عقیده اهل بیت علیهم السلام

سادساً: صفت خشم، غضب، بغض و کراهت

از جمله صفاتی که برای خداوند ثابت شده است، صفات غضب، خشم، بغض و تنفر است که جزو صفات حقیقی ثابت شده برای ذات پروردگار هستند که شایسته جلال و عظمت اوست و با صفات مخلوقات نیز مشابهتی ندارد و ما کیفیت و چگونگی آن را نمی‌دانیم خداوند می‌فرماید: ﴿وَمَن يَقۡتُلۡ مُؤۡمِنٗا مُّتَعَمِّدٗا فَجَزَآؤُهُۥ جَهَنَّمُ خَٰلِدٗا فِيهَا وَغَضِبَ ٱللَّهُ عَلَيۡهِ وَلَعَنَهُ﴾[النساء: ۹۳].

«و هرکس، فرد باایمانى را از روى عمد به قتل برساند، مجازات او دوزخ است؛ در حالى که جاودانه در آن مى‏ماند؛ و خداوند بر او غضب مى‏کند؛ و او را از رحمتش دور مى‏سازد».

همچنین می‌فرماید: ﴿ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمُ ٱتَّبَعُواْ مَآ أَسۡخَطَ ٱللَّهَ وَكَرِهُواْ رِضۡوَٰنَهُ﴾[محمد:۲۸].

«این (جان‌ستاندن‌ از منافقان‌ به‌ شیوه‌ مذکور و بر وصفی‌ که‌ ذکر شد) بخاطر آن است که آن‌ها از آنچه خداوند را به خشم مى‏آورد (کفلا و معاصى) پیروى کردند، و آنچه را موجب خشنودى اوست (از ایمان، توحید، طاعت‌ و پشتیبانی‌ از مؤمنان‌) کراهت داشتند».

همچنین می‌فرماید: ﴿فَلَمَّآ ءَاسَفُونَا ٱنتَقَمۡنَا مِنۡهُمۡ﴾[الزخرف: ۵۵].

«اما هنگامى که ما را (با افراط خود در عصیان‌ و عناد) به خشم آوردند، از آن‌ها انتقام گرفتیم».

همچنین می‌فرماید: ﴿وَلَٰكِن كَرِهَ ٱللَّهُ ٱنۢبِعَاثَهُمۡ فَثَبَّطَهُمۡ﴾[التوبة: ۴۶].

«ولى خدا از حرکت آن‌ها کراهت داشت؛ از این رو (خارج شدن برایشان سنگین کرد) و باز داشت».

از خالد روایت شده است که پیامبرص فرمود: «کسی که با عمار دشمنی کند، خداوند دشمن او خواهد بود، و کسی که عمار را به خشم آورد خداوند از او خشمگین خواهد بود» [۳۰۹].

همچنین پیامبرص روایت شده است که فرمودند: «مَنْ أَسْخَطَ وَالِدَيْهِ فَقَدْ أَسْخَطَ اللهَ وَمَنْ أَغَضَبَهُمَا فَقَدْ أَغْضَبَ اللهَ»:کسی که پدر و مادرش را خشمگین کند در واقع خداوند را به خشم آورده است، و کسی که آن دو را ناخشنود و غضبناک سازد، در واقع خدا را غضبناک و ناخشنود ساخته است» [۳۱۰].

پیامبرص دربارۀ فضایل قریش و انصار فرمودند: «مَنْ أَبْغَضَ قُرَيْشاً أَبْغَضَهُ اللهُ ... ومَنْ أَبْغَضَ الأَنْصَارَ أَبْغَضَهُ اللهُ»:«کسی که با قریشیان دشمنی ورزد خداوند با او دشمنی خواهد ورزید، و کسی که با انصار دشمنی ورزد خداوند با او دشمنی خواهد کرد» [۳۱۱].

همچنین از پیامبرص روایت شده است که فرمودند: خداوند سه چیز را برای شما ناپسند دانسته است: قیل و قال [بحث و جدل]، سوال کردن فراوان و تباه کردن و به هدر دادن مال، همچنین از به جا نیاوردن صله رحم نسبت به مادران، زنده بگور کردن دختران و ... نهی کرده است» [۳۱۲].

