خلاصة المسائل - در مذهب حنفی - جلد اول

فهرست کتاب

عقیده در باره یگانگی خداوند

عقیده در باره یگانگی خداوند

الحمد لله وکفی والصلوة والسلام علی سیدنا ونبینا محمد المصطفی وعلی آله وأصحابه المتأدبین بالتقوی.

عقیده ۱- تمام جهان نیست و ناپایدار بود خداوند عالم جهان و جهانیان را به قدرت کامله خود بوجود آورد.

عقیده ۲- خدا یکی است و یگانه و او را مثل و مانند نیست او به کسی محتاج نیست و تمام عالمیان به دربار بی‌نیاز او نیازمندند، او از کسی زائیده نشده و کسی را هم نزائیده، او را زن و فرزند نیست.

عقیده ۳- خدا همیشه بوده و هست و همیشه خواهد بود.

عقیده ۴- او زنده و برهمه توانا است، هیچ چیز از علم آن بیرون نیست، همه چیز را می‌بیند و می‌شنود و سخن می‌گوید، ولی سخن آن مانند سخن مخلوق نیست، هرچه خواهد می‌کند و هیچکس نمی‌تواند اراده او را باز دارد فقط ذات آن قابل عبادت است. بر بندگان خدا مهربان است، از همه عیب و نقص پاک است، بندگان خود را از تمامی آفات نگهدارنده است.

عقیده ۵- خدا عزت دهنده و خوار کننده است، خالق تمامی کائنات است، کسی او را پیدا نکرده، بلکه پیدا کننده تمام جهانیان است.

عقیده ۶- آمرزنده گناهان است، روزی دهنده مخلوقات است و کم و زیاد روزی به قدرت او است.

عقیده ٧- با عدل و انصاف است، بسیار حلیم و بردبار است و اجابت کننده دعاها است.

عقیده ۸- او بر همه حکمفرما است، هیچ کس بر آن حکمفرما نیست و هر کاری می‌کند از حکمت خالی نیست، درست کننده کار همه اوست، زنده می‌ کند و می‌میراند، اوصاف او را همه می‌دانند که رزاق است، و غفار است، و ستار است و غیره. به ذات آن، کسی را دسترسی نیست.

عقیده ٩- خدا توبۀ توبه کننده را می‌پذیرد و مستحق پاداش را پاداش می‌دهد و هدایت کننده اوست. در جهان هر چه واقع می‌شود به فرمان اوست و بی‌فرمان او برگی از شاخه‌های درخت نمی‌ریزد و ذره بی‌فرمان او به هوا نمی‌رود.

عقیده ۱۰- او نمی‌خوابد، و پلکی نمی‌زند، از نگهداری تمام عالم خسته نمی‌شود، همه چیز را در قدرت خود دارد، دارای همه صفات کمال است و از عیب و نقص منزه است.

عقیده ۱۱- هر پیش آمدی که در عالم به وقوع می‌آید چه خوب و چه زشت خداوند متعال قبلا آن را دانسته و می‌داند و طبق دانسته خود آن را به وقوع آورده و این را تقدیر الهی می‌نامند، و در پیدا کردن به رازهای زیادی است که هرکس به آن پی نمی‌برد.

عقیده ۱۲- خدا بندگان خود را عاقل و با اراده آفریده که به واسطه آن هر کاری خوب و بد را به اختیار و اراده خود انجام می‌دهد ولی انسان قدرت آفرینش در کارها را ندارد و همه افعال را خدا خلق نموده است، از کار بد ناراضی و از کار خوب خشنود می‌شود.

عقیده ۱۴- هیچ چیز بر خدا لازم و واجب نیست، هرچند مهربانی می‌فرماید از فضل اوست.

عقیده ۱۵- پیامبرانی بسیار برای راهنمائی مخلوق فرستاده که از همه گناه پاک و منزه‌اند، شمار آنان به خدا معلوم است و بس. برای اثبات صداقت و حقانیت از دست، و زبانشان کارهای و سخنانی به ظهور پیوسته که دیگران از کردن آن کارها و گفتن آن کلمات عاجزند و این‌ها را معجزه می‌گویند. اولشان حضرت آدم÷و آخرشان حضرت محمد مصطفیجمی‌باشد، و بعضی از آن‌ها بسیار مشهورند مثل: حضرت نوح÷، ابراهیم÷، اسحاق÷، یعقوب÷، یوسف÷، داود÷و سلیمان÷، ایوب÷، موسی÷، هارون÷، زکریا÷، یحیی÷، عیسی÷، الیاس÷، الیسع÷، یونس÷، لوط÷، ادریس÷، ذوالکفل÷، صالح÷، هود÷و شعیب÷.

