«باب ما يقول إذا غلبه أمر»
بابی است در بیان آنچه میگوید وقتی که کاری بر او چیره شد
«رَوَيْنَا فِي صحيح مسلم عَنْ ابِي هُرَيْرَةَ سقالَ: قالَ رسول اللّه ج: الْمُؤْمِنُ الْقَوِىُّ خَيْرٌ وَأَحَبُّ إِلَى اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِ الضَّعِيفِ وَفِى كُلٍّ خَيْرٌ احْرِصْ عَلَى مَا يَنْفَعُكَ وَاسْتَعِنْ بِاللَّهِ وَلاَ تَعْجِزْ وَإِنْ أَصَابَكَ شَىْءٌ فَلاَ تَقُلْ لَوْ أَنِّى فَعَلْتُ كَانَ كَذَا وَكَذَا. وَلَكِنْ قُلْ قَدَرُ اللَّهِ وَمَا شَاءَ فَعَلَ فَإِنَّ لَوْ تَفْتَحُ عَمَلَ الشَّيْطَانِ». «رسول الله صفرمود: مؤمن نیرومند و قوی بهتر است از مؤمن ناتوان و ضعیف، و در هریک از مؤمن قوی و ضعیف خیری هست. یعنی مؤمن منبع خیر است، منتهی اگر قوی باشد خیر او بیشتر است. حریص باش بر هرچه نفعی به تو میرساند. و کمک از خدا بخواه و اظهار عجز نکن. و اگر مکروهی به تو رسید، مگو اگر چنین کرده بودم چنین شده بود و آنچه گذشته است برنمیگردد و برآنچه از دست رفته اندوه مخور و بگو: خدا نوشته بود و به موجب نوشته و تقدیر او انجام گرفت. آنچه خدا میخواهد میکند. و مگو: «اگر»، برای این که «اگر» دری برای کار شیطان میگشاید». کوشش کن مؤمنی قوی باشی و خیرت به همه برسد. همیشه حریص بر کارهای سودمند باش و برای حصول کار سودمند از خدا کمک بخواه و هیچگاه اظهار عجز و ناتوانی مکن، برای این که شاعر گفت:
همت بلند دار که مردان روزگار
از همت بلند به جایی رسیدهاند
و هیچگاه دروازهای «اگر» برای خود مگشای، برای این که «اگر» دری برای وسوسهی شیطان میگشاید و هیچ کاری هم از آن برنمیآید.
«وَرَوَيْنَا فِي سُنَنِ أبِي داوُدَ عَنْ عَوف بن مالكس أنَّ النَّبِيَّ جقَضَى بَيْنَ رَجُلَيْنِ. فَقَالَ الْمَقْضِىُّ عَلَيْهِ لَمَّا أَدْبَرَ حَسْبِىَ اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ. فَقَالَ النَّبِىُّجإِنَّ اللَّهَ يَلُومُ عَلَى الْعَجْزِ وَلَكِنْ عَلَيْكَ بِالْكَيْسِ فَإِذَا غَلَبَكَ أَمْرٌ فَقُلْ حَسْبِىَ اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ!. كلمة الكَيْس تُطْلَقُ عَلَي مهانٍ منها الرِفْقُ – فعناه والله أعلم – عليك بالعملِ فِي رفقٍ بحيثُ تطيقُ الدوامَ عليه». «رسول الله صداوری فرمود میان دو مرد. آن کسی که حکم علیه او شده بود، موقعی که میرفت میگفت: کفایت من است خدا و چه خوب کفایتکنندهای است خدا. یعنی از وضع خود راضی نبود. رسول الله صفرود: خدا سرزنش میفرماید بر اظهار ناتوانیکردن. و لیکن بر تو باد به کاربردن رفق و مهربانی در کار و مداومت بر آن تا از کار و کوشش به هر خیری که بخواهی برسی. اگر کار و کوشش کردی و از عهده برنیامدی، جا دارد که بگویی: کفایت است مرا خدا اگر این بار موفق نشدم بار دیگر به یاری خدا موفق میشوم، و چه عجب کفایتکنندهای است خدا». این برای کسی است که از نظامی که خدا مقرر فرمود باخبر باشد و از اسباب و مسببات استفاده کند».