سیمای رستاخیز، نشانه ها، وقایع و نتایج

فصل هفتم: طلوع خورشید از مغرب

خداوندﻷمی‌فرماید:

﴿هَلۡ يَنظُرُونَ إِلَّآ أَن تَأۡتِيَهُمُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ أَوۡ يَأۡتِيَ رَبُّكَ أَوۡ يَأۡتِيَ بَعۡضُ ءَايَٰتِ رَبِّكَۗ يَوۡمَ يَأۡتِي بَعۡضُ ءَايَٰتِ رَبِّكَ لَا يَنفَعُ نَفۡسًا إِيمَٰنُهَا لَمۡ تَكُنۡ ءَامَنَتۡ مِن قَبۡلُ أَوۡ كَسَبَتۡ فِيٓ إِيمَٰنِهَا خَيۡرٗاۗ قُلِ ٱنتَظِرُوٓاْ إِنَّا مُنتَظِرُونَ ١٥٨﴾[الأنعام: ۱۵۸].

«آیا انتظار دارند که فرشتگان به سراغشان بیایند؟ یا اینکه پروردگارت خودش به سوی آن‌ها بیاید؟ یا بعضی از نشانه‌های پروردگارت (علامات قیامت) برایشان نمودار شود؟ روزی که بعضی از نشانه‌های پروردگارت فرارسد در آن روز ایمان آوردن افرادی که قبل از آن ایمان نیاورده‌اند یا اینکه با وجود داشتن ایمان خیری نیندوخته‌اند سودی به حالشان نخواهد داشت. بگو منتظر باشید که ما هم منتظر هستیم».

امام بخاری در تفسیر این آیه کریمه از ابوهریرهسنقل می‌کند که رسول خداصفرمودند:

«قیامت فرانخواهد رسید تا اینکه خورشید از طرف مغرب بیرون آید. وقتی مردم آن را ببینند، همگی ایمان می‌آورند و آن زمانی است که ایمان آوردن افرادی که قبل از آن ایمان نیاورده‌اند، سودی به حالشان نخواهد داشت» [۱۱٩].

بخاری از ابوهریره نقل می‌کند که رسول خداصفرمودند:

«قیامت به پا نخواهد شد تا اینکه خورشید از طرف مغرب طلوع کند و وقتی طلوع کند و مردم آن را ببینند، همگی ایمان می‌آورند و آن زمانی است که ایمان سودی نخواهد داشت» [۱۲۰].

امام احمد از ابوهریرهسنقل می‌کند که رسول خداصفرمودند:

«سه چیز اگر رخ ‌دهد، ایمان آوردن کسی که قبل از آن ایمان نیاورده یا اینکه با وجود داشتن ایمان، خیری نیندوخته است سودی به حالش نخواهد داشت: طلوع خورشید از مغرب، دخان، دابة الارض» [۱۲۱].

ابی‌سریحه حذیفه بن اسید الغفاری از رسول خداصنقل می‌کند که فرمودند:

«قیامت فرانمی‌رسد تا اینکه ده نشانه از نشانه‌هایش را ببینید: طلوع خورشید از طرف مغرب، دابه، خروج یأجوج و مأجوج، آمدن عیسی بن مریم÷، خروج دجال و سه ماه گرفتگی عظیم یکی در مشرق و یکی در مغرب و سومی در جزیره‌ العرب و آتشی که از عدن برخواسته و مردم را به سوی محشر سوق می‌دهد، هر جا منزل کنند منزل کرده و هر جا بخوابند آن نیز متوقف شود» [۱۲۲].

در صحیحین از ابوذر غفاریسروایت شده که رسول خداصاز وی پرسیده است که «آیا می‌دانی این خورشید هنگام غروب به کجا می‌رود؟» گفتم: نمی‌دانم. فرمود: «به زیر عرش خدا رفته و سجده می‌گزارد. سپس اجازه می‌گیرد تا دوباره طلوع کند، نزدیک است که به او گفته شود: از همان راه که آمده‌ای برگرد و آن وقتی است که ایمان آوردن کسی که از قبل ایمان نیاورده یا با داشتن ایمان خیری نیندوخته است، سودی به حالش نخواهد داشت».

حدیث عبدالله بن عمروبن العاص که در فصل پیش گذشت نیز یکی از احادیث دال بر این موضوع است [۱۲۳].

امام احمد حدیثی را از صفوان‌بن عسّال روایت کرده که رسول خداصفرمودند:

«خداوندﻷدری را در جهت مغرب جهت توبه باز کرده که عرض آن مسیر هفتاد یا چهل سال است و این در بسته نخواهد شد تا اینکه خورشید از آنجا طلوع کند» [۱۲۴].

