«خدا ،يكي است»
اسلام آمد و در همان قدم اوّل لازم دانست كه این عقاید و افكار خرافی را برچیند و به جای آن، عقاید و افكاری نو ـ بر اساس و پایه‌ای محكم ـ جایگزین سازد و لذا كار را با معرّفی دقیق خدا شروع كرد و بسیار مصمّم بود كه در همان لحظه ظهورش، خدا را به طور كامل و شایسته به مردم بشناساند و چیزی كه مقتضای این شناخت است، دوباره برگرداند و تمام چیزهایی كه به جای خدا، و یا در كنار خدا، و یا واسطه خدا و آنها قرار گرفته‌اند، از بین ببرد و به همین جهت اعلان داشت:
ـ «اللّه»، خداوی برتر، در ذات خود یگانه و یكتاست:
﴿قُلۡ هُوَ ٱللَّهُ أَحَدٌ ١ ٱللَّهُ ٱلصَّمَدُ ٢ لَمۡ يَلِدۡ وَلَمۡ يُولَدۡ ٣ وَلَمۡ يَكُن لَّهُۥ كُفُوًا أَحَدُۢ ٤﴾[الإخلاص: ۱-۴]... ﴿وَإِلَٰهُكُمۡ إِلَٰهٞ وَٰحِدٞۖ لَّآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلرَّحۡمَٰنُ ٱلرَّحِيمُ ١٦٣﴾[البقرة: ۱۶۳].
«بگو: خدا، یگانه یكتاست. خدا سرور والای برآورنده امیدها و برطرف‌كننده حاجات و نیازمندیهاست. نزاده است و زاده نشده و كسی همتا و همگون او نیست» ... «خدای شما، خدایی یگانه و واحد است. هیچ معبودی جز او نیست و او رحمان و رحیم».
ـ هیچ كس در وجود با او برابر نیست:
﴿هُوَ ٱلۡأَوَّلُ وَٱلۡأٓخِرُ وَٱلظَّٰهِرُ وَٱلۡبَاطِنُ﴾[الحدید: ۳].
«او بی‌آغاز و بی‌انتهاست (ازلی و ابدی است)، پیدا و ناپیداست».
ـ در بقاء، هیچ شریكی ندارد:
﴿كُلُّ شَيۡءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجۡهَهُۥ﴾[القصص: ۸۸]... ﴿كُلُّ مَنۡ عَلَيۡهَا فَانٖ ٢٦ وَيَبۡقَىٰ وَجۡهُ رَبِّكَ ذُو ٱلۡجَلَٰلِ وَٱلۡإِكۡرَامِ ٢٧﴾[الرحمن: ۲۶ - ۲۷].
«همه چیز جز ذات او، فانی و نابودشدنی است» ... «تمام چیزها و كسانی كه بر روی زمین هستند، فنا و نابود می‌شوند و تنها ذات پروردگار باعظمت و ارجمند تو می‌ماند وبس».
ـ خالق، فقط اوست و آفریدگار همه چیز است:
﴿ذَٰلِكُمُ ٱللَّهُ رَبُّكُمۡۖ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۖ خَٰلِقُ كُلِّ شَيۡءٖ فَٱعۡبُدُوهُۚ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ وَكِيلٞ ١٠٢﴾[الأنعام: ۱۰۲]... ﴿وَخَلَقَ كُلَّ شَيۡءٖ فَقَدَّرَهُۥ تَقۡدِيرٗا﴾[الفرقان: ۲]... ﴿قُلۡ أَرَءَيۡتُم مَّا تَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ أَرُونِي مَاذَا خَلَقُواْ مِنَ ٱلۡأَرۡضِ أَمۡ لَهُمۡ شِرۡكٞ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِۖ ٱئۡتُونِي بِكِتَٰبٖ مِّن قَبۡلِ هَٰذَآ أَوۡ أَثَٰرَةٖ مِّنۡ عِلۡمٍ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ ٤﴾[الأحقاف: ۴].
