فصل هفدهم: غذای بهشتیان و خوردن و آشامیدنشان در آن
خداوند متعال می‌فرماید:
﴿كُلُواْ وَٱشۡرَبُواْ هَنِيَٓٔۢا بِمَآ أَسۡلَفۡتُمۡ فِي ٱلۡأَيَّامِ ٱلۡخَالِيَةِ ٢٤﴾[الحاقة: ۲۴].
«در برابر کارهایی که در روزگاران گذشته انجام می‌داده‌اید. امروز بخورید و بیاشامید، بر شما گوارا باد».
﴿لَّا يَسۡمَعُونَ فِيهَا لَغۡوًا إِلَّا سَلَٰمٗاۖ وَلَهُمۡ رِزۡقُهُمۡ فِيهَا بُكۡرَةٗ وَعَشِيّٗا ٦٢﴾[مریم: ۶۲].
«آنان در آنجا گفتار پوچ و بیهوده‌ای را نمی‌شنوند مگر درود و خوشآمدگویی را، صبحگاهان و شامگاهان خوراک و غذای ایشان آماده است».
﴿وَفَٰكِهَةٖ مِّمَّا يَتَخَيَّرُونَ ٢٠ وَلَحۡمِ طَيۡرٖ مِّمَّا يَشۡتَهُونَ ٢١﴾[الواقعة: ۲۰-۲۱].
«و هر میوه‌ای را که انتخاب نمایند * و گوشت هر پرنده‌ای را که تقاضای نمایند».
﴿يُطَافُ عَلَيۡهِم بِصِحَافٖ مِّن ذَهَبٖ وَأَكۡوَابٖۖ وَفِيهَا مَا تَشۡتَهِيهِ ٱلۡأَنفُسُ وَتَلَذُّ ٱلۡأَعۡيُنُۖ وَأَنتُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ ٧١﴾[الزخرف: ٧۱].
«برایشان کاسه‌ها و جام‌های زرین به گردش انداخته می‌شود و هر چه دل بخواهند و چشم از آن لذت ببرد در بهشت وجود دارد، و شما در آن جاودان خواهید ماند».
﴿إِنَّ ٱلۡأَبۡرَارَ يَشۡرَبُونَ مِن كَأۡسٖ كَانَ مِزَاجُهَا كَافُورًا ٥عَيۡنٗا يَشۡرَبُ بِهَا عِبَادُ ٱللَّهِ يُفَجِّرُونَهَا تَفۡجِيرٗا ٦﴾[الإنسان: ۵-۶].
«نیکوکاران (در بهشت) جام‌های شرابی را سر می‌کشند و می‌نوشند که آمیخته به کافور است * چشمه‌ای که بندگان خدا از آن می‌نوشند و به گونه شگفتی برمی‌جوشانند و به فوران درمی‌آورند».
﴿وَيُطَافُ عَلَيۡهِم بَِٔانِيَةٖ مِّن فِضَّةٖ وَأَكۡوَابٖ كَانَتۡ قَوَارِيرَا۠ ١٥ قَوَارِيرَاْ مِن فِضَّةٖ قَدَّرُوهَا تَقۡدِيرٗا ١٦﴾[الإنسان: ۱۵-۱۶].
«جام‌های سیمین شراب و قدح‌های بلورین می، میانشان به گردش درمی‌آید * قدح‌های بلورینی که از نقره‌اند، آن‌ها را به اندازه و به دقت تهیه نموده‌اند».
این قدح‌های نقره‌ای در درخشندگی و لطافت بسان شیشه می‌باشند، که این در نوع خود حداقل در دنیا بی‌نظیر است و بنابر درجات بهشتیان و اولیای خدا متغیر و مختلف بوده که از اهمیت و لطافت آن نمی‌کاهد.
﴿وَيُسۡقَوۡنَ فِيهَا كَأۡسٗا كَانَ مِزَاجُهَا زَنجَبِيلًا ١٧ عَيۡنٗا فِيهَا تُسَمَّىٰ سَلۡسَبِيلٗا ١٨﴾[الإنسان: ۱٧-۱۸].
