«باب صفة الأذان»
بابی است در بیان چگونگی اذان

بدان که ترجیع در اذان سنت است و ترجیع، یعنی بعد از این که چهار بار اللَّهُ أَكْبَرُ بلند گفت، آهسته به طوری که خودش و کسی که نزدیک اوست بنشود دوبار بگوید: أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُو دو بار نیز آهسته بگوید: أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، و بعد از این که دو بار شهادتین را آهسته گفت، دو بار أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ، را بلند بگوید و دو بار نیز أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِرا بلند بگوید. و تثویب سنت است؛ و تثویب عبارت از این است که دو بار حَيَّ عَلَى الصَّلاةِو دو بار حَيَّ عَلَى الْفَلاحِرا که در اذان صبح گفت، دوبار بگوید: الصَّلاةُ خَيْرٌ مِنَ النَّوْمِ.

الفاظ اذان: اللَّهُ أَكْبَرُ، اللَّهُ أَكْبَرُ، اللَّهُ أَكْبَرُ، اللَّهُ أَكْبَرُ، أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ، أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ، أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، حَيَّ عَلَى الصَّلاةِ، حَيَّ عَلَى الصَّلاةِ، حَيَّ عَلَى الْفَلاحِ، حَيَّ عَلَى الْفَلاحِ، اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ، لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ.

و کسی که اذان می‌شنود هرچه که از مؤذن می‌شنود تکرار کند، مگر این که با شنیدن حَيَّ عَلَى الصَّلاةِ و حَيَّ عَلَى الْفَلاحِ می‌گوید: لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ إلا بِاللهِ.و موقعی مؤذن در نماز صبح می‌گوید: الصَّلاةُ خَيْرٌ مِنَ النَّوْمِ. شنونده می‌گوید: صَدَقْتَ وبَرِرْتَ: راست گفتی و نیوکار شدی. گفته شده بگوید: صَدَقَ رَسُولُ اللهِ. و مستحب است که مؤذن خوش‌آواز و امین و محل اعتماد و باخبر از اوقات نماز باشد. و مستحب است که در اذان و اقامه باوضو باشد، و بدون وضو اذان و اقامه مکروه است، و رو به قبله اذان بگوید، و اذان و اقامه را ایستاده بگوید، اذان کافر و کودک غیر ممیز و زن روا نیست.

اگر در اذان ترجیع و تثویب نگوید، اذانش صحیح است و ترک افضل نموده است، اذان و اقامه اختصاص به نمازهای فرض شبانه روزی دارد، خواه به تنهایی خوانده شود یا با جماعت، برای حاضر باشد یا مسافر، برای نماز ادا باشد یا نماز قضا. اگر چند نماز فرض باهم می‌خواند برای نماز اولی اذان و اقامه هردو بگوید، برای باقی فقط اقامه بگوید. اذان و اقامه بنابر قول معتمد هردو سنت هستند، چه برای نماز جمعه. و اذان و اقامه اختصاص به نمازهای فرض دارد، مثل نماز پنجگانه‌ی شبانه روزی و نماز جمعه.

و در نماز عید و کسوف و خسوف و استسقاء گفته می‌شود: «الصَّلاة جَامِعَة». و در سنن نوافل دیگر گفته نمی‌شود، و در تراویح بنابر أصح اقوال «الصَّلاة جَامِعَة». گفته می‌شود.

و شرط است در اذان که بعد از دخول وقت نماز گفته شود، و برای نماز صبح درست است بعد از نیمه‌ی شب اذان صبح گفته شود، و معمولاً اذان اول نماز صبح یک ساعت قبل از دخول وقت گفته می‌شود تا کسانی که نماز تهجد می‌خوانند بعد از اذان اول بخوانند، برای این که مردم سست شده و مثل قبل همت ندارند بیش از نصف شب به نماز تهجد بپردازند، و اقامه‌ی نماز باید موقع آغاز به نماز گفته شود.

الفاظ اذان: اللَّهُ أَكْبَرُ، اللَّهُ أَكْبَرُ، اللَّهُ أَكْبَرُ، اللَّهُ أَكْبَرُ. و ترجيع دو بار أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُو دو بار أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِکه آهسته گفته می‌شود، سپس دو بار أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُو دو بار أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِبه آواز بلند می‌گوید، سپس دو بار حَيَّ عَلَى الصَّلاةِو دو بار حَيَّ عَلَى الْفَلاحِمی‌گوید و در نماز صبح پس از آن دو بار الصَّلاةُ خَيْرٌ مِنَ النَّوْمِمی‌گوید، و سپس دو بار اللَّهُ أَكْبَرُ و پس از آن یک بار لا إِلَهَ إِلا اللَّهُمی‌گوید. بنابراین، الفاظ اذان بدون ترجیع و تثویب پانزده کلمه است و با ترجیع نوزده کلمه و با ترجیع و تثویب بیست و یک کلمه است.