«آن خدا و پروردگار شماست. جز او خدایی نیست، و او خالق همه چیز است. پس وی را باید عبادت كنید و همو حافظ و مدبّر همه چیز است» ... «و همه چیز را آفریده است و آن را دقیقاً اندازه‌گیری و كاملاً سنجیده و برآورد نموده است» ... «بگو: آیا دقّت كرده‌اید درباره چیزی كه به جز خدا به فریاد می‌خوانید (و عبادت می‌كنید)؟ به من نشان دهید، چه چیزی از زمین را خلق كرده‌اند؟ یا اصلاً در (خلقت و گردش و چرخش) آسمانها مشاركتی داشته‌اند؟ كتابی پیش از این (قرآن) یا یک اثر علمی برای من بیاورید اگر راست می‌گویید!».
ـ مالک، تنها اوست و تمام چیزهایی كه در آسمانها و زمین قرار دارند، ملک اویند:
﴿قُل لِّمَن مَّا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ قُل لِّلَّهِ﴾[الأنعام: ۱۲]... ﴿وَلِلَّهِ مُلۡكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَمَا بَيۡنَهُمَا﴾[المائدة: ۱۷]... ﴿ٱلَّذِي لَهُۥ مُلۡكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَلَمۡ يَتَّخِذۡ وَلَدٗا وَلَمۡ يَكُن لَّهُۥ شَرِيكٞ فِي ٱلۡمُلۡكِ﴾[الفرقان: ۲].
«بگو: آنچه در آسمانها و زمین است، از آنِ كیست؟ بگو: از آنِ خداست» ... «از آنِ كیست آنچه در آسمانها و زمین و آنچه در میان آن دو است» ... «آن كسی كه مالكیت آسمانها و زمین از آنِ اوست، و فرزندی برای خود برنگزیده و در مالكیت، شریكی نداشته است».
ـ در رزق شریكی ندارد، و رازق همه موجودات است:
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ ٱذۡكُرُواْ نِعۡمَتَ ٱللَّهِ عَلَيۡكُمۡۚ هَلۡ مِنۡ خَٰلِقٍ غَيۡرُ ٱللَّهِ يَرۡزُقُكُم مِّنَ ٱلسَّمَآءِ وَٱلۡأَرۡضِۚ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۖ فَأَنَّىٰ تُؤۡفَكُونَ ٣﴾[الفرقان: ۳]... ﴿وَكَأَيِّن مِّن دَآبَّةٖ لَّا تَحۡمِلُ رِزۡقَهَا ٱللَّهُ يَرۡزُقُهَا وَإِيَّاكُمۡ﴾[العنکبوت: ۶۰]... ﴿۞وَمَا مِن دَآبَّةٖ فِي ٱلۡأَرۡضِ إِلَّا عَلَى ٱللَّهِ رِزۡقُهَا وَيَعۡلَمُ مُسۡتَقَرَّهَا وَمُسۡتَوۡدَعَهَا﴾[هود: ۶].
«ای مردم! نعمتی را كه خدا به شما عطا فرموده، یادآور شوید. آیا جز اللّه، خالق دیگری وجود دارد كه شما را از آسمان و زمین روزی برساند؟ جز او خدایی وجود ندارد. پس با این حال، چگونه منحرف و گمراه می‌شوید؟!» ... «چه بسیارند جنبندگانی كه نمی‌توانند روزی خود را بردارند و حمل كنند. خدا روزی‌رسان همه آنها و شماست» ... «هیچ جنبنده‌ای در زمین نیست مگر اینكه روزی آن، بر عهده خداست و محل زندگی و محل دفنش را می‌داند».
ـ مدبّر و چرخاننده و نگهدارنده همه چیز، تنها اوست:
﴿إِنَّ ٱللَّهَ يُمۡسِكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ أَن تَزُولَاۚ وَلَئِن زَالَتَآ إِنۡ أَمۡسَكَهُمَا مِنۡ أَحَدٖ مِّنۢ بَعۡدِهِۦٓ﴾[فاطر: ۴۱]... ﴿وَمِنۡ ءَايَٰتِهِۦٓ أَن تَقُومَ ٱلسَّمَآءُ وَٱلۡأَرۡضُ بِأَمۡرِهِۦ﴾[الروم: ۲۵]... ﴿وَكُلَّ شَيۡءٍ أَحۡصَيۡنَٰهُ فِيٓ إِمَامٖ مُّبِينٖ﴾[یس: ۱۲].
