عقیده اهل بیت علیهم السلام

بخش سوّم: خطر دچار شرک شدن

توحید خالص پروردگار آن است که برای او شریکی قرار داده نشود. زیرا شرک ظلم و گناه بس بزرگ و امر خطرناکی است. همچنان‌که خداوند می‌فرماید: ﴿إِنَّ ٱلشِّرۡكَ لَظُلۡمٌ عَظِيمٞ ١٣﴾[لقمان: ۱۳]. «بی‌تردید شرک ستم بزرگی است».

همچنین خداوند فرموده است: ﴿إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَغۡفِرُ أَن يُشۡرَكَ بِهِۦ وَيَغۡفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِكَ لِمَن يَشَآءُ﴾[النساء: ۱۱۶].

«بی‌تردید خداوند شرک ورزیدن به خود را [از کسی] نمی‌آمرزد و بلکه پایین‌تر از آن را از هر کسی که بخواهد [و صلاح بداند] می‌بخشد».

محمد سبزواری نجفی می‌نویسد: یعنی خداوند بزرگ آمرزندۀ گناهان است. اما مطلقاً و تحت هیچ شرایطی گناه شرک را مورد عفو قرار نمی‌دهد و حکم فرموده است کسی که شرک بورزد در آتش جاودان خواهد بود. زیرا اثر این گناه هرگز از بین نمی‌رود و شامل عفو نمی‌شود مگر آنکه فرد مشرک توبه نماید و به اسلام باز گردد و به ربوبیت و الوهیت خداوند به تنهایی ایمان بیاورد. در این صورت توبه‌اش باعث می‌شود گناه شرکی که قبلاً می‌ورزیده است از بین برود. ﴿وَيَغۡفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِكَ لِمَن يَشَآءُ﴾: یعنی «هر گناهی پایین‌تر از شرک را مورد عفو و بخشش قرار می‌دهد». و او بدون توبه این گناهان را می‌بخشد ﴿لِمَن يَشَآءُ﴾: آن بخشش و عفو برای کسانی است که خودش به فضل و کرم خود از آن‌ها در گذرد و آن‌ها را عفو نماید. زیرا مقتضی این حالت ماندن در وضعیت خوف و رجاست. بنابراین با توبه نکردن نمی‌توان بدان چشم طمع دوخت [۹۰].

این خطری است که دربارۀ ایمان و عمل بندگان وجود دارد و هیچ کسی از این قاعده استثنا نشده است و چنان‌چه کسی بدان گناه [شرک] گرفتار شود، بی‌تردید از عذاب در امان نخواهد بود.

این امری است که در آیه زیر بدان اشاره شده است که خداوند خطاب به پیامبرش محمدص می‌فرماید: ﴿وَلَقَدۡ أُوحِيَ إِلَيۡكَ وَإِلَى ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِكَ لَئِنۡ أَشۡرَكۡتَ لَيَحۡبَطَنَّ عَمَلُكَ وَلَتَكُونَنَّ مِنَ ٱلۡخَٰسِرِينَ ٦٥﴾[الزمر: ۶۵].

«به تو و به یکایک پیامبران، پیش از تو وحی شده است که اگر شرک ورزی کردارت [باطل و بی‌پاداش می‌گردد و] هیچ و نابود می‌شود و در این صورت بی‌تردید از زیانکاران خواهی بود».

سیدمحمد حسینی شیرازی می‌گوید:

خداوند بر مسأله توحید تأکید فراوانی کرده است تا جایی که هر کسی که شرک بورزد، اعمال او بی‌ارزش و پوچ می‌شود حتی اگر آن فرد پیامبر باشد ... ای پیامبر به تو و پیامبرانی که پیش از تو آمده‌اند وحی شده است چنان‌چه به خداوند شرک بورزی و همراه با او کس دیگری را بخوانی و مورد ندا قرار دهی، بی‌تردید اعمال نیک تو از بین می‌رود. احباط عمل به معنی باطل شدن و بی‌ثواب بودن آن است. یعنی اگر شرک بورزی در مقابل اعمال نیکت هیچ پاداشی نمی‌گیری، و هرگاه که شرک بورزی از جمله کسانی خواهی بود که زیان خواهند دید. کسانی که خودشان، خانواده‌شان و دنیا و آخرت را از دست داده‌اند. اینکه رسول اکرمص و پیامبران دیگر این‌گونه مورد خطاب قرار گرفته‌اند بدان علت است تا مردم آگاه شوند که این امر حتی در مورد برترین فرد از میان مردم هم انجام می‌شود و هیچ‌گونه عفو و بخششی برای آن‌ها وجود ندارد [۹۱].

