای شما به جای می‌گذارم: یکی از آن‌ها کتاب خداوند عزوجل و ریسمان الهی است کسی که از آن پیروی کند هدایت یافته و کسی که آن را رها کند، گمراه است [۵۴].» و از ابوسعیدخدریسروایت شده که پیامبر جفرمود: «کتاب خداوند، ریسمان الهی است که از آسمان به زمین کشیده شده است.» [۵۵]

و از جابر بن عبداللهبروایت شده است که می‌گوید: «پیامبر جدو مرد از شهدای جنگ را با هم در یک پارچه پیچید (که آن‌ها را در یک قبر بگذارد) و سپس فرمود: کدام یک بیشتر قرآن خوانده؟ وقتی که به یکی از آن‌ها اشاره شد، وی را در قبر جلوتر گذاشت [۵۶].» و از عایشهلروایت شده است که، پیامبر جفرمود: «کسی که در قرآن مهارت دارد، همراه ملائکه مکرم است و کسی که قرآن را می‌خواند و در آن به سختی و مشقت می‌افتد، دو اجر دارد.» [۵٧]

و از حضرت عثمانسروایت شده است که پیامبر جفرمود: «بهترین شما کسی است که قرآن را بیاموزد و آن را تعلیم بدهد [۵۸].» و از ابوهریرهسروایت شده است که پیامبر جفرمود: «قرآن را یاد بگیرید، بخوانید و به دیگران بیاموزید و مَثَل قرآن برای کسی که آن را می‌خواند مثل کیسه‌ای است پر از عطر خوشبو، که در هر جایی عطرافشانی می‌کند و مثل کسی که قرآن را یاد می‌گیرد و می‌خوابد در حالی که قرآن در باطنش است مثل کیسه‌ای است دربسته که درون آن عطر قرار دارد [۵٩].» و از ابوامامهسروایت شده است که می‌گوید از پیامبر جشنیدم که می‌گفت: «قرآن بخوانید که در روز قیامت شفیع پیروانش خواهد بود [۶٠].» و از عبدالله بن عمربروایت شده است که پیامبر جفرمود: «روزه و قرآن در روز قیامت شفیع بنده خواهند بود. روزه مانع خوردن غذا می‌شود و از شهوات در طی روز جلوگیری می‌کند، پس به وسیله آن در روز شفاعت می‌شود. و خواندن قرآن مانع خواب شبانگاهی می‌شود. پس به وسیله آن در شب شفاعت می‌شود [۶۱].» و از جابرسروایت شده که پیامبر جفرمود: «قرآن شافع و مشفع است، کسی که آن را امام خود قرار دهد، وی را به سوی بهشت رهبری می‌کند و کسی که آن را پشت سر بیاندازد، وی را به طرف جهنّم هدایت می‌کند.» [۶۲]

و از نواس بن سمعانسروایت شده است که پیامبر جفرمود: «قرآن و اهل آن را در آخرت می‌آورند همان کسانی که به قرآن در دنیا عمل کرده‌اند.» [۶۳]

از ابن عباسبروایت شده است که پیامبر جفرمود: «کسی که چیزی از قرآن را حفظ نداشته باشد مثل خانه‌ای ویران شده می‌ماند [۶۴].» و حضرت عمرسمی‌گوید که پیامبرِ شما جمی‌فرماید: «خداوند به وسیلۀ این کتاب اقوامی را بلندمرتبه و عدّه‌ای را پست می‌کند [۶۵].» از ابوموسی اشعریسروایت شده است که پیامبر جفرمود: «مؤمنی که قرآن می‌خواند، مثل لیمویی است که طعم و بوی آن خیلی خوب است و مؤمنی که قرآن نمی‌خواند مثل خرمایی است که بویی ندارد و طعم آن شیرین است. و منافقی که قرآن می‌خواند مثل ریحان است که بوی آن خوب ولی طعمش تلخ است. و منافقی که قرآن نمی‌خواند مثل خیار تلخی است که بویی ندارد و طعم آن نیز تلخ است [۶۶].» و از ابوهریرهسروایت شده که پیامبرجفرمود: «گروهی از مردم که در یکی از خانه‌های خداوند جمع شده‌اند و قرآن را تلاوت و یا آن را تدریس می‌کنند، خداوند آرامش را بر آن‌ها نازل کرده و رحمت خود را شامل حال آن‌ها می‌کند و ملائکه دور آن‌ها جمع می‌شوند و کسانی را که با آن‌ها هستند برای خداوند ذکر می‌کنند [۶٧].» از عبدالله بن مسعودبروایت شده (به صورتی که حدیث به پیامبر می‌رسد.) که پیامبر جفرمود: «کسی که خوشحال می‌شود خدا و پیامبرش او را دوست بدارند؛ پس باید آن را قرآن بخواند [۶۸].» و ابن عباسبمی‌گوید: «اگر حاملان قرآن حقّ آن را ادا کنند و آنچه را که لازمه آن است انجام دهند، یقیناً خداوند آن‌ها را دوست دارد ولی اگر از قرآن امور دنیوی را بخواهند، خداوند از آن‌ها خشمگین می‌شود و به آن‌ها اهمیّتی نمی‌دهد [۶٩].» از ابن مسعودسروایت شده است که می‌گوید: «این قرآن میهمانی خداوند است، تا جایی که می‌توانید از آن بهره بگیرید. چون من چیزی را بدتر از این نمی‌دانم که در خانه‌ای چیزی از قرآن خوانده نشود. و قلبی که چیزی از قرآن در آن نباشد مثل خانه‌ای ویرانه می‌ماند که کسی در آن ساکن نیست.» [٧٠]