«خداوند، آسمانها و زمین را نگاهداری می‌كند و نمی‌گذارد (از مسیر خود) خارج و نابود شوند. هر گاه (هم بخواهند) خارج و نابود شوند، جز خدا هیچ كس نمی‌تواند آنها ار نگاه و محفوظ دارد» ... «و از جمله دلایل و نشانه‌های (قدرت) خدا یكی این است كه آسمان و زمین، ساخته و پرداخته او و به فرمان وی برپاست» ... «و ما همه چیز را در كتاب آشكار (به نام لوح محفوظ) سرشماری می‌كنیم و می‌نویسیم».
ـ سلطه و قدرتش بی‌شریک است، و بر هر چیزی قادر و قاهر است:
﴿لَا يُسَۡٔلُ عَمَّا يَفۡعَلُ وَهُمۡ يُسَۡٔلُونَ ٢٣﴾[الأنبیاء: ۲۳]... ﴿وَهُوَ ٱلۡقَاهِرُ فَوۡقَ عِبَادِهِۦۖ وَيُرۡسِلُ عَلَيۡكُمۡ حَفَظَةً حَتَّىٰٓ إِذَا جَآءَ أَحَدَكُمُ ٱلۡمَوۡتُ تَوَفَّتۡهُ رُسُلُنَا وَهُمۡ لَا يُفَرِّطُونَ ٦١ ثُمَّ رُدُّوٓاْ إِلَى ٱللَّهِ مَوۡلَىٰهُمُ ٱلۡحَقِّۚ أَلَا لَهُ ٱلۡحُكۡمُ وَهُوَ أَسۡرَعُ ٱلۡحَٰسِبِينَ ٦٢﴾[الأنعام: ۶۱ - ۶۲]... ﴿قُلۡ هُوَ ٱلۡقَادِرُ عَلَىٰٓ أَن يَبۡعَثَ عَلَيۡكُمۡ عَذَابٗا مِّن فَوۡقِكُمۡ أَوۡ مِن تَحۡتِ أَرۡجُلِكُمۡ أَوۡ يَلۡبِسَكُمۡ شِيَعٗا وَيُذِيقَ بَعۡضَكُم بَأۡسَ بَعۡضٍ﴾[الأنعام: ۶۵]... ﴿قُلۡ أَرَءَيۡتُمۡ إِنۡ أَخَذَ ٱللَّهُ سَمۡعَكُمۡ وَأَبۡصَٰرَكُمۡ وَخَتَمَ عَلَىٰ قُلُوبِكُم مَّنۡ إِلَٰهٌ غَيۡرُ ٱللَّهِ يَأۡتِيكُم بِهِ﴾[الأنعام: ۴۶]... ﴿وَٱللَّهُ غَالِبٌ عَلَىٰٓ أَمۡرِهِۦ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَ ٱلنَّاسِ لَا يَعۡلَمُونَ﴾[یوسف: ۲۱].
«از آنچه می‌كند، بازخواست نمی‌شود، ولی آنها مورد سؤال قرار می‌گیرند» ... «خداوند بر بندگان خود كاملاً چیره است. او مراقبانی بر شما می‌فرستد و می‌گمارد، و چون مرگ یكی از شما فرا رسید، فرستادگان ما جان او را می‌گیرند و هیچ كوتاهی نمی‌كنند. سپس به سوی خدا، یعنی سرور حقیقی‌شان برگردانده می‌شوند. هان! فرمان و داوری از آنِ خداست و بس، و او سریعترینِ حسابگران است» ... «بگو: خدا می‌تواند عذاب بزرگی از بالای سرتان و یا از زیر پاهایتان بر شما بگمارد، و یا اینكه كار را بر شما به هم آمیزد و دسته‌دسته و پراكنده شوید و جنگها در میانتان برپا گرداند» ... «بگو: به من بگویید كه اگر خداوند گوش و چشمهایتان را (از شما بازپس) گیرد و بر دلهایتان مُهری بزند، غیر از اللّه خدایی هست كه آنها را به شما برگرداند؟!» ... «و بدانید كه خداوند میان انسان و دلش جدایی می‌اندازد (و می‌تواند انسان را از رسیدن به خواسته‌ها و آرزوهای دل بازدارد» ... «خداوند بر كار خود چیره و مسلّط است، ولی بیشتر مردم نمی‌دانند».