دلالت آیه کریمه اول این فصل به اضافه احادیث مذکور بر این است که بعد از طلوع خورشید از طرف مغرب هیچ ایمانی مورد قبول خدایﻷواقع نخواهد شد؛ زیرا طلوع خورشید از مغرب یکی از علامت‌هایی است که در مقدمه فرارسیدن قیامت قرار دارد و با این علامت عملاً تغییر و تحولات زمین و آسمان جهت فرارسیدن قیامت شروع می‌شود و از این منظور به مثابه خود قیامت قلمداد شده و حکم قیامت در عدم قبول توبه به آن تعلق گرفته است والله اعلم.

چنانکه خداوند می‌فرماید:

﴿فَلَمَّا رَأَوۡاْ بَأۡسَنَا قَالُوٓاْ ءَامَنَّا بِٱللَّهِ وَحۡدَهُۥ وَكَفَرۡنَا بِمَا كُنَّا بِهِۦ مُشۡرِكِينَ ٨٤ فَلَمۡ يَكُ يَنفَعُهُمۡ إِيمَٰنُهُمۡ لَمَّا رَأَوۡاْ بَأۡسَنَاۖ سُنَّتَ ٱللَّهِ ٱلَّتِي قَدۡ خَلَتۡ فِي عِبَادِهِۦۖ وَخَسِرَ هُنَالِكَ ٱلۡكَٰفِرُونَ ٨٥﴾[غافر: ۸۴-۸۵].

«هنگامی که عذاب شدید ما را می‌دیدند می‌گفتند: به خدای یگانه ایمان داریم و انبازهایی را که به سبب آن‌ها مشرک به شمار می‌آمده‌ایم را نمی‌پذیریم و مردود می‌شماریم * اما ایمانشان به هنگام مشاهده عذاب شدید ما بدیشان سودی نرسانیده است و نفعی به حالشان نداشته است. این سنت همیشگی خدا در مورد بندگانش بوده است و کافران بدان هنگام زیانبار شده‌اند».

در آیه دیگری می‌فرماید:

﴿فَهَلۡ يَنظُرُونَ إِلَّا ٱلسَّاعَةَ أَن تَأۡتِيَهُم بَغۡتَةٗۖ فَقَدۡ جَآءَ أَشۡرَاطُهَاۚ فَأَنَّىٰ لَهُمۡ إِذَا جَآءَتۡهُمۡ ذِكۡرَىٰهُمۡ ١٨﴾[محمد: ۱۸].

«کافران انگار تا قیامت نرسد ایمان نمی‌آورند. منتظر دیدن قیامت و برپایی آن هستند که به یکباره برپا می‌شود، هم اکنون علائم و نشانه‌هایی آن ظاهر شده است (از جمله بعثت پیامبر) اما وقتی که قیامت رسید دیگر باور داشتن و اندرز گرفتن چه سودی به حالشان دارد».

امام بیهقی از حاکم نقل کرده که در ترتیب علامات قیامت می‌گوید:

اولین علامت از علامات قیامت خروج دجال، نزول عیسی‌بن مریم، یأجوج و مأجوج، خروج دابه، سپس طلوع خورشید از مغرب است؛ زیرا وقتی خورشید از مغرب طلوع می‌کند، همه مردم زمین ایمان می‌آورند و اگر حضرت عیسی بعد از طلوع خورشید از مغرب بیاید، دیگر کافری بر روی زمین وجود نخواهد داشت.

شاید ترتیب حاکم درست باشد، ولی استدلالش جای بحث دارد؛ زیرا ایمان کسانی که در وقت طلوع خورشید از مغرب ایمان می‌آورند مورد قبول واقع نمی‌گردد، همچنان

که ایمان مذکور در آیه دال بر ایمان همه اهل کتاب قبل از وفات حضرت عیسی در آخرالزمان به وی می‌باشد که این یک ایمان ظاهری و غیر حقیقی است و به عبارت دیگر فقط آن‌ها مطمئن می‌شوند که او بنده خدا و فرستاده اوست و به بطلان اعتقادات فاسده خود در مورد ایشان پی می‌برند والله تعالی اعلم.

[۱۱٩] این حدیث را همه اصحاب جماعت محدثین به جز امام ترمذی روایت کرده‌اند. [۱۲۰] مسلم نیز روایت کرده است. [۱۲۱] مسلم و ترمذی نیز روایت کرده‌اند. مضمون این حدیث از ابوهریره و چند تن دیگر از اصحاب رسول خداصبه طرق متعددی روایت شده است. [۱۲۲] به روایت احمد، مسلم، اصحاب سنن اربعه. [۱۲۳] ر. ک : به صفحه ۱۱۰. [۱۲۴] ترمذی، نسائی و ابن ماجه نیز این حدیث را روایت کرده‌اند.