فضائل قرآن کریم در احادیث نبوی شریف
١- از عثمان بن عفان س روایت است که رسول اکرم ج فرمود: «خَيْرُكُمْ مَنْ تَعَلَّمَ الْقُرْآن وَعَلَّمَهُ»[١].
«بهترین شما کسی است که قرآن را یاد بگیرد و به دیگران یاد بدهد».
٢- از ابوأمامه باهلی س روایت است که رسول اکرم ج فرمود: «اقْرَءُوا الْقُرْآنَ فَإِنَّهُ يَأْتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ شَفِيعًا لأَصْحَابِهِ»[٢].
«قرآن را تلاوت نمایید؛ زیرا روز قیامت، قرآن برای کسانی که آن را تلاوت نموده‌اند، شفاعت می‌نماید».
٣- از عایشه ل روایت است که رسول اکرم ج فرمود: «الْمَاهِرُ بِالْقُرْآنِ مَعَ السَّفَرَةِ الْكِرَامِ الْبَرَرَةِ وَالَّذِى يَقْرَأُ الْقُرْآنَ وَيَتَتَعْتَعُ فِيهِ وَهُوَ عَلَيْهِ شَاقٌّ لَهُ أَجْرَانِ»[٣].
«کسی‌که در خواندن قرآن، مهارت دارد، (منزلت او روز قیامت) با فرشتگان بزرگوار و نیکوکار خواهد بود، و کسی که با لکنت زبان و سختی آن را تلاوت نماید، دو پاداش دارد».
٤- از جابر س روایت است که رسول اکرم ج فرمود: «الْقُرْآنُ شَافِعٌ مُشَفَّعٌ، وَمَاحِلٌ مُصَدَّقٌ، مَنْ جَعَلَهُ أَمَامَهُ قادَهُ إِلَى الْجَنَّةِ، وَمَنْ جَعَلَهُ خَلْفَهُ سَاقَهُ إِلَى النَّارِ»[٤].
«قرآن شفاعت می‌کند و شفاعت آن هم پذیرفته می‌شود. همچنین قرآن دفاع می‌نماید و سخنش تصدیق می‌شود. هر کس قرآن را پیشوای خود قرار دهد، قرآن او را به بهشت می‌برد؛ و هر کس قرآن را پشت سر خود قرار دهد او را به سوی جهنم سوق می‌دهد».
٥- از أبو موسی أشعری س روایت است که رسول اکرم ج فرمود: «الْقُرْآنُ حُجَّةٌ لَكَ أَوْ عَلَيْكَ»[٥].
«قرآن حجتی به نفع تو یا حجتی علیه توست».
یعنی اگر آن را تلاوت نمایی و به آن عمل کنی، حجتی به نفع تو خواهد بود؛ در غیر این صورت، حجتی علیه تو خواهد بود.
٦- از جبیر س روایت است که رسول ج فرمود: «أَبْشِرُوا فَإِنَّ هَذَا القُرآنَ طَرَفُهُ بَيَدِ اللهِ وَطَرَفُهُ بِأَيدِيكُم فَتَمَسَّكُوا بِهِ فَإِنَّكُم لَن تَهْلِكُوا وَلَن تَضِلُّوا بَعْدَهُ أَبَداً»[٦].
«خوشحال باشید؛ چرا که یک طرف این قرآن به دست الله أ و طرف دیگر آن به دست‌های شماست؛ پس به آن چنگ بزنید؛ زیرا پس از چنگ زدن به قرآن، هرگز هلاک و گمراه نمی‌شوید».
٧- از انس س روایت است که رسول اکرم ج فرمود: «إِنَّ لِلَّهِ أَهْلِينَ مِنَ النَّاسِ» قَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ، مَنْ هُمْ؟ قَالَ: «هُمْ أَهْلُ الْقُرْآنِ، أَهْلُ اللَّهِ وَخَاصَّتُهُ»[٧].
«الله متعال در میان مردم، دوستان خاصی دارد» گفتند: ای رسول الله ایشان چه کسانی اند؟ فرمود: «ایشان اهل قرآن، دوستان خاص الله أ هستند».