ـ غیر از او، ربّ، ولی و حاكم دیگری وجود ندارد:
﴿قُلۡ أَغَيۡرَ ٱللَّهِ أَبۡغِي رَبّٗا وَهُوَ رَبُّ كُلِّ شَيۡءٖ﴾[الأنعام: ۱۶۴]... ﴿قُلۡ أَغَيۡرَ ٱللَّهِ أَتَّخِذُ وَلِيّٗا فَاطِرِ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ﴾[الأنعام: ۱۴]... ﴿أَفَغَيۡرَ ٱللَّهِ أَبۡتَغِي حَكَمٗا وَهُوَ ٱلَّذِيٓ أَنزَلَ إِلَيۡكُمُ ٱلۡكِتَٰبَ مُفَصَّلٗا﴾[الأنعام: ۱۱۴].
«بگو: آیا پروردگاری جز خدا را بطلبم، در حالی كه خدا پروردگار همه چیز و همه كس است؟!» ... «آیا غیر از خدا سرپرست و یاور خود برگیرم، در حالی كه او آفریننده آسمانها و زمین است؟!» ... «آیا غیر از خدا را حاكم و داور بطلبم، در حالی كه اوست كه كتاب را به صورت مفصّل و روشن برایتان نازل كرده است؟!».
ـ صاحب‌اختیار، تنها اوست:
﴿وَرَبُّكَ يَخۡلُقُ مَا يَشَآءُ وَيَخۡتَارُۗ مَا كَانَ لَهُمُ ٱلۡخِيَرَةُۚ سُبۡحَٰنَ ٱللَّهِ وَتَعَٰلَىٰ عَمَّا يُشۡرِكُونَ ٦٨﴾[القصص: ۶۸].
«و پروردگارت هر چه را بخواهد، خلق می‌كند و اختیار می‌نماید، و مردم حق انتخاب و اختیار ندارند. خداوند بسی بالاتر و پاكتر از آن است كه چیزی را شریک او كنند».
ـ هیچ كس در قانونگذاری شریک او نیست:
﴿أَمۡ لَهُمۡ شُرَكَٰٓؤُاْ شَرَعُواْ لَهُم مِّنَ ٱلدِّينِ مَا لَمۡ يَأۡذَنۢ بِهِ ٱللَّهُ﴾[الشوری: ۲۱].
«یا اینكه آنان شركاء و معبودانی دارند كه برایشان قانونگذاری كرده و دینی را پدید آورده‌اند كه خداوند بدان اجازه نداده است».
ـ تمام امور، تنها در دست اوست:
﴿لَيۡسَ لَكَ مِنَ ٱلۡأَمۡرِ شَيۡءٌ﴾[آل عمران: ۱۲۸]... ﴿بَل لِّلَّهِ ٱلۡأَمۡرُ جَمِيعًا﴾[الرعد: ۳۱].
«هیچ امری در دست تو (ای پیامبر) نیست» ... «بلكه تمام امور در دست خداست».
ـ در علم و آگاهی، همتایی ندارد:
﴿وَٱللَّهُ يَعۡلَمُ وَأَنتُمۡ لَا تَعۡلَمُونَ﴾[البقرة: ۲۱۶]... ﴿أَلَا يَعۡلَمُ مَنۡ خَلَقَ وَهُوَ ٱللَّطِيفُ ٱلۡخَبِيرُ ١٤﴾[الملك: ۱۴]... ﴿وَأَنَّ ٱللَّهَ قَدۡ أَحَاطَ بِكُلِّ شَيۡءٍ عِلۡمَۢا﴾[الطلاق: ۱۲].
