ایمان به الله

اول: اصول توحید اسماء و صفات

برای بیان توحید اسماء و صفات الله، تنها باید به کتاب الله و سنت پیامبر جمراجعه کنیم؛ هر اسم یا صفتی که در این دو منبع نیامده، به الله نسبت ندهیم و الله را به هیچ یک از آفریده‏هایش تشبیه نکنیم؛ چرا که الله ﻷ، به هر صفت کمال متصف و از هر نقصی منزّه می‏باشد:

﴿ فَاطِرُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ جَعَلَ لَكُم مِّنۡ أَنفُسِكُمۡ أَزۡوَٰجٗا وَمِنَ ٱلۡأَنۡعَٰمِ أَزۡوَٰجٗا يَذۡرَؤُكُمۡ فِيهِۚ لَيۡسَ كَمِثۡلِهِۦ شَيۡءٞۖ وَهُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡبَصِيرُ ١١ ﴾[الشوری: ۱۱].

«‏آفریننده‌ی آسمان‌ها و زمین است. همسرانی از جنس خودتان برای شما پدید آورده و گونه‌های مختلفی از چارپایان آفریده است؛ و در فرآیند جفت‌گیری، تعدادتان را زیاد می‌کند. هیچ چیزی همانند او نیست؛ و او، شنوای بیناست».

بر این اساس اصول اسماء و صفات این گونه خواهد بود:

۱- اسماء و صفات الله، توقیفی‌ست؛ یعنی اسم یا صفتی را برای خدا ثابت می‏دانیم یا از او نفی می‏کنیم که از قرآن یا سنت برای آن دلیلی داشته باشیم؛ زیرا غیر از این دو منبع، هیچ منبع دیگری برای این مهم وجود ندارد.

۲- ایمان به این‌که الله متعال در اسماء و صفاتش شبیه هیچ‌یک از آفریده‏هایش نیست؛ همان‌طور که هیچ‌یک از آفریده‏ها به او شباهت ندارند. اگر یکی از مخلوقات به این اسماء و صفات، نام‌گذاری یا متصف شود، این فقط اشتراک در لفظ است و موجب مشابهت مخلوقات با الله ﻷدر مدلول این اسماء و صفات نمی‏گردد. پس اسماء و صفات الله، آن‌گونه است که شایسته‌ی اوست و اسم و صفتی که هر مخلوقی به آن نام‌گذاری یا متصف می‏شود، به‌گونه‏ای‌ست که شایسته خود آن مخلوق است. بنابراین هر کدام به تناسب شأن خودش می‏‏باشد. الله متعال می‏فرماید:

﴿ فَاطِرُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ جَعَلَ لَكُم مِّنۡ أَنفُسِكُمۡ أَزۡوَٰجٗا وَمِنَ ٱلۡأَنۡعَٰمِ أَزۡوَٰجٗا يَذۡرَؤُكُمۡ فِيهِۚ لَيۡسَ كَمِثۡلِهِۦ شَيۡءٞۖ وَهُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡبَصِيرُ ١١ ﴾[الشوری: ۱۱].

«آفریننده‌ی آسمان‌ها و زمین است. همسرانی از جنس خودتان برای شما پدید آورده و گونه‌های مختلفی از چارپایان آفریده است؛ و در فرآیند جفت‌گیری، تعدادتان را زیاد می‌کند. هیچ چیزی همانند او نیست؛ و او، شنوای بیناست».

۳- همه‌ی صفات الله، در نهایت کمال است. خداوند سبحان، کمال مطلق است و از هر نقصی پاک و منزّه می‌باشد. در ارتباط با ایمان به اسماء و صفات الله، لازم است بدانیم که انسان مؤمن نباید درباره‌ی کیفیت اسماء و صفات الله فکر کند و در این باره سؤال نماید؛ بلکه بداند و معتقد باشد که این صفات، معنای معلوم و روشنی دارند. الله متعال بندگانش را به چیزهایی که معنایش را نمی‏دانند، مورد خطاب قرار نداده و آنان را مکلف ننموده است. به همین خاطر امام مالک و دیگر دانشمندان امت اسلامی به کسی که درباره‏ی کیفیت استوای الله بر عرش سؤال کرده، گفته‏اند: استواء، معلوم است و کیفیتش مجهول؛ و ایمان به آن، واجب و پرسیدن درباره‌اش بدعت می‏باشد [۱۰۱].

ربیعه استاد مالک پیش از او گفته است: استواء معلوم و کیفیت آن مجهول است. خداوند ﻷاین مسأله را بیان کرده و ابلاغ آن وظیفه‏ی پیامبر جو ایمان به آن وظیفه‏ی ماست [۱۰۲].

[۱۰۱]- فتاوی ابن تیمیه، (۳/۵۸). [۱۰۲]- همان، (۳/۵۸) حمایة الرسول حمی التوحید، ص۲۵۵.