پیشگامان تصحیح و اعتدال: روش و دیدگاه های آنان

علت اول: تأثیر قرآن

چه بسا یکی از بزرگترین تغییر و تحولات پسندیده بر افراد و گروه‌های اسلامی همان تفکر در قرآن کریم باشد. چون قرآن همچنان که خداوند متعال وصف کرده است، سبب به دست آمدن هدایت و توفیق به بهترین حالت هر چیزی است. خداوند متعال می‌فرماید:

﴿إِنَّ هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانَ يَهۡدِي لِلَّتِي هِيَ أَقۡوَمُ وَيُبَشِّرُ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ ٱلَّذِينَ يَعۡمَلُونَ ٱلصَّٰلِحَٰتِ أَنَّ لَهُمۡ أَجۡرٗا كَبِيرٗا٩﴾[الإسراء: ٩].

«این قرآن، به راهى که استوارترین راه‏هاست، هدایت مى‏کند; و به مؤمنانى که اعمال صالح انجام مى‏دهند، بشارت مى‏دهد که براى آن‌ها پاداش بزرگى است».

سعدی مفسر(/) می‌گوید:

﴿يَهۡدِي لِلَّتِي هِيَ أَقۡوَمُ﴾[الإسراء: ٩].

یعنی راست‌ترین و برترین عقاید و اعمال و اخلاق، پس کسی که بدانچه که قرآن به آن دعوت کرده، راه یابد، او کاملترین و پایدارترین مردم در تمامی امورش می‌باشد» [۱۲۱٩].

بنابراین کسی که در تدبر کلام خداوند جدیت و سعی و تلاش داشته باشد، دروازه بزرگی به سوی بهترین خیرها در هر زمینه‌ای به روی او باز می‌شود، و بدین ترتیب از بسیاری از راه‌ها و بحث‌های پیچیده بی‌نیاز می‌گردد [۱۲۲۰].

به عنوان شاهد این امر، ابوالفضل برقعی(/) علت تغییر دیدگاه و عقیده خود را در گفتگو و مناظره با هیچ کس ندانسته است، بلکه به علت روی‌آوردن به قرآن کریم دانسته است. و صراحتاً می‌گوید: «به برکت تدبر در کتاب خداوند، کم کم هوشیار شدم و فهمیدم که روحانیون (بزرگان مذهب) و صاحبان این مذهب، اسلام را تغییر داده‌اند و اسلام اصیل را با نام مذهب رها کرده‌اند».

و علامه خوئینی در بعضی از ابیاتش می‌گوید:

چهل سال قبل شرحی بر منظومه ملا هادی نوشتم، به گمان اینکه راه آن‌ها راه هدایت است، و به آن‌ها پیوستم، و توسط قرآن و اسلام هدایت و رهنمون شدم و معنی آیات قرآن و اسلام را فهمیدم... تا آخر آنچه گفته است [۱۲۲۱].

همچنین بیشتر کسانی که تغییر کرده‌اند و متحول شده‌اند این تحول خود را در خلال شدت تعلق آن‌ها به قرآن، و بیشتر استش‌هادکردن به آن می‌بینند. اگر حق‌خواهان و حق‌پرستان به خوبی مردم را به تفکر در آیات خداوند دعوت کنند و راه‌های تفکر در قرآن و کیفیت تدبر آن را به آن‌ها بیاموزند، موفقیت‌های بزرگی را بدست می‌آورند. و خود را از بحث‌های بیرونی که جز بیان فرقه‌ها و مذاهب نیست، می‌رهانند. والله اعلم.

[۱۲۱٩] تيسير الکريم الرحمن ۴۵۴. و نگا: بدائع التفسیر، ابن القیم ۳/٧۲. [۱۲۲۰] به قاعده اول از کتاب القواعد والاحسان، السعدی ۱۳ رجوع شود. [۱۲۲۱] ترجمه اشعار به عربی است و خود اشعار در جلد اول الموسوعة القرآنیة است.