«خدا می‌داند و شما نمی‌دانید» ... «هان! كسی كه خلق می‌كند، می‌داند (و آگاهتر از كسی است كه خلق شده است) و او ریزبین و دقیق و آگاه است» ... «علم و آگاهی خدا همه چیز را احاطه كرده و فراگرفته است».
ـ تنها اوست كه می‌میراند و زنده می‌گرداند:
﴿ٱللَّهُ ٱلَّذِي خَلَقَكُمۡ ثُمَّ رَزَقَكُمۡ ثُمَّ يُمِيتُكُمۡ ثُمَّ يُحۡيِيكُمۡۖ هَلۡ مِن شُرَكَآئِكُم مَّن يَفۡعَلُ مِن ذَٰلِكُم مِّن شَيۡءٖۚ سُبۡحَٰنَهُۥ وَتَعَٰلَىٰ عَمَّا يُشۡرِكُونَ ٤٠﴾[الروم: ۴۰].
«خدا كسی است كه شما را آفریده، سپس به شما روزی بخشیده است. بعد شما را می‌میراند و سپس دوباره زنده‌تان می‌گرداند. آیا در میان شركاء و معبودانتان كسی هست كه چیزی از این كارها را انجام دهد؟ خدا دورتر و برتر از این است كه برایش شریک قائل شوند».
ـ فقط اوست كه هدایت می‌كند:
﴿قُلۡ هَلۡ مِن شُرَكَآئِكُم مَّن يَهۡدِيٓ إِلَى ٱلۡحَقِّۚ قُلِ ٱللَّهُ يَهۡدِي لِلۡحَقِّۗ أَفَمَن يَهۡدِيٓ إِلَى ٱلۡحَقِّ أَحَقُّ أَن يُتَّبَعَ أَمَّن لَّا يَهِدِّيٓ إِلَّآ أَن يُهۡدَىٰۖ فَمَا لَكُمۡ كَيۡفَ تَحۡكُمُونَ ٣٥﴾[یس: ۳۵]... ﴿إِنَّكَ لَا تَهۡدِي مَنۡ أَحۡبَبۡتَ وَلَٰكِنَّ ٱللَّهَ يَهۡدِي مَن يَشَآءُۚ وَهُوَ أَعۡلَمُ بِٱلۡمُهۡتَدِينَ ٥٦﴾[القصص: ۵۶].
«بگو: آیا این شركاء شما كسی هست كه به سوی حق هدایت كند؟ بگو: خدا راه حق را نشان می‌دهد. آیا آن كس كه به راه راست هدایت می‌كند، بهتر و سزاوارتر است كه پیروی شود یا كسی كه نمی‌تواند هدایت كند و بلكه باید خودش هدایت شود؟! شما را چه شده است؟! این چه حكمی است كه می‌كنید؟!» ... «(ای پیامبر!) تو نمی‌توانی كسی را كه بخواهی و دوست داشته باشی هدایت كنی، بلكه این تنها خداست كه هر كه را بخواهد هدایت می‌كند، و او بهتر می‌داند كه چه كسانی راهیابند».
ـ هیچ كس جز او، دعاها و فریادها را نمی‌شنود و اجابت نمی‌كند:
﴿أَمَّن يُجِيبُ ٱلۡمُضۡطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكۡشِفُ ٱلسُّوٓءَ وَيَجۡعَلُكُمۡ خُلَفَآءَ ٱلۡأَرۡضِۗ أَءِلَٰهٞ مَّعَ ٱللَّهِۚ قَلِيلٗا مَّا تَذَكَّرُونَ ٦٢﴾[النمل: ۶۲]... ﴿وَأَنَّ ٱلۡمَسَٰجِدَ لِلَّهِ فَلَا تَدۡعُواْ مَعَ ٱللَّهِ أَحَدٗا ١٨﴾[الجن: ۱۸]... ﴿ذَٰلِكَ بِأَنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلۡحَقُّ وَأَنَّ مَا يَدۡعُونَ مِن دُونِهِ ٱلۡبَٰطِلُ﴾[لقمان: ۳۰].