و همچنین می‌گوید: «در این قلب‌ها ظرف‌هایی هستند، پس با قرآن آن را پر کنید و آن را با چیز دیگری پر نکنید.» [٧۱]

ابوهریرهسمی‌گوید: «خانه‌ای که در آن قرآن تلاوت می‌شود، خداوند خیر و برکت آن را زیاد می‌کند و ملائکه در آن حضور پیدا می‌کنند و شیاطین از آن خارج می‌شوند. و خانه‌ای که در آن قرآن تلاوت نمی‌شود خداوند بر اهل آن خانه سخت می‌گیرد و خیر و برکت آن کاهش می‌یابد و شیاطین در آن حضور می‌یابند ملائکه از آن بیرون می‌روند [٧۲].» و نصوص وارده در این مورد خیلی زیاد است و به این دلیل تصمیم گرفتم که این بحث از یک طرف خالی از نصوص نباشد، تا هدفی از اهداف قرائت قرآن را استحکام بخشیده باشم.

کسی که خواهان توسعه است، بایستی به کتاب‌های سنّت مراجعه کند. تا چیزهای مهمتر و گرانبهاتری از آن‌ها برداشت کند و آنچه را که من در اینجا ذکر کردم قطره‌ای از دریا بود و خداوند متعال هدایتگر انسان‌ها به راه راست است.

[۵۳] ترمذی آن را روایت کرده و می‌گوید که حدیث حسن و صحیح می‌باشد. [۵۴] صحیح مسلم، ج ۴ / ص ۱۸٧۳. [۵۵] سنن ترمذی، ۵/۶۶۳. [۵۶] صحیح بخاری، ۱/۴۵٠ – سنن ابی داود ۳/۱٩۶. [۵٧] صحیح بخاری، ۴/۱۸۸۲ و صحیح مسلم ۱/۵۴٩. [۵۸] صحیح بخاری، ۴/۱٩۱٩ – سنن ابی داود ۲/٧٠. [۵٩] سنن ترمذی، ۵/۱۵۶. [۶٠] صحیح مسلم ۱/۵۵۲، سنن بیهقی، ۲/۳٩۵. [۶۱] مسنداحمد بن حنبل، ۲/۱٧۴ و ... . [۶۲] صحیح ابن حبان، ۱/۳۳۱. [۶۳] صحیح مسلم، ۱/۵۵۴ – سنن ترمذی ۵/۱۶٠. [۶۴] سنن ترمذی ۵/۱٧٧ – سند امام احمد ۱/۲۲۳. [۶۵] صحیح مسلم، ج ۱ / ص ۵۵٩ – سنن ابن ماجه ۱/٧٩. [۶۶] صحیح بخاری، ج ۵ / ۲٠٧٠ – صحیح مسلم، ج ۱/۵۴٩ – سنن ابی داود، ج ۴/۲۵٩ – سنن ترمذی ۵/۱۵٠. [۶٧] سنن ابی داود، ج ۲ / ص ٧۱. [۶۸] الترغیب، ابن شاهین، ۱/۲۸۸. [۶٩] تفسیر قرطبی، ۱/۲٠. [٧٠] سنن دارمی / ۳۱٧۳. [٧۱] مصنف ابن ابی شیبه، ج ۶ / ص ۱۲۶. [٧۲] الزهد، ابن مبارک، ج ۱ / ص ۲٧۳.