«باب أذكار الركوع»
بابی است در بیان أذکار رکوع

احادیث صحیح بسیاری به ثبوت رسیده‌اند که رسول الله صلی الله علیه وآله وصحبه وسلم برای رفتن رکوع می‌فرمود: الله اکبر و آن را تا رسیدن به رکوع طول می‌داد، این تکبیر رکوع و دیگر تکبیرهای نماز همه سنت هستند، اگر ترک نمود مرتکب مکروه تنزیهی شده است، نه نمازش باطل می‌شود و نه سجود سهو می‌خواهد. فقط تکبیرة الإحرام فرض است و بدون آن نماز منعقد نمی‌گردد، و از امام احمد /روایتی است که تکبیرات نماز همه واجب هستند.

(فصل) وقتی که به حد رکوع رسید، سنت است که بگوید: «سُبْحَانَ رَبِّيَ الْعَظِيمِ». سه بار. اما خود رسول الله صبعضی اوقات در نماز شب به اندازه‌ی خواندن سوره‌ی بقره و آل عمران و نساء «سُبْحَانَ رَبِّيَ الْعَظِيمِ». را تکرار می‌فرموده‌اند، چنانکه در صحیح مسلم به روایت حذیفه بن الیمانبو نیز در سنن ابوداود و غیره آمده است که رسول الله صفرمود:

«إِذَا قَالَ أَحَدُكُمْ سُبْحَانَ رَبِّي الْعَظِيمِ، ثلاثاً فَقَدْ تَمَّ رُکُوعُهُ». «وقتی یکی از شما در رکوع سه بار گفت: سُبْحَانَ رَبِّي الْعَظِيمِرکوعش کامل شده است».

«وثبت في الصحيحين عن عائشةلأن رسولَ الله جكان يقول في ركوعه وسجوده: «سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا وَبِحَمْدِكَ، اَللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيْ». «رسول الله صدر رکوع و سجودش می‌فرمود: خدایا تنزیه می‌گویم و به حمد تو مشغولم، خدایا ای پروردگار ما بیامرز مرا».

«وثبت في صحيح مسلم عن علي سأن النبي جكان إذا ركع يقول: اللَّهُمَّ لَكَ رَكَعْتُ وَبِكَ آمَنْتُ وَلَكَ أَسْلَمْتُ خَشَعَ لَكَ سَمْعِيْ وَبَصَرِيْ وَمُخِّي وَعَظْمِي وَعَصَبِيْ». «رسول الله صموقعی که به رکوع می‌رفت می‌فرمود: «خدایا برای تو رکوع نمودم و به تو ایمان آوردم و برای تو مسلمان شدم، به خشوع و طاعت تو آمد شنوایی ام و بینایی ام و مغزم و استخوانم و اعصابم».

وجاء في كتب السنن:«خَشَعَ سَمْعِى وَبَصَرِى وَمُخِّى وَعَظْمِى وما اسْتَفَلَّتْ بِهِ قَدَمِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ». رسول الله صدر رکوع می‌فرمود: «خدایا برای تو رکوع کردم و به تو ایمان آوردم و برای تو مسلمان شدم، به فروتنی و طاعت آمد شنوایی ام و بینایی ام و مغزم و استخوانم و آنچه پایم آن را حمل می‌کند به طاعت آمد برای خدایی که پروردگار جهانیان است».