ابراهیم÷ نیز این امر را به مردم تذکر می‌داد. وی نگران بود مبادا خودش و فرزندش دچار شرک شوند. خداوند فرموده است: ﴿وَٱجۡنُبۡنِي وَبَنِيَّ أَن نَّعۡبُدَ ٱلۡأَصۡنَامَ ٣٥﴾[ابراهیم: ۳۵]. «و من و فرزندانم را از پرستش بت‌ها دور نگاه دار».

همچنین محمدص نگران امتش بود که مبادا به شرک مبتلا شوند.

مجلسی در بحارالأنوار روایت می‌کند که پیامبرص فرمود: «إِنَّ أخْوَفَ ما أخافُ عليكم الشركُ الأصغَرُ! قيل: وما الشركُ الأصغر يا رسول‌ اللهُ؟ قال: الرياءُ»:«ترسناک‌ترین چیزی که من می‌ترسم شما بدان گرفتار شوید، شرک اصغر می‌باشد. گفته شد: شرک اصغر چیست؟ فرمود: ریا» [۹۲].

از جابر بن عبداللهسروایت شده است که پیامبرص فرمود: «الموجبتان: من مات يشهد أن لا إله إلاّ اللهُ وحده لا شريك له دَخَلَ الجنة، ومن ماتَ يشرك بالله شيئاً يَدْخُلِ النارَ»: «دو امر حتمی هستند: کسی که از دنیا برود در حالی که شهادت می‌دهد که هیچ خدایی بحق جز الله نیست و او تنها و بی‌شریک است، وارد بهشت می‌شود، و فردی در حالی که به خداوند شرک می‌ورزد از دنیا برود وارد آتش جهنم می‌شود» [۹۳].

از امام علی ‌بن موسی‌الرضا÷ به روایت از اجداد بزرگوارش† روایت شده است که فرمودند: پیامبرص فرمود: «إنَّ لا إلهَ إلاّ الله كلمةٌ عظيمةٌ كريمةٌ على الله عزّ وجلّ من قالها مخلِصاً استوجب الجنّة ومن قالها كاذِباً عصمَتْ ماله ودَمهُ وكان مصيره إلى النار.»:«عبارت لا إله إلا الله در پیشگاه خداوند کلام عظیم و بسیار ارزشمندی است. کسی که خالصانه آن را بگوید، بهشت برای او واجب می‌شود. کسی که به دروغ آن را بر زبان جاری کند، مال و جانش را (گفتن این کلمه) حفظ کرده و سرنوشت او به سوی آتش خواهد بود» [۹۴].

مجلسی در شرح عبارت «ومن قالها كاذباً»می‌نویسد: یعنی در خبر دادن از اعتراف به آن و تصدیق آن دروغ بگوید ... » [۹۵].

به همین دلیل خداوند بیان فرموده‌اند که گناه شرک را بدون توبه نخواهد بخشید. این امر میزان خطرناک بودن آن را بیان می‌کند. اگر فردی در حالی که از دنیا می‌رود مشرک باشد، - پناه بر خدا – دچار زیان شدید شده است. به همین دلیل پیامبران و ائمه† مردم را از آن برحذر می‌داشته‌اند و افتادن در دام آن را موجب وارد شدن در آتش جهنم دانسته‌اند که چه بد سرنوشتی است. آنان مردم را به توحید خالص برای پروردگار دستور داده‌اند. این همان راه کسب رضایت پروردگار و دخول در بهشت است.

از آنجا که اهل بیت پیامبرص مردم را از وقوع در شرک به پروردگار – حتی اگر در نظر عوام مردم کوچک و کم‌اهمیت جلوه کند – برحذر می‌داشتند. این امری است که امیرالمؤمنین علی÷ از آن بیم داشت. همچنان‌که از ایشان روایت شده است که زمانی که وضو می‌گرفت از کسی کمک نمی‌گرفت تا بر او آب بریزد. به او گفته شد: یا امیرالمؤمنین، چرا کسی را نمی‌خوانی تا بر شما آب بریزد؟ فرمود: دوست ندارم در نمازم کسی را شریک قرار دهم [۹۶].

به همین دلیل پس از آنکه خطر وقوع شرک را بیان کردیم بعضی از اعتقادات و عباداتی را که گروهی از مردم در انجام آن دچار انحراف شده‌اند ذکر می‌نماییم.

از خداوندﻷمی‌خواهم این کتاب هدایت و دلیلی برای ما باشد، نه شاهدی علیه ما.

[۹۰] تفسیر الجدید (۲/۲۹۷)، نگا: تفسیر جامع‌الجوامع (۱/۲۶۱)، تفسیر الوجیز (۱/۳۱۸). [۹۱] تفسیر تقریب القرآن (۲۴/۳۰). [۹۲] بحارالأنوار (۷۲/۲۶۶). [۹۳] بحارالأنوار (۳/۵). [۹۴] بحارالأنوار (۳/۵). [۹۵] بحارالأنوار (۳/۵). [۹۶] نگا: من لا یحضره الفقیه (۱/۴۳).