٨- از عمر بن خطاب س روایت است که رسول اکرم ج فرمود: «إِنَّ اللَّهَ يَرْفَعُ بِهَذَا الْكِتَابِ أَقْوَامًا وَيَضَعُ بِهِ آخَرِينَ»[٨].
«الله أ به وسیلۀ این کتاب، ملت‌هایی را بالا می‌برد و ملت‌های دیگری را به ذلت و خواری می‌کشاند».
٩- از عبدالله بن مسعود س روایت است که رسول اکرم ج فرمود: «مَنْ قَرَأ حَرْفاً مِنْ كِتَابِ اللهِ فَلَهُ حَسَنَةٌ، وَالحَسَنَةُ بِعَشْرِ أمْثَالِهَا، لاَ أقول: ﴿ألم﴾ حَرفٌ، وَلكِنْ: ألِفٌ حَرْفٌ، وَلاَمٌ حَرْفٌ، وَمِيمٌ حَرْفٌ»[٩].
«هر کس یک حرف از کتاب الله را تلاوت نماید، یک نیکی برایش ثبت می‌شود. و آن نیکی ده برابر می‌شود. من نمی‌گویم: «الم» یک حرف است؛ بلکه الف یک حرف، لام یک حرف، و میم یک حرف دیگر است».
١٠- از عبد الله ابن عمر ب روایت است که رسول اکرم ج فرمود: «لَا يَمَسُّ الْقُرْآنَ إلَّا طَاهِرٌ»[١٠].
«قرآن را جز انسان پاک (با وضو) دست نزند».
١١- از عبد الله ابن مسعود س روایت است که رسول اکرم ج فرمود: «مَنْ سَرَّهُ أَنْ يُحِبَّ اللهَ وَرَسُولَهُ فَلْيَقْرَأْ فِي الْمُصْحَفِ»[١١].
«هر کس دوست دارد (تا بداند که) با الله و پیامبرش محبت دارد، پس قرآن را از روی مصحف تلاوت کند».
١٢- از ابن عمر ب روایت است که رسول اکرم ج فرمود: «لاَ حَسَدَ إِلاَّ فِى اثْنَتَيْنِ: رَجُلٌ آتَاهُ اللَّهُ الْقُرْآنَ فَهُوَ يَقُومُ بِهِ آنَاءَ اللَّيْلِ وَآنَاءَ النَّهَارِ وَرَجُلٌ آتَاهُ اللَّهُ مَالاً فَهُوَ يُنْفِقُهُ آنَاءَ اللَّيْلِ وَآنَاءَ النَّهَارِ»[١٢].
«غبطه خوردن (رشک بردن) تنها در مورد دو نفر جایز است: نخست شخصی که الله متعال به او قرآن عنایت نموده است و او آن را شب و روز تلاوت می‌کند. و دومی کسی که الله متعال به او مال عطا فرموده است و او آن را شب و روز انفاق می‌نماید».
١٣- از ابن عمر ب روایت است که رسول اکرم ج فرمود: «يُقَالُ لِصَاحِبِ الْقُرْآنِ إذا دَخَلَ الْجَنَّةَ اقْرَأْ وَارْقَ وَرَتِّلْ كَمَا كُنْتَ تُرَتِّلُ فِى الدُّنْيَا فَإِنَّ مَنْزِلَتَكَ عِنْدَ آخِرِ آيَةٍ تَقْرَؤُهَا»[١٣].
«هنگامی که صاحب قرآن وارد بهشت شود به او گفته می‌شود: قرآن بخوان و بالا برو همان گونه که در دنیا با ترتیل، قرآن می‌خواندی؛ زیرا منزلت تو نزد آخرین آیه‌ای است که آن را تلاوت می‌کنی».
١٤- از براء بن عازب س روایت است که رسول اکرم ج فرمود: «حَسِّنُوا الْقُرْآنَ بِأَصْوَاتِكُمْ، فَإِنَّ الصَّوْتَ الْحَسَنَ يَزِيدُ الْقُرْآنَ حُسْناً "وفي لفظ" زَيِّنُوا الْقُرْآنَ بِأَصْوَاتِكُمْ»[١٤].
«با صداهایتان به قرآن زیبایی ببخشید، زیرا صدای خوب زیبایی قرآن را افزایش می‌دهد». و در روایتی آمده است که فرمود: «قرآن را با صداهایتان مزین سازید».
