مبحث چهارم: پدیده تغییر در مذهب امامیه

از پدیده‌هایی که برای دنبال‌کننده تاریخ مذهب امامیه جلوه‌گر است، پدیده تغییر و دگرگونی مستمر است، و این مذهب مراحل متعددی پشت سرگذاشته است تا به شکل کنونی تکامل یافته است، و با این وجود پیوسته در معرض پذیرش اثرپذیری از افکار و تغییرات دیگری است که با شکل‌های گوناگون جلوه می‌کنند.

قبل از اینکه بر تاریخ تغییر مذهب امامیه نظری بیفکنیم، می‌بایست بدانیم که تشیع در کوفه از مراحل آغازی آن نماینده [شاخص] نظر عمومی شیعه‌ى (امامی) ‌بود، گرچه تشیع در مناطق دیگر از قبیل یمن، خراسان، بحرین (شرق جزیره به طور کلی) از اهمیت به سزائی برخوردار بود، اما تا زمانی طولانی کوفه به عنوان مرکز اصلی باقی ماند، و برخی از غالیان دروغ‌پرداز – از دوری مکانی کوفه – از اهل بیت سوءاستفاده و بهره‌برداری کرده‌اند، و تلاش نموده‌اند به اسم آل بیت غلوّ را گسترش دهند، اما عموم شیعیان در مدت زمانى بسیاری از آن افکار را نپذیرفته‌اند.

خواننده عزیز باید بداند که تعیین کوفه به عنوان ریسمانی برای دیدگاه عموم شیعه اهمیت زیادی دارد چون بررسی فکر عمومی تشیع در برهه‌های تاریخی سر نخ و مبنایی برای تکامل مذهب شیعه‌ى امامی و تمییزی میان فکر کلی و فکر نادر و تازه در هر مرحله می‌باشد.

آنچه برای ما معلوم می‌سازد که کوفه عرصه‌ى تغییرات عقاید شیعی بوده است، فریاد امام زاهد زین‌العابدین علی بن الحسین: است که رو به اهل عراق نموده و فریاد برمی‌آورد: ای مردم، ما را با روش اسلام دوست بدارید، نه با روش بت پرستی، قسم به خدا همواره حُب شما برای ما ننگ و ضرری بر ما وارد ساخته است [۸۰]و در روایتی می‌فرماید: تا اینکه مرا نزد مردم منفور ساخته‌اید [۸۱]، و گروهی از کوفیان نزد وی آمدند به آنان فرمود: ای مردم عراق، ما را با روش اسلامی دوست بدارید از پدرم – حسین بن علی – شنیده‌ام می‌گفت: پیامبر جفرموده است – ای مردم بیشتر از شایستگی (مرا رفعت نبخشید خداوند قبل از اینکه مرا به پیامبر انتخاب نماید مرا به بنده(خود) انتخاب نموده است) [۸۲]. این فریادها از جانب امام علی بن الحسین: آشکارا دلالت بر علائم بیرقهای تغییراتی است که کوفه در توجه به آل بیت به آن اختصاص یافته است، ... و در صفحات بعد تلاش خواهم کرد به بررسی تغییر - با توجه به مضمون آن که همان نص و عصمت و تعیین تعداد امامان دوازدگانه است - در نظر امامیه بپردازم [۸۳].

[۸۰] تاریخ ابن عساکر ۱۲/۱٩. تهذيب الکمال ۲۰/۳۸٧، سیر أعلام النبلاء ۴/۳۸٩-۳٩۰، تهذیب التهذیب ٧/۳۰۶. [۸۱] طبقات ابن سعد ۵/۲۱۴. حلية الأولياء ۳/۱۳۶. [۸۲] الذرية الطاهرة النبوية، محمد احمد الدولابی ٧٩. [۸۳] این مراحل که در صفحات بعد مطرح می‌شود نیازمند تحقیق ژرفتری است ولیکن من فقط به این مقدار دست یافتم و علم آن نزد خداوند است.