خلاصة المسائل - در مذهب حنفی - جلد اول

احکام سجده سهو

مسئله ۴۰۶: اگر کسی همه واجبات نماز یا یکی را سهوا ترک نمود سجده سهو واجب می‌گردد، و به وسیله این سجده نماز کامل می‌شود، و اگر سجده سهو بجا نیاورد باید نماز را مجددا بخواند.

مسئله ۴۰٧: اگر به فراموشی فرضی از فرائض نماز ترک شد نماز جائز نیست و باید دوباره نماز خوانده شود.

مسئله ۴۰۸: طریق سجده سهو این است که: در رکعت اخیر فقط التحیات را خوانده به یک طرف سلام دهد و بعد از سلام دو سجده کند و مجددا التحیات و درودها و دعا را خوانده سلام دهد.

مسئله ۴۰٩: اگر به فراموشی پیش از سلام دادن سجده سهو را بجا آورد و دو مرتبه التحیات و درودها و دعا را خوانده سلام داد و نماز را تمام کرد اشکالی ندارد و نماز جائز است.

مسئله ۴۱۰: اگر خواندن الحمد را در نماز فراموش کرد یا سوره را پیش از حمد خوانده سجده سهو واجب می‌شود.

مسئله ۴۱۱: اگر در دو رکعت اول ضم سوره نکرد در دور رکعت آخر ضم سوره نماید و اگر در یک رکعت ضم سوره نکرد باید سجده سهو بجا آورد و نیز در دو صورت گذشته سجده سهو بجا آورد.

مسئله ۴۱۲: در تمام رکعات نماز سنت و نفل و واجب ضم سوره واجب است، و اگر در یک رکعت از این نمازهای سه گانه ضم سوره نکرد سجده سهو واجب می‌شود.

مسئله ۴۱۳: اگر الحمد را خوانده فکر کرد که کدام سوره را بخواند و فکر آن اینقدر طولانی شد که از آن مدت گنجایش سه مرتبه «سبحان الله»گفتن را داشت سجده سهو واجب می‌شود.

مسئله ۴۱۴: اگر در رکعت آخر بعد از التحیات مشتبه شد که سه رکعت خوانده است یا چهار رکعت؟ و در همین فکر به اندازه سه مرتبه «سبحان الله»گفتن خاموش نشست بعد یادش آمد که چهار رکعت خوانده در این صورت نیز سجده سهو لازم است.

مسئله ۴۱۵: اگر خواننده نماز بعد از خواندن حمد و سوره به فکر رفت و فکر آن به اندازه سه تسبیح طولانی شد، سجده سهو واجب می‌شود و همچنین اگر در وقت خواندن قرائت یا در قعده اخیر یا میان هر دو سجده به فکر رفت سجده سهو لازم می‌شود.

مسئله ۴۱۶: در نمازهای سه رکعتی یا چهار رکعتی اگر در قعده اول دو مرتبه التحیات یا درود شریف را بعد از «التحیات» تا «علی محمد» به فراموشی خواند آن وقت یادش آمد که باید برخیزد و برخاست و باید در آخر سجده سهو بجا آورد.

مسئله ۴۱٧: در نمازهای نفل یا سنت اگر در قعده اول با التحیات درودها را خواند سجده سهو واجب نمی‌شود، البته تکرار التحیات موجب سجده سهو است.

مسئله ۴۱۸: اگر بجای التحیات به فراموشی در قعده دعای دیگر یا حمد را خواند سجده سهو لازم می‌شود.

مسئله ۴۱٩: اگر بجای «سبحانک اللهم» دعای قنوت را خواند یا در دو رکعت آخر بجای الحمد دعای قنوت را خواند سجده سهو واجب نمی‌شود.

مسئله ۴۲۰: اگر در نماز چهار رکعتی در قعده اول ننشست و به سوی قیام حرکت کرد بعد یادش آمد اگر به نشستن نزدیک‌تر است بنشیند و سجده سهو هم لازم نمی‌شود، و اگر بطرف قیام نزدیک‌تر بود ننشیند بلکه ایستاده نماز را تمام کند و بعد سجده سهو بجا آورد.

مسئله ۴۲۱: شخص نماز خواننده قعده اخیر را فراموش کرد و به سوی قیام حرکت کرد تا موقعی که برای رکعت پنجم سجده نکرده هرگاه سجده کرد یادش آمد یک رکعت دیگر بخواند و سجده سهو بجا آورد، هر شش رکعت نفل حساب می‌شود فرض را دوباره بخواند، و اگر در قعده آخر ننشسته و به خیال اینکه قعده اول است بلند شود تا مادامی که برای رکعت پنجم سجده نکرده هرگاه یادش آمد بنشیند و سجده سهو بجا آورد. و اگر برای رکعت پنجم سجده کرد و یادش آمد یک رکعت دیگر بخواند و در آخر سجده سهو بجا آورد چهار رکعت فرض و دو رکعت نفل محسوب می‌شود.