١٥- از عبدالله بن مسعود س روایت است که رسول اکرم ج فرمود: «بِئْسَمَا لأَحَدِكُمْ أَنْ يَقُولَ نَسِيتُ آيَةَ كَذا وَكَذا بَلْ هُوَ ُنسِّىَ فاسْتَذْكِرُوا الْقُرْآنَ، فَإِنَّهُ أَشَدُّ تَفَصِّياً مِنْ صُدُورِ الرِّجَالِ مِنَ النَّعَمِ مِنْ عُقُلِهَا»[١٥].
«چقدر بد است برای یکی از شما که می‌گوید: فلان و فلان آیه را فراموش کردم؛ بلکه(بگوید) فراموش گردانیده شده است. پس قرآن را زیاد تلاوت و گردان(مرور) کنید؛ زیرا قرآن زودتر از فرار کردن چهارپایان از بندشان، از سینه مردم می‌گریزد».
١٦- از أبوموسی أشعری س روایت است که رسول اکرم ج فرمود: «مَثَلُ الْمُؤْمِنِ الَّذِى يَقْرَأُ الْقُرْآنَ كَمَثَلِ الأُتْرُجَّةِ، رِيحُهَا طَيِّبٌ وَطَعْمُهَا طَيِّبٌ، وَمَثَلُ الْمُؤْمِنِ الَّذِى لاَ يَقْرَأُ الْقُرْآنَ كَمَثَلِ التَّمْرَةِ لاَ رِيحَ لَهَا وَطَعْمُهَا حُلْوٌ، وَمَثَلُ الْمُنَافِقِ الَّذِى يَقْرَأُ الْقُرْآنَ مَثَلُ الرَّيْحَانَةِ، رِيحُهَا طَيِّبٌ وَطَعْمُهَا مُرٌّ، وَمَثَلُ الْمُنَافِقِ الَّذِى لاَ يَقْرَأُ الْقُرْآنَ كَمَثَلِ الْحَنْظَلَةِ، لَيْسَ لَهَا رِيحٌ وَطَعْمُهَا مُرٌّ»[١٦].
«مثال مؤمنی که قرآن می‌خواند مانند ترنجی است که طعم خوبی دارد و هم از بوی خوشی برخوردار است. و مؤمنی که قرآن نمی‌خواند مانند خرمایی است که بویی ندارد ولی طعمش شیرین است. و مثال منافقی که قرآن می‌خواند، مانند ریحانی است که بویش خوب ولی طعمش تلخ است. و مثال منافقی که قرآن نمی‌خواند، مانند حنظله (هندوانه ابوجهل) است که بوی ندارد و طعمش تلخ است».
١٧- از عبدالله بن عمر ب روایت است که رسول اکرم ج فرمود: «لاَ يَفْقَهُ مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ فِى أَقَلَّ مِنْ ثَلاَثٍ»[١٧].
«هر کس، قرآن را در کمتر از سه روز ختم کند، آن را نمی‌فهمد». یعنی در خواندن قرآن کریم عجله نکنید و با تدبر بخوانید.
١٨- از عبدالرحمن بن شبل س روایت است که رسول اکرم ج فرمود: «اقْرَءُوا الْقُرْآنَ وَاعْملوا بِهِ وَلاَ تَجْفُوا عَنْهُ وَلاَ تَغْلُوا فِيهِ وَلاَ تَأْكُلُوا بِهِ وَلاَ تَسْتَكْثِرُوا بِه»[١٨].
«قرآن را بخوانید و به آن عمل کنید و از آن فاصله نگیرید و در آن (با تعمق بیش از حد) افراط نکنید و آن را وسیله برای امرار معاش و فزون طلبی دنیوی قرار ندهید».
١٩- از أبوهریره س روایت است که رسول اکرم ج فرمود: «مَا اجْتَمَعَ قَوْمٌ فِى بَيْتٍ مِنْ بُيُوتِ اللَّهِ تَعَالَى يَتْلُونَ كِتَابَ اللَّهِ وَيَتَدَارَسُونَهُ بَيْنَهُمْ إِلاَّ نَزَلَتْ عَلَيْهِمُ السَّكِينَةُ وَغَشِيَتْهُمُ الرَّحْمَةُ وَحَفَّتْهُمُ الْمَلاَئِكَةُ وَذَكَرَهُمُ اللَّهُ فِيمَنْ عِنْدَهُ»[١٩].