«(آیا بتها بهترند) یا كسی كه به فریاد مضطرّ و درمانده می‌رسد و بلا و گرفتاری را برطرف می‌كند، هر گاه او را به كمک بطلبد، و شما (انسانها) را جانشین زمین می‌سازد؟ آیا معبود دیگری با خداست؟! واقعاً شما بسیار كم پند می‌گیرید» ... «پس همراه خدا، كس دیگری را نخوانید» ... «این بدین خاطر است كه فقط خدا حق است و هر آنچه كه غیر از او می‌خوانند، باطل هستند».
ـ پناه‌دهنده فقط اوست:
﴿قُلۡ مَنۢ بِيَدِهِۦ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيۡءٖ وَهُوَ يُجِيرُ وَلَا يُجَارُ عَلَيۡهِ إِن كُنتُمۡ تَعۡلَمُونَ ٨٨ سَيَقُولُونَ لِلَّهِ﴾[المؤمنون: ۸۸-۸۹]... ﴿مَّا لَهُم مِّنَ ٱللَّهِ مِنۡ عَاصِمٖ﴾[یونس: ۲۷]... ﴿وَلَنۡ أَجِدَ مِن دُونِهِۦ مُلۡتَحَدًا﴾[الجن: ۲۲].
«بگو: چه كسی فرماندهی بزرگ همه چیز را در دست دارد و او كسی باشد كه (به همه) پناه دهد و كسی را (هم نمی‌توان) از (عذاب) او پناه داد اگر چنانچه راست می‌گویید؟ خواهند گفت: از آنِ خداست» ... «هیچ كس و هیچ چیزی نمی‌تواند آنان را از (عذاب) خدا پناه دهد» ... «و پناهگاهی جز خدا نمی‌یابم».
ـ و...بالاخره در تمام صفات و ویژگی‌هایش یكتا و بی‌نظیر است:
﴿وَلَهُ ٱلۡمَثَلُ ٱلۡأَعۡلَىٰ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ﴾[الروم: ۲۷]... ﴿لَيۡسَ كَمِثۡلِهِۦ شَيۡءٞ﴾[الشوری: ۱۱]... ﴿فَلَا تَضۡرِبُواْ لِلَّهِ ٱلۡأَمۡثَالَ﴾[النحل: ۷۴].
«بالاترین وصف و صفات، در آسمانها و زمین متعلّق به خداست» ... «هیچ كس و هیچ چیزی مانند او نیست» ... «برای خدا، همتا و مثال نیاورید».
این، نوعی توحید بود كه اسلام در همان آغاز ظهورش تلاش كرد كه در افكار و دلهای مردم جایگزین سازد، و همین توحید بود كه اعراب جاهلی، قسمتی از آن را قبول داشته‌اند و همچنان كه گفتیم، آنها به خدا ایمان داشتند و او را خالق، مالک، رازق، ربّ، مدبّر، زنده‌گرداننده و میراننده، پناه‌دهنده و...می‌دانستند. امّا این از نظر اسلام كافی نبود و نیست؛ زیرا چنین خدای یگانه‌ای كه: خالق، مالک، مدبّر، رازق، حاكم، ربّ، ولی، صاحب‌اختیار، قانونگذار، زنده‌كننده، میراننده، هدایت‌كننده، پناه‌دهنده، شنونده، پاسخ‌گوینده به دعاها و فریادها و...است، بایستی پرستش و عبادت و بندگی و فرمانبرداری شود، و به همین جهت بود كه قرآن بعد از نشان دادن هر یک از این خصوصیات خداوند، مشركین را مخاطب قرار می‌دهد و می‌گوید: شما نیز كه چنین خدایی را با چنین اوصافی قبول دارید، پس چرا متذكّر نمی‌شوید و تنها او را به فریاد نمی‌خوانید، تنها به او پناه نمی‌برید، تنها به او متوسّل نمی‌شوید، تنها برای او اطاعت و پیروی نمی‌كنید، و...در یک كلمه، تنها او را پرستش و عبادت نمی‌كنید؟! آیا جادو و طلسم شده‌اید؟ یا اینكه فریب شیطان را خورده‌اید؟ و...