عقیده ۱۶- درجه و مرتبه بعضی از بعضی بالاتر است و از همه بلندتر درجه و رتبه حضرت سیدنا محمد مصطفی است که آخرین همه است، و بعد از ایشان کسی به پیغمبری مبعوث نمی‌شود، تا قیامت هر چند انس و جن باشد نبی آن‌ها است.

عقیده ۱٧- پیغمبر ما حضرت محمد مصطفی در حالت بیداری با جسد شریف از مکه به بیت المقدس و از آنجا تا هفت آسمان و از آنجا تا جائی که مقصود پروردگار بود برده شدند و سپس به مکه برگردانیده شدند و این را معراج می‌گویند.

عقیده ۱۸- خداوند یک مخلوق را از نور آفریده است و آن را از نظر ما پنهان کرده و آن را فرشته می‌گویند، و بسیاری از کارها به آن‌ها سپرده شده است و آن‌ها نافرمانی خدا را نمی‌کنند و آنچه از طرف پروردگار به ایشان دستور برسد آن را انجام می‌دهند، از میان آن‌ها چهار فرشته برگزیده‌تر و مشهورترند، اول: حضرت جبرئیل÷، دوم: حضرت میکائیل÷، سوم: حضرت اسرافیل÷، چهارم: حضرت عزرائیل÷.

عقیده ۱٩- خداوند یک مخلوق از آتش آفریده و از نظر ما پنهان کرده و آن را جن می‌گویند، در میان آن‌ها خوب، بد، مؤمن و کافر است. از همه شریرتر و مشهورتر ابلیس یعنی شیطان است.

عقیده ۲۰- مسلمان وقتی خوب عبادت کند و از گناه برحذر باشد و محبت دنیا را از دل بیرون کند و بر نقش قدم پیغمبر قدم بر دارد، دوست خدا می‌شود و این کس را ولی می‌گویند، و از ولی گاهی کارهائی بوجود می‌آید و سر می‌زند که از دیگران ساخته نیست و این را کرامات می‌گویند.

عقیده ۲۱- ولی هر چند قرب و منزلت به پیشگاه پروردگار حاصل نماید به بنی نمی‌رسد.

عقیده ۲۲- ولی هر چند دوست خدا باشد تا وقتی که به حواس خود باشد پایبند به شریعت لازمی است و هیچ عبادتی از آن ساقط نمی‌شود و از معاصی پرهیز نمودن بر آن لازم است.

عقیده ۲۳- هرکس برخلاف شریعت اسلام قدم بردارد آن دوست خدا نیست، اگر چه از آن کارهای خارق العادة سر زند.

عقیده ۲۴- برای اولیاء بعضی از رازها در حالت بیداری یا خواب منکشف می‌شود و آن را کشف و الهام می‌گویند، اگر موافق شریعت است مقبول و اگر مخالف شریعت است مردود می‌باشد.

عقیده ۲۵- خدا و رسول تمام مسائل دینی را مفصلا یا اجمالا بیان نموده حالیه از طرف خود چیزی بیان کردن و دین گفتن بدعت است و بدعت گناه بزرگ است.

عقیده ۲۶- خداوند به واسطه جبرئیل کتاب‌های زیادی از آسمان بر پیغمبران نازل فرموده تا جوامع بشر را به راه راست هدایت نماید، در میان آن‌ها چهار کتاب بسیار مشهورند:

۱- تورات که بر حضرت موسی÷نازل شده.

۲- زبور بر حضرت داود÷.

۳- انجیل بر حضرت عیسی÷.

۴- قرآن مجید بر حضرت محمدج. و قرآن آخرین کتابی است که نازل شده و تا قیامت احکام آن نافذ و جاری است، مردمان گمراه دیگر کتب آسمانی را تغییر و تبدیل گردانیدند و قرآن مجید به حفاظت خداوند از هرگونه دست خوردگی محفوظ و مسلم است.