«وَرَوَيْنَا عَنْ عَوْفِ بْنِ مَالِكٍ سقَالَ: قُمْتُ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ جلَيْلَةً، فَقَامَ فَقَرَأَ سُورَةَ الْبَقَرَةِ، لاَ يَمُرُّ بِآيَةِ رَحْمَةٍ إِلاَّ وَقَفَ وسَأَلَ، وَلاَ يَمُرُّ بِآيَةِ عَذَابٍ إِلاَّ وَقَفَ وتَعَوَّذَ، قَالَ: ثُمَّ رَكَعَ بِقَدْرِ قِيَامِهِ، يَقُولُ فِي رُكُوعِهِ: سُبْحَانَ ذِي الْجَبَرُوتِ وَالْمَلَكُوتِ وَالْكِبْرِيَاءِ وَالْعَظَمَةِ!. ثُمَّ قَالَ فِي سُجُودِهِ مِثْلَ ذَلِكَ». هذا صحيح، رواه أبوداود والنسائي في سننهما والترمذي في كتاب الشمائل بأسانيد صحيحة. «عوف بن مالک گفت: شبی با رسول الله صبه نماز ایستادم، آنگاه سوره‌ی بقره را خواند، به هر‌آیه‌ی رحمتی که می‌رسید می‌ایستاد و طلب رحمت می‌نمود و به هر آیه‌ی عذابی که می‌رسید می‌ایستاد و پناه می‌برد بر خدا از عذاب او. آنگاه به رکوع رفت و آن را طولانی کرد به قدر قیام که سوره‌ی بقره در آن خوانده بود و در رکوع می‌فرمود: «منزه و پاک است خدایی که اجبار همه‌ی کاینات در دست اوست». مُلک و ملکوت برای اوست، پادشاهی جهان و فرمانروایی معنوی بر همه‌ی جهانیان و کبریا و بزرگی همه برای اوست، سپس در سجودش نیز همانند آن را می‌خواند».

«وثبت في صحيح مسلم عن عائشة لأن رسولَ الله جكان يقول في ركوعه وسجوده: «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلاَئِكَةِ وَالرُّوحِ».

«رسول الله صدر رکوع و سجود می‌فرمود: «پروردگار فرشتگان و جبرئیل بسیار پاک و منزه و مقدس است». سُبُّوحٌ قُدُّوسٌبضم اول، و بفتح اول سُبُّوحٌ قُدُّوسٌهردو آمده است و مشهورتر به ضم اول است.

«وَرَوَيْنَا في صحيح مسلم عن ابن عباس بقال: قال رسولُ الله ج: فَأَمَّا الرُّكُوعُ فَعَظِّمُوا فِيهِ الرَّبَّ». «رسول الله صفرمود: اما رکوع: در آن تعظیم پروردگار به جا آورید». بنابراین، هر لفظی که تعظیم پروردگار در آن باشد کافی است، و بهتر است جمع‌نمودن میان این اذکار، اگر جمع نمی‌نماید هروقتی قسمتی از این اذکار را در رکوع بخواند، و اگر بخواهد کمترین حد کمال را به جا آورد سه بار «سُبْحَانَ رَبِّىَ الْعَظِيمِ» کافی است، و این اذکار رکوع همه سنت است و واجب نیست، اگر تسبیح رکوع را به جا نیاورد، نماز صحیح است و سجود سهو نمی‌خواهد. و امام احمد و جماعتی گفته‌اند: تسبیح رکوع واجب است. بنابراین، رعایت اقوال علما و ترک‌نکردن تسبیح بهتر است.

(فصل) مکروه است قراءت قرآن در رکوع و سجود، و بعضی از علمای مذهب ما گفته اند: قراءت قرآن در رکوع و سجود مبطل نماز است.

«رَوَيْنَا في صحيح مسلم عن علي سقال: نَهَانِي رَسُولُ اللَّهِ جأَنْ أَقْرَأَ رَاكِعًا أَوْ سَاجِدًا».

«علیسفرمود: «رسول اللهصمرا منع فرمود از خواندن قرآن در رکوع و سجود».

«وَرَوَيْنَا في صحيح مسلم أيضاً عن ابن عباس ب عن رسول الله جأنه قال: أَلاَ وَإِنِّي نُهِيتُ أَنْ أَقْرَأَ الْقُرْآنَ رَاكِعًا أَوْ سَاجِدًا». «رسول الله صفرمود: «آگاه باشید که منع شده ام از خواندن قرآن در رکوع و سجود».