﴿وَلَئِن سَأَلۡتَهُم مَّنۡ خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ لَيَقُولُنَّ ٱللَّهُۚ قُلۡ أَفَرَءَيۡتُم مَّا تَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ إِنۡ أَرَادَنِيَ ٱللَّهُ بِضُرٍّ هَلۡ هُنَّ كَٰشِفَٰتُ ضُرِّهِۦٓ أَوۡ أَرَادَنِي بِرَحۡمَةٍ هَلۡ هُنَّ مُمۡسِكَٰتُ رَحۡمَتِهِۦۚ قُلۡ حَسۡبِيَ ٱللَّهُۖ عَلَيۡهِ يَتَوَكَّلُ ٱلۡمُتَوَكِّلُونَ ٣٨﴾[الزمر: ۳۸]... ﴿وَلَئِن سَأَلۡتَهُم مَّنۡ خَلَقَهُمۡ لَيَقُولُنَّ ٱللَّهُۖ فَأَنَّىٰ يُؤۡفَكُونَ ٨٧﴾[الزخرف: ۸۷]... ﴿قُلۡ مَن يَرۡزُقُكُم مِّنَ ٱلسَّمَآءِ وَٱلۡأَرۡضِ أَمَّن يَمۡلِكُ ٱلسَّمۡعَ وَٱلۡأَبۡصَٰرَ وَمَن يُخۡرِجُ ٱلۡحَيَّ مِنَ ٱلۡمَيِّتِ وَيُخۡرِجُ ٱلۡمَيِّتَ مِنَ ٱلۡحَيِّ وَمَن يُدَبِّرُ ٱلۡأَمۡرَۚ فَسَيَقُولُونَ ٱللَّهُۚ فَقُلۡ أَفَلَا تَتَّقُونَ ٣١ فَذَٰلِكُمُ ٱللَّهُ رَبُّكُمُ ٱلۡحَقُّۖ فَمَاذَا بَعۡدَ ٱلۡحَقِّ إِلَّا ٱلضَّلَٰلُۖ فَأَنَّىٰ تُصۡرَفُونَ ٣٢﴾[یونس: ۳۱-۳۲]... ﴿قُل لِّمَنِ ٱلۡأَرۡضُ وَمَن فِيهَآ إِن كُنتُمۡ تَعۡلَمُونَ ٨٤ سَيَقُولُونَ لِلَّهِۚ قُلۡ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ ٨٥ قُلۡ مَن رَّبُّ ٱلسَّمَٰوَٰتِ ٱلسَّبۡعِ وَرَبُّ ٱلۡعَرۡشِ ٱلۡعَظِيمِ ٨٦ سَيَقُولُونَ لِلَّهِۚ قُلۡ أَفَلَا تَتَّقُونَ ٨٧ قُلۡ مَنۢ بِيَدِهِۦ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيۡءٖ وَهُوَ يُجِيرُ وَلَا يُجَارُ عَلَيۡهِ إِن كُنتُمۡ تَعۡلَمُونَ ٨٨ سَيَقُولُونَ لِلَّهِۚ قُلۡ فَأَنَّىٰ تُسۡحَرُونَ ٨٩﴾[المؤمنون: ۸۴-۸۹]... ﴿ٱللَّهُ ٱلَّذِي خَلَقَكُمۡ ثُمَّ رَزَقَكُمۡ ثُمَّ يُمِيتُكُمۡ ثُمَّ يُحۡيِيكُمۡۖ هَلۡ مِن شُرَكَآئِكُم مَّن يَفۡعَلُ مِن ذَٰلِكُم مِّن شَيۡءٖۚ سُبۡحَٰنَهُۥ وَتَعَٰلَىٰ عَمَّا يُشۡرِكُونَ ٤٠﴾[الروم: ۴۰]... ﴿قُلۡ يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ إِن كُنتُمۡ فِي شَكّٖ مِّن دِينِي فَلَآ أَعۡبُدُ ٱلَّذِينَ تَعۡبُدُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ وَلَٰكِنۡ أَعۡبُدُ ٱللَّهَ ٱلَّذِي يَتَوَفَّىٰكُمۡ﴾[یونس: ۱۰۴]... ﴿ذَٰلِكُمُ ٱللَّهُ رَبُّكُمۡۖ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۖ خَٰلِقُ كُلِّ شَيۡءٖ فَٱعۡبُدُوهُۚ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ وَكِيلٞ ١٠٢﴾[الأنعام: ۱۰۲].