«هرگاه، گروهی از مردم در یکی از خانه‌های الله (مساجد) جمع شوند و کتاب الهی را تلاوت کنند و آن را با یکدیگر بخوانند، آرامش بر آنان، نازل می‌شود (و رحمت آنان را فرا می‌گیرد) و فرشتگان آنها را احاطه می‌کنند و الله آنان را نزد کسانی که پیش وی اند (فرشتگان) یاد می‌کند».
٢٠- از بریده س روایت است که رسول اکرم ج فرمود: «مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ وَتَعَلَّمَهُ وَعَمِلَ بِهِ أُلْبِسَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ تَاجًا مِنْ نُورٍ، ضَوْءُهُ مِثْلُ ضَوْءِ الشَّمْسِ، وَيُكْسَى وَالِدَيْهِ حُلَّتَانِ لَا تُقَوَّمُ بِهِمَا الدُّنْيَا، فَيَقُولَانِ: بِمَا كُسِينَا هَذَا ؟ فَيُقَالُ: بِأَخْذِ وَلَدِكُمَا الْقُرْآنَ»[٢٠].
«هرکس قرآن بخواند و یاد بگیرد و به آن عمل کند، روز قیامت بر سرش تاجی از نور می‌گذارند که نوری مانند نور آفتاب دارد. همچنین به پدر و مادر آنان دو لباسی می‌پوشانند که از همه دنیا ارزش بیشتر دارند. آنان می‌گویند: به سبب چه عملی این لباس‌ها را به تن ما نموده‌اند؟ گفته می‌شود: به سبب اینکه فرزند شما قرآن را فرا گرفته است».
[١]- متفق علیه.
[٢]- صحیح مسلم شماره(٢٥٢).
[٣]- متفق علیه.
[٤]- روایت طبرانی در المعجم الکبیر با سند صحیح شماره(٨٦٥٥) و سلسله احادیث صحیحه آلبانی باشماره(٢٠١٩).
[٥]- صحیح مسلم شماره(٣٢٨).
[٦]- روایت طبرانی در المعجم الکبیر با سند صحیح شماره(١٠٤٤) و سلسله احادیث صحیحه البانی شماره(٧١٣).
[٧]- سنن ابن ماجه با سند صحیح شماره(٢١٥) و صحیح الترغیب و الترهیب از البانی شماره (١٤٣٢).
[٨]- صحیح مسلم شماره(٢٦٩).
[٩]- روایت ترمذی شماره(٢٩١٠) با سند صحیح، و سلسلۀ احادیث صحیحه البانی شماره (٣٣٢٧).
[١٠]- روایت طبرانی با سند صحیح شماره(١٣٢١٧) و ارواء الغلیل از البانی شماره(١٢٢).
[١١]- روایت ابونعیم در حلیة الأولیاء (٧/٢٠٩) وسلسله احادیث صحیحه البانی شماره (٢٣٤٢).
[١٢]- متفق علیه.
[١٣]- روایت احمد با سند صحیح شماره(٦٧٩٩) و سلسله احادیث صحیحه البانی شماره(٢٢٤٠).
[١٤]- روایت مشکاة المصابیح شماره(٢٢٠٨) با سند صحیح و صحیح سنن أبی داود از البانی شماره(١٣٢٠).
[١٥]- متفق علیه.
[١٦]- متفق علیه.
[١٧]- روایت أبوداود شماره(١٣٩٤) و ترمذی(٢٩٤٩) و ابن‌ماجه(١٣٤٧)، و حدیث صحیح می‌باشد چنانکه در صحیح سنن أبی داود البانی شماره(١٢٥٧) آمده است.
[١٨]- روایت احمد با سند صحیح شماره(١٥٥٢٩) و سلسله احادیث صحیحه البانی شماره(٣٠٥٧).
[١٩]- سنن ابن ماجه شماره(٢٢٥) و صحیح الترغیب و الترهیب از البانی شماره(٦٩).
[٢٠]- مستدرک حاکم شماره (٢٠٨٦) و سلسله احادیث صحیحه شماره (٢٨٢٩).