«در آنجا از جام‌های شرابی بدیشان می‌دهند که آمیزه آن زنجبیل است از چشمه‌ای در بهشت در سلسبیل نام دارد».
﴿كُلَّمَا رُزِقُواْ مِنۡهَا مِن ثَمَرَةٖ رِّزۡقٗا قَالُواْ هَٰذَا ٱلَّذِي رُزِقۡنَا مِن قَبۡلُۖ وَأُتُواْ بِهِۦ مُتَشَٰبِهٗاۖ وَلَهُمۡ فِيهَآ أَزۡوَٰجٞ مُّطَهَّرَةٞۖ وَهُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ﴾[البقرة: ۲۵].
هر بار که نعمتی جدید به آن‌ها تقدیم میگردد چون میوه‌ها در ظاهر به یک شکل و صورت می‌باشد گمان می‌کنند که همان میوه قبلی است، ولی در حقیقت این چنین نیست. و همه آن‌ها در مزه و طعم و خوشبویی خواص منحصر به فرد داشته و با دیگری متفاوتند.
امام احمد از زیدبن ارقم روایت می‌کند که فرمود:
«مردی از یهود به خدمت رسول اکرمصآمده و گفت: ای ابوالقاسم! مگر نه این است که بهشتیان در بهشت می‌خورند و می‌آشامند؟ و به دوستانش گفت: اگر این را بپذیرد، بر او غلبه خواهم کرد. رسول خداصفرمود: آری سوگند به کسی که جانم در دست اوست، به هر کدام از بهشتیان قدرت صد مرد در خوردن و آشامیدن و شهوت نزدیکی عطا می‌شود. یهودی گفت: کسی که می‌خورد و می‌آشامد، نیاز به قضای حاجت دارد؟ رسول خددصفرمود: قضای حاجت آن‌ها عرقی خواهد بود که همچون مشک خوشبویی از پوست بدنشان خارج شده و شکم‌هایشان سبک میگردد[ ].
در روایتی دیگر آمده است:
یهودی گفت: کسی که می‌خورد و می‌آشامد، نیاز به قضای حاجت دارد و در بهشت نجاست و کثافتی وجود ندارد؟ رسول خداصفرمود: «قضای حاجت آن‌ها به صورت ترشحات خوشبویی خواهد بود که همچون مشک از پوستشان خارج شده و شکم را سبک می‌گرداند».
امام احمد از جابربن عبدالله روایت می‌کند که رسول خداصفرمودند:
«بهشتیان در بهشت می‌خورند و می‌آشامند و قضای حاجت ندارند و ادرار نمی‌کنند و آب بینی و دهان نمی‌ریزند غذای آن‌ها به آروغ و ترشحاتی به خوشبویی مشک تبدیل می‌شود».
در روایت مسلم آمده است که پرسیدند: پس غذایی که خورده‌اند چه می‌شود؟ فرمود: «به آروغ و ترشحات خوشبو تبدیل می‌شود و حمد و تسبیح به آن‌ها الهام میگردد».
در روایتی آمده است[ ]: «همانگونه که به شما نفس کشیدن الهام میگردد، به بهشتیان حمد و تسبیح الهام میگردد».
امام احمد از ابوهریره روایت می‌کند که رسول خداصدر حالی که مردی از صحرانشینان نیز حضور داشت فرمود: «مردی در بهشت از خداوند اجازه می‌خواهد که زراعتی داشته باشد خداوند به او می‌گوید:
مگر هر چه می‌خواستی نداری؟ می‌گوید: آری خداوندا! ولی به زراعت علاقه دارم. فرمود: سپس چیزی را کاشت و ناگهان در یک چشم به هم زدن رویید و بلند شد و به وقت درو رسید و همچون کوه‌ها بالا آمد. خداوند به او می‌گوید: ای بنی‌آدم، هیچ چیز تو را سیر نخواهد کرد.