«اگر از آنان بپرسی: چه كسی آسمانها و زمین را آفریده، به تحقیق خواهند گفت: خدا! بگو: آیا چیزهایی را كه به جز خدا به فریاد می‌خوانید، چنین می‌بینید كه اگر خدا بخواهد زیان و گزندی به من برساند، آنها بتوانند آن زیان و گزندش را برطرف سازند؟ و یا اگر خدا بخواهد لطف و مرحمتی در حق من روا دارد، آنها بتوانند جلو لطف و مرحمتش را بگیرند و آن را باز دارند؟ بگو: خدا مرا بس است. توكّل‌كنندگان، تنها بر او تكیه و توكّل می‌كنند و بس» ... «اگر از آنان بپرسی: چه كسی خود آنها را آفریده، قطعاً می‌گویند: خدا! پس چرا (از عبادت خدا) منحرف می‌شوید (و متوجّه پرستش چیزهای دیگری می‌گردید؟!)» ... «بگو: چه كسی از آسمان به شما روزی می‌رساند؟ چه كسی بر گوش و چشمها تواناست؟ چه كسی زنده را از مرده و مرده را از زنده بیرون می‌آورد؟ چه كسی امور را تدبیر می‌كند؟ قطعاً خواهند گفت: خدا! پس بگو: (حال كه به تمام این چیزها اقرار می‌كنید) چرا (تنها خدا را عبادت نمی‌كنید و فقط از او) نمی‌ترسید؟! آن، خداست كه پروردگار حقیقی شماست (و اوست كه چنین است كه خود قبول دارید. پس پرستش او نیز حق است و پرستش غیر او، باطل). آیا سوای حق جز گمراهی است؟ پس چگونه از راه به در برده می‌شوید؟!» ... «بگو: زمین و تمام كسانی كه در آن هستند، از آنِ كیستند اگر می‌دانید؟ خواهند گفت: از آنِ خدایند. بگو: پس چرا نمی‌اندیشید؟! بگو: چه كسی مالک آسمانهای هفتگانه و صاحب عرش عظیم است؟ بلافاصله خواهند گفت: از آنِ خداست. بگو پس چرا (تنها از خدا) نمی‌ترسید؟! بگو: چه كسی فرماندهی بزرگ همه چیز را در دست دارد و او كسی باشد كه (به همه) پناه دهد و كسی را (هم نمی‌توان) از (عذاب) او پناه داد اگر چنانچه راست می‌گویید؟ خواهند گفت: از آنِ خداست. بگو: پس چگونه گول و فریب می‌خورید و جادو می‌شوید؟!» ... «خدا كسی است كه شما را آفریده، سپس به شما روزی بخشیده است. بعد شما را می‌میراند و سپس دوباره زنده‌تان می‌گرداند. آیا در میان شركاء و معبودانتان كسی هست كه چیزی از این كارها را انجام دهد؟ خدا دورتر و برتر از این است كه برایش شریک قائل شوند» ... «بگو: ای مردم! اگر درباره دین و آیین من در شک و تردید هستید (بدانید كه) من آن كسانی را كه به غیر از خدا می‌پرستید، نمی‌پرستم و لكن خداوندی را می‌پرستم كه شما را می‌میراند» ... «آن خدا و پروردگار شماست. جز او خدایی نیست، و او خالق همه چیز است. پس وی را باید عبادت كنید و همو حافظ و مدبّر همه چیز است».