عقیده ۲٧- هرکس پیغمبر ما حضرت محمد مصطفیجرا دیده و به ایشان ایمان آورده و بر ایمان وفات نموده، آن را صحابی می‌گویند، و اصحاب پیغمبر تمامی دارای فضائل و درجاتی زیادند و همه ایشان را دوست داشتن نشانه ایمان است و آنچه در میانشان از نزاع و اختلافات به وقوع آمده با احتیاط کامل و بسیار مؤدبانه نسبت به آنان زبان باید گشود، و از همه بزرگ‌تر چهار صحابه‌اند، اول حضرت ابوبکر صدیقسکه جانشین پیغمبر گشت و پایه‌های دین اسلام که به واسطه مرتد شدن گروهی و اختلاف گروهی دیگر در شرف از هم پاشیدن بود مضبوط و مستحکم گردانید، و به همین سبب خلیفه اول نامیده شد و از همه امت برتر و درجه شان بالاتر است. بعد از حضرت ابوبکر حضرت عمربخلیفه دوم است، و بعد از ایشان حضرت عثمانسخلیفه سوم، و بعد از ایشان حضرت علیسخلیفه چهارم می‌باشند. و دوران خلافت اسلامی بر حضرت امام حسنسخاتمه پیدا نمود.

عقیده ۲۸- صحابه پیغمبر را درجه و بزرگی به حدی است که بزرگ‌ترین اولیاء به مقام و مرتبه کوچک‌ترین صحابی نمی‌رسد.

عقیده ۲٩- ازواج مطهرات پیغمبر و اولادشان قابل و لایق تعظیم و تکریم است و در میان اولاد از همه بزرگ‌تر حضرت فاطمهلو در میان ازواج مطهرات از همه بزرگ‌تر حضرت خدیجهلو حضرت عایشهلمی‌باشند.

عقیده ۳۰- ایمان وقتی ایمان گفته می‌شود که: آنچه خدا و رسول گفته همه را راست دانسته و به همین یقین کامل داشته باشد، در گفته‌های خدا و رسول شک کردن یا آن‌ها را دروغ شمردن یا در آن‌ها عیب تراشیدن یا مزاح و تمسخر کردن کفر است.

عقیده ۳۱- مطالب واضح و روشن قرآن و حدیث را قبول نکردن بلکه این طرف و آن طرف زدن و طبق خواسته خود ترجمه و تفسیر نمودن بی‌دینی است.

عقیده ۳۲- از حلال دانستن گناه، ایمان نابود می‌شود.

عقیده ۳۳- گناه هر چند بزرگ باشد تا وقتی که گناه را گناه بداند ایمان از بین نمی‌رود بلکه ضعیف می‌شود و نا امیدی از رحمت خدا کفر است.

عقیده ۳۴- از کسی غیب پرسیدن و به آن یقین کردن کفر است.

عقیده ۳۵- غیب را غیر از خدا هیچکس نمی‌داند البته به واسطه وحی به انبیاء و به واسطه الهام به اولیاء و از علائم به عوام بعض چیزها معلوم می‌شود.

عقیده ۳۶- برای شخص معین کافر گفتن یا لعنت کردن کبیره است. مگر آن کس را که خدا ورسول نام برده و لعنت کرده یا به واسطه صفت عام به این نحوه بر کافران یا ظالمان یا دروغ گویان لعنت کردن به جهت عبرت گناه نیست.

عقیده ۳٧- وقتی انسان بمیرد خواه در قبر دفن شود یا نه، نزد آن دو فرشته می‌آید به یکی نکیر، و به دیگری منکر گفته می‌شود. از مرده می‌پرسند که: پروردگارت کیست و دینت چیست؟ و پیغمبرت کیست؟ و درباره این شخص یعنی حضرت محمد رسول الله چه می‌گفتی؟ اگر میت اهل ایمان باشد جواب صواب می‌دهد که پروردگارم، الله و دینم اسلام و پیغمبرم حضرت محمد رسول الله می‌باشد. بعدا برایش هرگونه آرامش و آسایش میسر می‌گردد. به این کیفیت که از بهشت روزنه به قبرش باز شده هوای سرد بهشت و بوی خوش آن وارد قبر گردیده و بوی آن به مشام میت می‌رسد و در نتیجه به استراحت خوبی می‌پردازد. و اگر میت بی‌ایمان باشد (نعوذ بالله منها) در پاسخ همه سوالات می‌گوید: نمی‌دانم و اطلاعی ندارم و در نتیجه معذب می‌گردد.

تذکر: این کیفیت به مرده معلوم می‌شود و زندگان از تشخیص دادن آن عاجزند مانند این که: شخصی در حالت خواب چیزهائی را مشاهده می‌کند و بیدار از آن چیزها بیخبر است.

عقیده ۳۸- هر صبح و شام قرارگاه اموات به آن‌ها نشان داده می‌شود اهل بهشت مقام خود را که می‌بینند بر شادی و سرور آن‌ها افزوده می‌شود و اهل دوزخ که مقام خود را در دوزخ مشاهده می‌نمایند برحسرت و ندامتشان می‌افزاید.

