اصطلاحات چهارگانه در قرآن

معنای اول

﴿قَالَ مَعَاذَ ٱللَّهِۖ إِنَّهُۥ رَبِّيٓ أَحۡسَنَ مَثۡوَايَۖ﴾ [۱۹] [یوسف: ۲۳].

«(یوسف) گفت: «به الله پناه می‌برم! بی‌گمان او (عزیز مصر) سرور من است، جایگاه مرا گرامی داشته است (پس چگونه به او خیانت کنم؟!)».

[۱۹] کسی گمان نکند که منظور حضرت یوسف÷ در این آیه عزیز مصر است، چنان‌که بعضی از مفسرین به آن معتقد هستند؛ زیرا ضمیر (هاء) در کلمۀ (إِنه) به لفظ جلالۀ الله برمی‌گردد که حضرت یوسف÷ به او پناه برد و تا زمانی که مرجع نزدیک‌تری برای ضمیر (هاء) وجود دارد، چه احتیاجی است که آن را به یک مرجع دورتر برگردانیم؟! تذکر استاد سید محمد کاظم سباق: مطلبی را که امام مودودی منکر صحت آن است (یعنی بازگشت ضمیر (هاء) به عزیز مصر)، ابن جریر طبری در تفسیر خود (۱۲/۱۰۸) از چند طریق و آن هم فقط از مجاهد و ابن اسحاق نقل کرده است؛ اما در تأیید سخنان استاد مودودی، شیخ طبرسی در مجمع البیان ۵/۲۲۳ اینگونه گفته است: «... و عده‌ای گفته‌اند که ضمیر (هاء) به لفظ جلالۀ الله برمی‌گردد، به این معنا که حضرت یوسف÷ گفت: پناه بر خدا! او پروردگار من است. مرا از جایگاهی که قبلاً داشتم، رفعت داد و به من نیکی فرمود و مرا پیامبر خود ساخت، پس چگونه امکان دارد که عصیان امر او کنم».