امام جعفر صادق به روایت از پدرانش روایت شده است که پیامبرص در وصیتش به امام علی÷ فرمود: «كَرِهَ اللهُ لأُمَّتِي الغُسْلَ تَحْتَ السَّمَاءِ إِلاَّ بِمِئْزَرٍ وَكَرِه دُخُولَ الأَنْهَارِ إِلاَّ بِمِئْزَرٍ، فَإنَّ فِيْهَا سُكَّاناً مِنَ الْمَلاَئِكَةِ»:«خداوند برای امتم ناپسند شمرده است که بدون شلوار در زیر آسمان غسل کنند و یا وارد آب جوی‌ها و ... شوند. زیرا در آن‌ها گروه‌هایی از ملائکه سکونت دارند» [۳۱۳].

بعضی از مردم وجود این صفات ثابت برای خداوند را انکار کرده‌اند و می‌گویند: خداوند خشمگین و غضبناک نمی‌شود، و متنفر نمی‌شود، و کینه به دل نمی‌گیرد. و در این آیات مقصود فقط انتقام یا اراده انتقام است. زیرا آن صفات، از آن مخلوقات هستند و برای ما جایز نیست که آفریدگار را به آفریده‌ها و مخلوقات تشبیه کنیم.

در جواب این ادعا باید گفت:

اولاً: خشم و غضب چیزی غیر از انتقام است، و انتقام نتیجه خشم و غضب است. همچنان‌که می‌گوییم: پاداش و ثواب نتیجه رضایت است. خداوند سبحانه وتعالی از آن قوم ناخشنود می‌شود و بر آنان خشم می‌گیرد و غضبناک می‌شود، آنگاه از آنان انتقام می‌گیرد.

چنان‌چه بگویند: اثبات خشم و غضب برای خداوند از نظر عقلی درست نیست.

در جواب می‌گوییم: بلکه عقل ما را به وجود خشم و غضب خداوند راهنمایی می‌کند. زیرا انتقام گرفتن از مجرمان و عذاب دادن و شکنجه کردن کفار دلیلی بر وجود خشم و غضب پروردگار است.

همچنین خداوند می‌فرماید: ﴿فَلَمَّآ ءَاسَفُونَا ٱنتَقَمۡنَا مِنۡهُمۡ﴾[الزخرف: ۵۵].

«اما هنگامى که ما را (با افراط خود در عصیان‌ و عناد) به خشم آوردند، از آن‌ها انتقام گرفتیم».

این آیه دلیلی بر علیه کسانی است که وجود صفات خشم و غضب خداوند را انکار می‌کنند. زیرا خداوند انتقام را که از آن با لفظ (آسفونا) تعبیر کرده است.

چیزی غیر از غضب قرار داده است. زیرا شرط چیزی غیر از مشروط است.

ثانیاً: سخن آنان مبنی بر اینکه آن صفات همانند صفات مخلوقات است از دو نظر باطل است:

الف) خداوندﻷکه او نسبت به خود داناترین است. در قرآن این صفات را به خود نسبت داده و آن‌ها را اثبات کرده است. همچنین پیامبرص و اهل بیت† نیز به آن‌ها خدا شناسترند، و به وجود آن معتقد بوده‌اند. اما آنان وجود آن صفات را انکار می‌کنند. آیا آن‌ها خداشناس‌ترند یا خداوند، پیامبرص و اهل بیت بزرگوارش†؟!

ب) شباهت و چگونگی خشم و غضب، تنفر و بغض در میان مخلوقات متفاوت است. خداوند دارای مثل اعلی است. پس چگونه می‌توان خداوند را با صفات مخلوقات ستود؟!

کسی که هر امری را در جای خود قرار می‌دهد و در این کار براساس قرآن، سنت صحیح و فهم اهل بیت† که خود عرب زبان و آشناترین مردم به فهم مراد آن بوده‌اند، پیروی کند، مسأله را کاملاً روشن می‌یابد.

[۳۰۹] بحارالأنوار (۴۱/۱۹۶). [۳۱۰] مستدرک الوسائل (۱۵/۱۹۳). [۳۱۱] کتاب الاحتجاج: (۱/۱۴۵) به اختصار. [۳۱۲] مستدرک الوسائل (۷/۲۲۳). [۳۱۳] وسائل الشیعة (۲/۴۱).