عقیده ۳٩- از برای اموات دعا کردن و صدقه دادن و ثواب آن صدقه را به روح آن‌ها بخشیدن درست است و به آن فایده زیادی می‌رسد.

عقیده ۴۰- خدا و رسول برای آمدن قیامت علائم و نشانه‌هائی بیان فرموده‌اند که یکی بعد از دیگری حتما خواهد آمد، از آن جمله: بی‌احترامی به پدران و مادران و خروج دجال و برای از بین بردن دجال نزول عیسی ÷، از آسمان و بیرون آمدن یأجوج و مأجوج و ظاهر شدن دابة الأرض، و طلوع خورشید از مغرب، و برداشته شدن قرآن مجید، و مردن مسلمانان و فرا گرفتن کفر زمین را و غیره.

عقیده ۴۱- وقتی همه علائم و نشانه‌های قیامت به وقوع پیوست، قیامت آشکار خواهد شد به این ترتیب که حضرت اسرافیل÷به حکم و فرمان خداوندی در شیپور خواهد دمید و از هیبت آن آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها شکافته شده و از هم خواهند گسیخت، و همه مخلوق خواهند مرد، و آن‌هائی که قبلا مرده‌اند ارواح آن‌ها بی‌هوش خواهد شد، مگر آن‌هائی را که خدا بخواهد و تا مدتی همین حال و کیفیت خواهد بود.

عقیده ۴۲- وقتی اراده خداوندی تعلق گیرد مجددا صور دمیده می‌شود و همه مخلوقات زنده شده و در میدان محشر جمع خواهند گشت، و از مشقت‌ها و سختی‌های آن روز ترسیده، برای سفارش روی به انبیاءخواهند آورد و بالاخره به تقاضا و شفاعت حضرت خاتم النبین محمدجمیزان عدالت الهی نصب خواهد شد و به عمل خوب و زشت پاداش داده خواهد شد، و عده ای بی‌حساب وارد بهشت خواهند شد. نامه اعمال نیکوکاران بدست راست و بدکاران به دست چپ داده خواهد شد، پیغمبر اکرم حضرت محمدجامّتان خود را از حوض کوثر آب خواهد نوشانید، و از پل صراط عبور نموده وارد بهشت می‌شوند، و بدکاران از بالای آن سرازیر در جهنم خواهند شد.

عقیده ۴۳- الآن دوزخ موجود است، و در آن مار و کژدم و عذاب‌های گوناگون به شکل‌های مختلف بیان شده و از دوزخیان کسی که به اندازه ذره‌ای ایمان داشته باشد بعد از چشیدن کیفر اعمال زشت خود به تقاضا و شفاعت انبیاء، و اولیاء، و علما و صلحا از دوزخ بیرون آمده وارد بهشت خواهند شد، و به واسطه گناه هر نوع گناهی باشد در دوزخ دائمی نمی‌ماند، کافران و مشرکان برای همیشه در دوزخ باقی می‌مانند نه از آن بیرون کرده می‌شوند و نه در آن می‌میرند.

عقیده ۴۴- خداوند پاک مختار است که به واسطه گناه کوچک عذاب کند و گناه بزرگ را عفو نماید.

عقیده ۴۵- خداوند شرک را هرگز عفو نمی‌کند، و غیرشرک را برای هرکس صلاح بداند به فضل و رحمت خود عفو می‌کند.

عقیده ۴۶- خدا و رسول هرکس را واضح نام برده و بهشتی بودنش را اعلام فرموده‌اند بهشتی است، و دیگر کسی را بطور یقین بهشتی نمی‌توانیم گفت. البته علائم خوب را در اشخاص دیده و گمان خوب بودن و از رحمت خدا امیدوار بودن صحیح است.

عقیده ۴٧- در بهشت از همه نعمت‌ها بزرگ‌تر و بهتر دیدار خداوندی است که نصیب بهشتیان خواهد شد و در مقابل این لذت همه لذت‌ها هیچ است.

عقیده ۴۸- در دنیا در حالت بیداری کسی خداوند را ندیده و نمی‌تواند دید.

عقیده ۴٩- تمام عمر انسان چه خوب و چه بد، بهر حالتی که خاتمه‌اش شود طبق آن پاداش داده خواهد شد.

عقیده ۵۰- انسان هرگاه توبه و ایمان آورد توبه و ایمانش مقبول درگاه الهی است مگر وقتی که نفس در سینه بحرکت و فرشته عذاب را ببیند، در آن وقت نه ایمان قبول می‌شود و نه توبه.