مسئله ۴۲۲: در نماز نفل اگر قعده اول را فراموش کرد تا مادامی که برای رکعت سوم سجده نکرده برگردد، و اگر سجده کرد برای رکعت سوم رکعت چهارم را بخواند و در هر دو صورت سجده سهو واجب می‌شود.

مسئله ۴۲۳: اگر در نماز شک کرد که سه رکعت خوانده یا چهار رکعت و این اولین مرتبه است که شک می‌کند نماز را رها کند و دو مرتبه بخواند و اگر بسیار برایش تاکنون شک پیش آمده فکر کند و به هر چه قلبش فتوی داد به آن عمل کند، اگر قلبش فتوای سه رکعت داد یک رکعت دیگر بخواند اگر به چهار رکعت قلبش گواهی داد نماز را تمام کند و سجده سهو لازم نیست و اگر قلبش بین سه رکعت و چهار رکعت برابر بود سه رکعت حساب کرده بنشیند و بعد یک رکعت دیگر بخواند و دراین صورت سجده سهو حتما باید بجای آورد.

مسئله ۴۲۴: اگر در نماز چند سهو کرد که هر یک از آن‌ها موجب سهو بود یک سجده برای همه کافی است.

مسئله ۴۲۵: اگر بعد از سجده سهو عملی کرد که به واسطه آن سجده سهو لازم می‌شد همان سجده اولی کافی است مثلا بجای التحیات الحمد را خواند.

مسئله ۴۲۶: اگر سجده سهو را فراموش کرد و به هر دو طرف سلام دادن لکن هنوز همانجا نشسته است و سینه‌اش را از طرف قبله نگردانیده و با کسی هم صحبت ننمود حالیه سجده سهو را بجا آورد و اگر چه ذکر یا درود خوانده است.

مسئله ۴۲٧: اگر بر کسی سجده سهو لازم بود ولی قصدا به هر دو طرف سلام داد نیت داشت که سجده سهو را بجا نیاورد و با وجود این تا وقتی که عمل منافی نماز از آن صادر نشود می‌تواند سجده سهو را بجا آورد.

مسئله ۴۲۸: اگر کسی در نماز سه رکعتی یا چهار رکعتی به فراموشی در قعده اولی سلام داد بعد معلوم کرد که قعده اولی است، تا پیش از صدور عمل منافی نماز مثل صحبت کردن و چیزی را خوردن برخیزد نماز را تمام کند و سجده سهو بجا آورد.

مسئله ۴۲٩: اگر کسی به فراموشی در رکعت اول یا دوم وتر دعای قنوت را خواند، این خواندن معتبر نیست و در رکعت سومی دعای قنوت را بخواند و سجده سهو در آخر بجا آورد.

مسئله ۴۳۰: اگر کسی در نماز وتر شک کرد که رکعت دومی است یا سومی و هر دو طرف گمانش مساوی است در همان رکعت دعای قنوت را بخواند و بنشیند و التحیات را خوانده بلند شود یک رکعت دیگر بخواند و در آن هم دعای قنوت را بخواند و در آخر سجده سهو بجا آورد.

مسئله ۴۳۱: اگر در نماز وتر بجای دعای قنوت «سُبحانَک اللهم» خواند اگر یادش آمد باید دعای قنوت را بخواند و سجده سهو واجب نمی‌شود، و همچنین اگر بعد از خواندن «سُبحانَک اللهم» دعای قنوت یادش نیامد و به رکوع رفت سجده سهو لازم نمی‌شود.

مسئله ۴۳۲: اگر در دو رکعت آخر فرض بعد از حمد سوره هم خواند سجده سهو لازم نمی‌شود.

مسئله ۴۳۳: اگر خواندن سوره الحمد را در دو رکعت آخر فراموش کرد سجده سهو واجب نمی‌شود.

مسئله ۴۳۴: اگر در نماز خواندن «سُبحانَک اللهُم» یا تسبیحات رکوع و سجود و یا سنتی از سنت‌های نماز را به فراموشی ترک کرد سجده سهو لازم نمی‌شود.

مسئله ۴۳۵: هر چیزی که به فراموش کردنش سجده سهو واجب می‌شود اگر قصدا ترک شود سجده سهو واجب نمی‌شود بلکه نماز را ناقص می‌کند و دو مرتبه خواندنش لازم است.