۲- آنچه از علی ÷در تفسير آيۀ وضوء رسيده است
۱- ابن جریر طبری در تفسیرش از علی ÷گزارش نموده که او برای هر نماز وضوئی می‌ساخت و این آیه را بر می‌خواند:
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا قُمۡتُمۡ إِلَى ٱلصَّلَوٰةِ فَٱغۡسِلُواْ وُجُوهَكُمۡ وَأَيۡدِيَكُمۡ إِلَى ٱلۡمَرَافِقِ وَٱمۡسَحُواْ بِرُءُوسِكُمۡ وَأَرۡجُلَكُمۡ إِلَى ٱلۡكَعۡبَيۡنِۚ﴾[المائدة: ۶].
ابو علی طبرسی در تفسیر «مجمع البیان» در معنی سر غاز این آیه گفته است:
«یعنی: چون خواستید نماز گزارید و طهارت شرعی نداشتید (بی‌وضوء بودید) بر شما باد که وضوء بسازید.... و گفته شده که معنای آیه اینست که: چون خواستید نماز گزارید، بر شما است تا وضوء بگیرید (چه طهارت شرعی داشته یا نداشته باشید) و این قول از عِکرِمَه [۶۳]رسیده‌است و داود $$ [۶۴]نیز بر این رأی رفته و گفته‌است که علی ÷برای هر نماز وضوئی می‌ساخت و این آیه را بر می‌خواند. ولی قول اول درست‌است و همۀ فقهاء بر آنند و آنچه دربارۀ تجدید وضوء آورده‌اند به امر مستحب حمل می‌شود».
نویسنده گوید: در آیۀ شریفه امر به وضوء، ترجیح این عمل را بر ترک آن می‌رساند و این معنا، مشترک میان وجوب و استحباب‌است بنا بر این اگر به نماز بر خاستیم و وضوء نداشتیم واجبست تا وضوء بسازیم و چنانچه از طهارت شرعی بر خوردار بودیم می‌توانیم از باب استحباب وضوء بگیریم زیرا خداوند فرموده است: ﴿أَوۡ جَآءَ أَحَدٞ مِّنكُم مِّنَ ٱلۡغَآئِطِ أَوۡ لَٰمَسۡتُمُ ٱلنِّسَآءَ فَلَمۡ تَجِدُواْ﴾[المائدة: ۶] می‌فرماید: اگر یکی از شما از جایگاه قضای حاجت آمد و آبی نیافت (تا وضوء گیرد) تیمُّم کند. پس کلام خدا دلالت دارد بر اینکه وضوء ساختن بر کسی واجبست که طهارت شرعی نداشته باشد و اگر نه، وضوی وی مستحب شمرده می‌شود و این معنا را حدیث نبوی تأیید می‌کند که فرمود: «من توضأ على طهر كتب له عشر حسنات». یعنی: «هر کس با داشتن طهارت، وضوء گیرد ده حسنه برای او ثبت می‌شود» [چنانکه خداوند ﻷفرمود: ﴿مَن جَآءَ بِٱلۡحَسَنَةِ فَلَهُۥ عَشۡرُ أَمۡثَالِهَاۖ﴾[الأنعام: ۱۶۰]].
۲- محمد بن حسن طوسی در کتاب «تهذیب الأحکام» به اسناد خود آورده که ابو جعفر باقر ÷فرمود:
عمر بن خطاب، یاران پیامبر ج را گرد آورد و علی ÷نیز در میانشان بود، پرسید که: دربارۀ مسح بر کفش و چکمه چه می‌گویید؟ مُغِیرَه بن شُعْبَه برخاست و گفت: من دیدم که رسول خدا ج بر موزه‌اش مسح می‌کرد. علی ÷پرسید: آیا این کار پیش از نزول سورۀ مائده رخ داد (که در آن سوره پاها برای وضوء معین شده‌اند) یا پس از نزول سورۀ مائده؟ مغیره گفت: نمی دانم! علی ÷فرمود: قرآن از مسح بر موزه پیشی گرفته (و آن را پشت سر افکنده است) و سورۀ مائده دو یا سه ماه پیش از وفات رسول خدا ج نازل شد.
۳- سیوطی در تفسیر «الدُّرُّ المنثور» از أبو عبد الرحمن آورده که حسنین - علیهما السلام- آیۀ وضوء را بر می‌خواندند و به ﴿وَأَرۡجُلَكُمۡ إِلَى ٱلۡكَعۡبَيۡنِۚ﴾رسیدند، علی ÷آن را شنید در حالیکه سرگرم داوری میان مردم بود، فرمود: ﴿وَأَرۡجُلَكُمۡ﴾بفتح لام از انواع سخنانی‌است که به تأخیر آمده‌اند ولی مقدّم شمرده می‌شوند.
نویسنده گوید: اصل این خبر را ابن جریر طبری در تفسیر «جامع البیان» از أبو عبد الرحمن (که همان عبد الله بن عمر باشد) آورده‌است و به صورت دیگری نیز گزارش شده که قاضی أبو زرعۀ مالکی آن را در کتاب «حُجَّة القِراءات» یاد نموده، در آن روایت می‌خوانیم که: «أبو عبد الرحمن گفت: من به همراه حسنین -علیهما السلام- نزدیک علی ÷بودیم و آیۀ وضوء را بر می‌خواندیم در حالیکه گروهی از مردم او را مشغول کرده بودند، تا بدانجا رسیدیم که خواندیم: ﴿وَأَرۡجُلَكُمۡ إِلَى ٱلۡكَعۡبَيۡنِۚ﴾مردی گفت: ﴿أَرۡجُلَكُمۡ﴾به کسر لام باید خوانده شود! علی ÷این سخن را شنید و بدو فرمود: چنان که گفتی نیست ﴿أَرۡجُلَكُمۡ﴾به فتح لام آمده ... تا آخر حدیث (که در روایت پیشین گذشت)».
***
[۶۳] عکرمه بن عبد الله از مفسران قدیم و شاگرد عبد الله بن عباس در تفسیر قرآن بوده است. [۶۴] داود بن علی اصفهانی، پیشوای فرقۀ ظاهریه شمرده می‌شود.