ششم: برترین عبادات
برترین عبادت، عملی‌ست که بر اساس رضایت و خشنودی پروردگار و در وقت مقتضی خود انجام گیرد؛ یعنی مسلمان باید ببیند که در موقعیتی که آن قرار دارد، چه عملی باید انجام دهد؛ به عبارت دیگر وظیفهی او در آن وقت چیست؛ انجام دادن آن کار، برترین عبادت خواهد بود. چنان‌که در وقت وجوب جهاد، خود جهاد، برترین عبادت است؛ هر چند منجر به ترک اذکار و عبادتهای دیگری از جمله نماز شب و روزه شود.
مثالی دیگر: بهترین کار در وقت حضور مهمان، مهمان‌داری و ادای حق وی و صرف نظر کردن از عبادتهای مستحب می‌باشد. ادای حقوق همسر و خانواده نیز همین‌گونه است.
بهترین و برترین عبادت در سحرگاهان، نماز و تلاوت قرآن و دعا و ذکر و استغفار می‌باشد.
بهترین کار در وقتی که طالب علم یا دانشجو و پژوهش‌گری، راهنمایی می‌خواهد یا شخصی در پیِ فراگیریِ دانش می‌باشد، راهنمایی کردن یا تعلیم و آموزش اوست.
برترین عبادت در هنگام اذان، ترک اذکاری‌ست که پیش از شروع اذان بدان مشغول بوده و اجابت مؤذن می‌باشد؛ یعنی انسان همان الفاظی را که مؤذن می‌گوید، تکرار نماید.
برترین عبادت در اوقات نمازهای پنج‌گانه، برپا داشتن نمازها به بهترین وجه در اول وقت و ترک کارهای دیگر است.
برترین عبادت در هنگامی که یک فرد به مساعدت و کمک بدنی یا مالی یا به مساعدتی از مقام و موقعیت دیگران نیاز داشت، مساعدت و یاری او و ترجیح دادن این عمل بر اوراد و عبادتهای نفلی‌ست.
بهترین عبادت به هنگامِ قرائت قرآن، حضور قلب و ذهن، و نیز تدبر و فهم معانی آن می‌باشد تا جایی که انسان چنین احساس نماید که الله متعال دارد با او سخن می‌گوید. بدین‌سان قلبت برای تدبر و فهم قرآن آماده و عزمت برای اجرای اوامرش جزم می‌گردد؛ بلکه این حضور قلب بیش از حضور قلب کسی خواهد بود که نامه‌ی یک پادشاه را می‌خوانَد.
برترین عبادت در وقت وقوف در عرفه، تلاش در تضرع و گریه و زاری و ذکر و دعاست؛ البته غیر از روزه گرفتن که حج‌گزار را در انجام چنین اعمالی، ضعیف می‌گردانَد.
برترین و بهترین عبادت در ده روز اول ذی‌الحجه، افزودن عبادت، به‌وی‍ژه تکبیر و تهلیل و حمد و ستایش خداست؛ این کار از جهاد غیرواجب بهتر است.
بهترین عبادت در ده روز آخر ماه رمضان، ماندن در مسجد و خلوت و اعتکاف، بدون معاشرت با مردم و مشغول شدن با آن‌هاست؛ تا جایی که این کار از نظر بسیاری از دانشمندان اسلامی از روی آوردن به آموزش علم دینی به مردم و خواندن قرآن برایشان بهتر است [۲۵۶].
بهترین و برترین عمل در وقت بیماری یا وفات برادران دینی، عیادت وی و شرکت در تشییع جنازه می‌باشد.
بهترین عبادت در هنگام نزول بلا یا آزار دیدن از مردم، این است که صبر کنید و در عین حال، با آن‌ها معاشرت داشته باشید؛ نه این‌که عزلت و گوشه‌نشینی اختیار کرده، یا از مردم فرار کنید؛ زیرا مؤمنی که با مردم معاشرت، و بر اذیت و آزارشان صبر کند، بهتر از مؤمنی‌ست که با مردم معاشرت نمیکند و آن‌ها هم او نمی‌آزارند.
هم‌زیستی با مردم و مشارکت با آنان در کارهای خیر، از عزلت و گوشه‌نشینی بهتر است؛ همان‌طور که گوشه‌گیری و عزلت از مردم، از هم‌نشینی یا مشارکت با آنان در کارهای شر، بهتر می‌باشد. البته اگر معلوم باشد که در صورت همراهی با مردم ، این شر از بین می‌رود یا اثر آن را کم‌تر میکند، در این صورت هم‌نشینی با آنان بهتر از گوشهگیریست.
بنابراین، برترین و بهترین عبادت در هر وقتی، ترجیح خشنودی و رضایت الله در آن وقت و مشغول شدن به وظیفه و تکلیف مقتضی آن وقت می‌باشد [۲۵۷].
[۲۵۶]- تهذیب مدارج السالکین، (۱/۱۰۳). [۲۵۷]- همان،(۱/۱۰۳و۱۰۴).