اعرابی گفت: به خدا این مرد یا از قریش است و یا از انصار، چون آن‌ها کشاورزند، ولی ما اهل کشاورزی و زراعت نیستیم، رسول خداصاز سخنان این اعرابی خندیدند.[ ]
امام احمد از عبدالله بن مسروق از عبدالله بن مسعود روایت می‌کند که در آیه:
﴿يُسۡقَوۡنَ مِن رَّحِيقٖ مَّخۡتُومٍ ٢٥ خِتَٰمُهُۥ مِسۡكٞ﴾[المطففین: ۲۵-۲۶].
«به آنان از شراب زلال و خالص داده می‌شود که دست نخورده و سر بسته است مُهر آن از مشک است».
فرمود: رحیق همان شراب است که بعد باز خوردنش به بوی مشک تبدیل میگردد.
سفیان از عطاء بن سائب از سعیدبن جبیر از ابن عباسبروایت می‌کند که درباره آیه فرمود:
﴿وَمِزَاجُهُۥ مِن تَسۡنِيمٍ ٢٧﴾[المطففین: ۲٧].
«آن بهترین شراب اهل بهشت است که مقربین آن را خالص می‌نوشند و جهت اصحاب یمین مخلوط و ممزوج میگردد».
همچنین می‌فرماید: خداوند شراب بهشت را به صفاتی زیبا و نیکوتر ذکر نموده که هرگز در شراب دنیا حاصل نمی‌شود. از جمله اینکه: در بهشت رودهایی از شراب حاری است. خداوند می‌فرماید:
﴿مَّثَلُ ٱلۡجَنَّةِ ٱلَّتِي وُعِدَ ٱلۡمُتَّقُونَۖ فِيهَآ أَنۡهَٰرٞ مِّن مَّآءٍ غَيۡرِ ءَاسِنٖ وَأَنۡهَٰرٞ مِّن لَّبَنٖ لَّمۡ يَتَغَيَّرۡ طَعۡمُهُۥ وَأَنۡهَٰرٞ مِّنۡ خَمۡرٖ لَّذَّةٖ لِّلشَّٰرِبِينَ وَأَنۡهَٰرٞ مِّنۡ عَسَلٖ مُّصَفّٗىۖ وَلَهُمۡ فِيهَا مِن كُلِّ ٱلثَّمَرَٰتِ وَمَغۡفِرَةٞ مِّن رَّبِّهِمۡۖ كَمَنۡ هُوَ خَٰلِدٞ فِي ٱلنَّارِ وَسُقُواْ مَآءً حَمِيمٗا فَقَطَّعَ أَمۡعَآءَهُمۡ١٥﴾[محمد: ۱۵].
«وصف بهشتی که به پرهیزگاران وعده داده شده است: در آن رودبارهای از آبی وجود دارد که گندیده و بدبو نگشته و رودهایی از شیری که طعم و مزه آن متغیر نشده، و رودهایی از شرابی که سراپا لذت برای نوشندگان است و رودهایی از عسل که خالص و پالوده است و در آنجا آنان هر گونه میوه‌ای دارند و از آمرزش پروردگارشان برخوردارند، آیا اینان همچون کسانیند که در آتش دوزخ جاویدان مانده و از آب داغ و جوشان نوشانده می‌شوند و روده‌های آنان را پاره پاره کرده و از هم می‌گسلد».
این رودهای جاری از دریاهای بیکرانی سرچشمه می‌گیرند و به عکس شراب دنیا که در بدترین شرایط و با بدترین و غیر بهداشتی‌ترین امکانات تهیه میگردد. خداوند شراب بهشت را ﴿بَيۡضَآءَ لَذَّةٖ لِّلشَّٰرِبِينَ ٤٦﴾[الصافات: ۴۶]. معرفی می‌کند، بر خلاف شراب دنیا که در بدبویی و بدمزگی و از بین بردن عقول و مختل ساختن رفتار و کردار و درد آوردن شکم و معده و گیج نمودن انسان معروف و مشهور است. خداوند شراب بهشت را از همه این عیب و نقص‌ها منزه ساخته است. می‌فرماید:
﴿يُطَافُ عَلَيۡهِم بِكَأۡسٖ مِّن مَّعِينِۢ ٤٥ بَيۡضَآءَ﴾[الصافات: ۴۵-۴۶].
«زیبا و خوش منظر».
﴿لَذَّةٖ لِّلشَّٰرِبِينَ﴾[الصافات: ۴۶].
«خوشمزه».
﴿لَا فِيهَا غَوۡلٞ﴾[الصافات: ۴٧][ ].
«شکم را به درد نمی‌آورد».
﴿وَلَا هُمۡ عَنۡهَا يُنزَفُونَ ﴾[الصافات: ۴٧].
«عقل را از بین نمی‌برد».
انسان حقیقتاً از این شراب لذت می‌برد و می‌تواند اوقات خوشی را سپری نماید. بر خلاف شراب دنیا که انسان را دیوانه ساخته و او را به حیوان لایعقلی تبدیل می‌کند که هیچ اراده‌ای در تصرفات خود ندارند که خود دلیلی عیان بر پوچی و بی‌ارزشی شراب دنیاست و دلیلی بر بدبخت بودن کسانی است که سعادت و خوشی را در دیوانه شدن می‌جویند.
از ابن عباس دربارۀ آیه:
﴿بِأَكۡوَابٖ وَأَبَارِيقَ وَكَأۡسٖ مِّن مَّعِينٖ ١٨ لَّا يُصَدَّعُونَ عَنۡهَا وَلَا يُنزِفُونَ ١٩﴾[الواقعة: ۱۸-۱٩].
نقل شده است که فرمود: «هیچ سردردی به جای نمی‌گذارد و عقل‌ها را تحت‌الشعاع قرار نمی‌دهد.
اکواب: کوزه‌هایی که سر آن‌ها گشاده بوده و گوشه ندارند.
اباریق: کوزه‌هایی که سر آن‌ها باریک بوده و گوشه دارند.
کأس: پیک‌هایی که در آن شراب می‌ریزند.
می‌فرماید:
﴿وَكَأۡسٗا دِهَاقٗا ٣٤﴾[النبأ: ۳۴].
«جام‌های پر از شراب».
این شراب کامل و بدون نقص است.
﴿لَّا يَسۡمَعُونَ فِيهَا لَغۡوٗا وَلَا كِذَّٰبٗا ٣٥﴾[النبأ: ۳۵].
«نه لغو و سخن بیهوده‌ای بر اثر خوردن شراب از آن‌ها سرمی‌زند و نه یکدیگر را تکذیب می‌کنند».
به خلاف آنچه از خوردن شراب دنیا حاصل میگردد. چنان که فرمود:
﴿لَّا يَسۡمَعُونَ فِيهَا لَغۡوًا إِلَّا سَلَٰمٗاۖ وَلَهُمۡ رِزۡقُهُمۡ فِيهَا﴾[مریم: ۶۲].
«آنان در آنجا گفتار پوچ و بیهوده‌ای نمی‌شنوند و روزیشان در آنجا وجود دارد».
﴿لَّا لَغۡوٞ فِيهَا وَلَا تَأۡثِيمٞ﴾[الطور: ۲۳].
«نه لغوی در آن است و نه مصیبت و گناهی!».
﴿لَّا تَسۡمَعُ فِيهَا لَٰغِيَةٗ ١١﴾[الغاشیة: ۱۱].
«در آنجا سخن یاوه‌ای نخواهد شنید».
﴿لَا يَسۡمَعُونَ فِيهَا لَغۡوٗا وَلَا تَأۡثِيمًا ٢٥ إِلَّا قِيلٗا سَلَٰمٗا سَلَٰمٗا ٢٦﴾[الواقعة: ۲۵-۲۶].
در صحیحین از حذیفه‌بن الیمان ثابت گشته که رسول خداصفرمودند:
«در ظرف‌های طلا و نقره ننوشید و در بشقاب‌هایش غذای نخورید. چون این دو در آخرت مال شما و در دنیا مال آن‌ها (کافران) است».